Làm tê liệt Lập pháp và chống đối Tư
pháp, Trump sẽ gây khủng hoảng cho nền Dân chủ
Đỗ Kim Thêm
Posted
on 14/04/2025 by Boxit
VN
https://boxitvn.online/?p=93462
Trong
khi các sáng kiến Lập pháp của quốc hội hầu như hoàn toàn bị tê liệt vì Trump
khống chế toàn diện, thì các cuộc tranh quyền của Hành pháp với Tư pháp đã khởi
đầu. Nhưng Trump còn liên tục mở rộng quyền lực đến mức độ nào và liệu cơ quan
Tư pháp có thể đưa Trump trở lại vị trí hiến định không, đó là vấn đề. Nhìn
chung, nếu tình trạng này còn kéo dài, thì nguyên tắc tam quyền phân lập của nền
dân chủ Mỹ sẽ lâm nguy.
Ảnh:
IMAGO/ZUMA Press Wire
Sau
ngày nhậm chức, Tổng thống Donald Trump đã ban hành hàng loạt sắc lệnh hành
pháp và bị một số tòa án tiểu bang chống đối và hiện nay có hơn 120 vụ tranh tụng
đang được xúc tiến. Trump cũng đã phản ứng bằng những lời lẽ thoá mạ giới thẩm
phán và không thực thi một số phán quyết của tòa án. Nghiêm trọng hơn, Trump
ngày càng muốn mở rộng quyền kiểm soát nghiêm nhặt hơn hoạt động của các công
ty luật và công tố viên.
Trong
khi các sáng kiến Lập pháp của quốc hội hầu như hoàn toàn bị tê liệt vì Trump
khống chế toàn diện, thì các cuộc tranh quyền của Hành pháp với Tư pháp đã khởi
đầu. Nhưng Trump còn liên tục mở rộng quyền lực đến mức độ nào và liệu cơ quan
Tư pháp có thể đưa Trump trở lại vị trí hiến định không, đó là vấn đề. Nhìn
chung, nếu tình trạng này còn kéo dài, thì nguyên tắc tam quyền phân lập của nền
dân chủ Mỹ sẽ lâm nguy.
Nguyên
nhân
Thông
qua các sắc lệnh hành pháp, Trump đưa ra nhiều quyết định vô cùng quan trọng để
giải quyết cấp bách các vấn đề quan trọng của đất nước như di dân, thuế quan và
an ninh nội địa, mà mục đích chính là làm sáng tỏ hoặc giải quyết hữu hiệu hơn
trong việc áp dụng các luật đang hiện hành. Đặc điểm chính của sắc lệnh hành
pháp là Trump không cần phải thông qua tiến trình lập pháp tại Quốc hội theo thủ
tục hiến định. Nhưng để đối phó với các sắc lệnh, Quốc hội có hai cách lựa chọn,
một là, ban hành cấp thời một luật mới tương tự; hai là, không chuẩn chi các biện
pháp tài trợ để thực hiện sắc lệnh. Nhưng hiện nay Quốc hội do Đảng Cộng hòa
chiếm đa số nên tỏ ra thuần phục quyền lực của Trump đến độ không còn phát huy
sáng kiến Lập pháp và dĩ nhiên thất bại trong chức năng giám sát Hành pháp.
Do
đó, tuyến phòng thủ cuối cùng của nền dân chủ là áp dụng nguyên tắc tam quyền
phân lập, có nghĩa là, chỉ cần có ngành Tư pháp hoạt động độc lập và hữu hiệu;
bởi vì, các toà án cũng phải xét đến tính hợp hiến của các sắc lệnh. Trong trường
hợp xét thấy vi hiến, phán quyết về các sắc lệnh sẽ có hiệu lực đình chỉ áp dụng
cho đến khi nào có chung quyết. Gần đây, các thủ tục cứu xét tính vi hiến này
đã xảy ra.
Trường
hợp vi hiến
Hiện
nay, có khoảng 120 vụ kiện chống lại các sắc lệnh hành pháp của Trump đang thụ
lý tại các tòa án liên bang. Về mặt nội dung tranh tụng rất là dị biệt, từ việc
sa thải các công chức, phong toả các quỹ liên bang, trục xuất các người nhập cảnh
bất hợp pháp cho đến quyền truy cập vào dữ liệu nhạy cảm của cơ quan an sinh xã
hội.
Gần
đây, Trump đã phải chịu thất bại trước một số tòa tiểu bang, ví dụ như việc loại
trừ người chuyển giới ra khỏi việc thi hành nghĩa vụ quân sự và việc giải tán
cơ quan viện trợ phát triển USAID được các toà xem là vi hiến.
