THẾ GIỚI HÔM NAY : 10/04/2025 (The Economist)

 

Thế giới hôm nay: 10/04/2025

The Economist 

Đỗ Đặng Nhật Huy biên dịch

10/04/2025

https://nghiencuuquocte.org/2025/04/10/the-gioi-hom-nay-10-04-2025/

 

Donald Trump tuyên bố sẽ tạm hoãn áp thuế đối ứng trong 90 ngày đối với các nước không trả đũa các mức thuế của ông, nhưng vẫn duy trì thuế quan phổ quát 10%. Tuy vậy, tổng thống vẫn tăng thuế đối với Trung Quốc lên 125%, để đáp trả việc Trung Quốc nâng thuế cho hàng hóa Mỹ từ 34% lên 84%. Trước khi ông Trump đảo ngược quyết định, các thành viên Liên minh châu Âu đã thông qua thuế mới đối với khoảng 21 tỉ euro (23,2 tỉ USD) hàng hóa Mỹ, nhằm đáp trả thuế 25% của Mỹ đối với thép và nhôm.

 

Thị trường chứng khoán tăng vọt sau thông tin này. NASDAQ tăng 12,2% khi kết thúc phiên giao dịch hôm thứ Tư và S&P 500 tăng 9,5% — mức tăng trong ngày lớn nhất kể từ các năm 2001 và 2008. Chỉ số Dow Jones tăng khoảng 2.960 điểm, tương đương 7,9%. Lợi suất trái phiếu — vốn trước đó tăng mạnh sau khi các mức thuế có hiệu lực — đã hạ nhiệt. Lợi suất trái phiếu chính phủ kỳ hạn 10 năm của Mỹ giảm xuống khoảng 4,3%.

 

Khối trung hữu Dân chủ Cơ đốc của Đức đã đạt được thỏa thuận liên minh với đảng Dân chủ Xã hội trung tả. Friedrich Merz sẽ trở thành thủ tướng, sau khi ông lãnh đạo Liên minh Dân chủ Cơ đốc giành chiến thắng trong cuộc bầu cử hồi tháng 2. Ông Merz đã thúc đẩy thông qua một dự luật chi tiêu lớn trong quốc hội, lách quy định hiến pháp về “giới hạn nợ” để bơm thêm ngân sách cho quốc phòng và cơ sở hạ tầng. Chi tiết về cơ cấu chính phủ sẽ được công bố trong ngày thứ Tư.

 

Một cuộc không kích của Israel vào thành phố Gaza đã khiến ít nhất 29 người thiệt mạng và nhiều người khác bị thương, theo các quan chức Palestine. Israel cho biết không kích nhắm vào một tòa nhà dân cư ở vùng ven nhằm tiêu diệt một nhân vật cấp cao của Hamas, nhưng không công bố thêm chi tiết. Lực lượng vũ trang Israel đang mở rộng cuộc tấn công trở lại tại Gaza, nhằm thiết lập một “vùng an ninh” tại dải đất này.

 

Ngoại trưởng Iran tuyên bố nước này sẵn sàng “kết thúc thỏa thuận” với Mỹ về chương trình hạt nhân, nhưng sẽ “không bao giờ chấp nhận bị ép buộc.” Abbas Araghchi đưa ra tuyên bố này sau khi ông Trump tiết lộ Mỹ và Iran sẽ tổ chức “đàm phán trực tiếp” vào thứ Bảy. Ông Araghchi xác nhận cuộc gặp, nhưng cho biết đàm phán sẽ diễn ra một cách “gián tiếp,” và rằng đây vừa là “cơ hội vừa là thử thách.”

 

Tổng tư lệnh quân đội Ukraine, Oleksandr Syrsky, nói với hãng tin LB của Ukraine rằng Nga đã bắt đầu chiến dịch tấn công mùa xuân. Trước đó, tổng thống Volodymyr Zelensky cho biết Nga đang chuẩn bị tấn công các khu vực Kharkiv và Sumy ở đông bắc Ukraine. Những bình luận này được đưa ra trong bối cảnh Mỹ và Nga tiếp tục đàm phán về việc bình thường hóa quan hệ.

 

Congo đã trao trả ba công dân Mỹ bị bỏ tù vì tham gia vào âm mưu đảo chính thất bại năm ngoái. Một tòa án Congo ban đầu tuyên án tử hình, nhưng tổng thống Félix Tshisekedi tuần trước đã giảm án xuống tù chung thân, và ba người đàn ông sẽ chấp hành bản án tại Mỹ. Động thái này diễn ra trong bối cảnh Mỹ đang đàm phán với quốc gia Trung Phi để tiếp cận các nguồn tài nguyên khoáng sản của nước này.

 

Con số trong ngày: 51.000, là số lượng nhân viên chính phủ bị sa thải bởi tổng thống Argentina trong năm đầu nhiệm kỳ.

 

 

TIÊU ĐIỂM

 

Mỹ và Trung Quốc leo thang thương chiến

Không có chuông báo hay còi hụ nào vang lên tại các cảng của Trung Quốc vào lúc 12 giờ 01 trưa (giờ địa phương) hôm thứ Tư, khi các mức thuế cao khủng khiếp của Mỹ — 84% — chính thức có hiệu lực. Nhưng đây chắc chắn là một tình trạng khẩn cấp về thương mại. Hầu hết hàng hóa Trung Quốc nhập vào thị trường lớn nhất thế giới giờ phải chịu mức thuế kết hợp ít nhất là 104%; hôm thứ Tư, Donald Trump tuyên bố sẽ còn tăng cao hơn nữa. Theo bộ tài chính Trung Quốc, đây là “một ví dụ điển hình của hành vi bắt nạt kinh tế.”

Vào 12 giờ 01 trưa thứ Năm (giờ địa phương), Trung Quốc sẽ tăng thuế đối với hàng hóa Mỹ cũng ở mức 84%. Hai bên đang ăn miếng trả miếng nhau. Sẽ không có bên thắng cuộc, nhưng liệu có nước nào sẽ nhượng bộ? Mỹ có sức mua lớn hơn Trung Quốc, nhưng thị trường tài chính của Mỹ nhạy cảm hơn và lãnh đạo Mỹ phụ thuộc nhiều hơn vào sự ủng hộ của người dân. Nói theo ngôn ngữ đấu vật: Mỹ đấm mạnh hơn, nhưng Trung Quốc chịu đòn tốt hơn.

 

 

Lạm phát quay trở lại nước Mỹ

Nhiều dữ liệu kinh tế hiện tại của Mỹ trông không khác gì những kỷ vật về một thời kỳ tươi đẹp. Các số liệu mới nhất về lạm phát, dự kiến công bố vào thứ Năm, được kỳ vọng cho thấy giá tiêu dùng trong tháng 3 chỉ tăng 0,1% so với tháng trước, tương đương với tốc độ năm 2,6%, gần trở lại mức 2% lý tưởng mà các nhà hoạch định chính sách thường hướng tới. Trong điều kiện bình thường, đó sẽ là một tin tuyệt vời.

Nhưng hiện nay chẳng có gì là bình thường. Với cuộc chiến thương mại leo thang giữa Mỹ và Trung Quốc, cùng sự không chắc chắn về tương lai của các loại thuế toàn cầu do ông Trump áp đặt, người tiêu dùng có thể sẽ sớm thấy giá cả tăng trong các cửa hàng và ứng dụng trực tuyến. Đà giảm ổn định của lạm phát trong hai năm qua có thể bị đảo ngược. Ông Trump từng hứa sẽ đè bẹp lạm phát, nhưng giờ đây lại có thể đang làm nó sống lại.

 

 

Sudan cáo buộc UAE đồng lõa với tội ác diệt chủng

Từ khi bùng nổ vào tháng 4 năm 2023, cuộc nội chiến ở Sudan đã cướp đi hàng chục ngàn sinh mạng, khiến khoảng 15 triệu người phải di tản và đẩy đất nước vào nạn đói. Đây là cuộc khủng hoảng nhân đạo nghiêm trọng nhất thế giới hiện nay. Cả hai bên tham chiến đều bị cáo buộc phạm tội ác chiến tranh. Vào thứ Năm, vụ kiện pháp lý đầu tiên sẽ được đưa ra tòa: Chính phủ Sudan kiện Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất (UAE) ra Tòa án Công lý Quốc tế (ICJ) với cáo buộc tiếp tay cho Lực lượng Hỗ trợ Nhanh (RSF) — một nhóm nổi dậy — thực hiện tội ác diệt chủng.

Các cáo buộc tập trung vào vụ giết hại hàng ngàn người thuộc nhóm sắc tộc Masalit ở Tây Darfur, nơi được xem là thành trì của RSF. UAE đã nhiều lần bị cáo buộc ủng hộ RSF, kể cả bởi Liên Hợp Quốc, nhưng họ bác bỏ vụ kiện tại ICJ là “một chiêu trò tuyên truyền xảo trá.” Nếu Sudan thắng kiện, họ hy vọng UAE sẽ bị buộc phải chấm dứt hỗ trợ, qua đó rút ngắn thời gian chiến tranh. Song điều đó khó xảy ra, vì phán quyết của ICJ không mang tính ràng buộc pháp lý. Kịch bản khả dĩ hơn là chiến tranh tiếp diễn và thêm nhiều người thiệt mạng.

 

 

Trí tuệ nhân tạo có ích cho khí hậu?

Năm 1999, không lâu sau khi Amazon bắt đầu bán sách trực tuyến, một bài báo trên tạp chí Forbes từng tuyên bố (sai lầm) rằng “mỗi lần mua sách tương đương một cục than bị đốt cháy.” Ngày nay, mối lo ngại nằm ở trí tuệ nhân tạo (AI), loại công nghệ tiêu thụ nhiều năng lượng hơn cả và đang phát triển rất nhanh. Vào thứ Năm, Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA) sẽ công bố báo cáo phân tích chi tiết về vấn đề này. Dự kiến họ sẽ cho rằng: dù cần xem xét kỹ lượng tiêu thụ điện của AI, công nghệ này cũng nên được xem như một công cụ quan trọng giúp cắt giảm khí thải toàn cầu.

Quan điểm đó phù hợp với các nghiên cứu khác. Goldman Sachs dự đoán AI sẽ khiến nhu cầu về trung tâm dữ liệu tăng 165% cho tới năm 2030, nâng mức tiêu thụ điện toàn cầu của chúng lên khoảng 3%. Đây là một con số đáng kể. Nhưng lợi ích gần đây của AI cũng đáng chú ý — ví dụ như giúp làm sạch các ngành khó cắt giảm khí thải như vận tải biển, hoặc phát hiện rò rỉ khí mê-tan, một loại khí nhà kính cực mạnh.