Việc
tranh chấp giữa chính quyền Trump và tòa án lên đến cao điểm vào tháng Ba trong
vấn đề trục xuất hơn 200 người đến El Salvador. Trong số những người bị giam giữ
có các thành viên của các băng đảng dùng bạo lực, nhưng cũng có những người di
cư bị bắt nhầm lẫn. Một thẩm phán ở Washington đã quyết định khẩn cấp cho dừng
các chuyến bay, nhưng cơ quan trục xuất USCIS đã không thi hành lệnh; do đó,
cũng có người bị tống xuất không theo thủ tục luật định.
Đó
là trường hợp của Kilmar Ábrego García. Vì bất chấp lệnh của tòa án, nên García
là một trong số một nhóm người di cư đã được đưa từ Mỹ đến nhà tù của Salvador
Cecot. Sau đó, chính quyền Trump mới thừa nhận là có “sai sót hành chính” trong
vụ án, nhưng vẫn duy trì cáo buộc cho rằng García là thành viên của băng đảng
MS-13. García phủ nhận điều này. Ngoài ra, chính phủ tuyên bố là không có cách
nào để đưa phạm nhân trở lại Mỹ.
Tối
cao Pháp viện đã phán quyết tạm thời cho vụ kiện là một thẩm phán liên bang đã
yêu cầu chính phủ tạo điều kiện cho việc trả tự do cho García và xử lý như
không bị đưa đến El Salvador một cách bất hợp pháp. Nội vụ còn kéo dài.
Cho
đến nay, hầu hết tất cả các phán quyết trong phiên toà sơ thẩm về nội dung sắc
lệnh còn gây nhiều tranh cãi và chính phủ còn tiếp tục kháng cáo lên đến tòa án
liên bang và cuối cùng, theo đúng trình tự pháp lý vấn đề sẽ được Tối cao Pháp
viện chung quyết. Do đó, thời gian tranh tụng có thể mất nhiều năm.
Vào
cuối tháng Hai, lần đầu tiên, Tối cao Pháp viện ra phán quyết về sắc lệnh của
Trump trong việc sa thải ngay người đứng đầu một cơ quan liên bang và kết quả
là bất hợp lệ về hình thức.
Phản
ứng của Trump
Một
mặt, Trump công khai nhấn mạnh là sẽ tuân thủ các phán quyết của tòa án; mặt
khác, Trump luôn cáo buộc là cơ quan tư pháp lạm dụng quyền lực. Những thẩm
phán đã có quyết định tạm thời đình chỉ thi hành các sắc lệnh hành pháp đã bị
Trump thoá mạ nặng nề, cáo buộc cá nhân họ là thành phần cực đoan cánh tả, tham
nhũng hoặc thiên theo xu hướng đảng phái. Trường hợp của thẩm phán James
Boasberg, người muốn ngăn chặn việc trục xuất người về lại El Salvador là thí dụ.
Trump thậm chí còn kêu gọi nên luận tội sa thải thẩm phán chuyên trách. Khi làm
như vậy, Trump nhằm chỉ trích gián tiếp Chánh án Tòa án Tối cao John Roberts,
người đã lên tiếng cho rằng thủ tục luận tội sa thải thẩm phán là không thích hợp
đối với một phán quyết khi có bất đồng quan điểm về chính trị.
Bằng
chứng cho thấy là Trump đã phản ứng quyết liệt đối với hầu hết các phán quyết của
tòa án. Ví dụ, khi những nhân viên trong thời gian còn thử việc bị Trump sa thải,
nhưng đã được chính quyền liên bang tuyển dụng lại. Ngược lại, các công chức
chính ngạch khác bị sa thải có thể phải đợi nhiều năm để được trở lại nhiệm sở
cũ. Trong nhiều trường hợp khác, thiệt hại nghiêm trọng nhất là việc các quỹ
tài trợ bị phong toả. Hiện nay, 21 Bộ trưởng Tư pháp tiểu bang trong nước đã đồng
loạt khởi kiện các biện pháp cắt giảm ngân sách của chính quyền vì không chỉ vô
lý mà còn vi hiến và phạm luật liên bang và sẽ gây hậu quả nghiêm trọng.
Tuy
nhiên, theo giới thân cận Trump trong chốn riêng tư cho biết, quyền lực Tổng thống
của Trump sẽ ngày càng đứng trên tòa án. Phó Tổng thống J. D. Vance cũng lập luận
tương tự khi cho rằng các thẩm phán không nên kiểm soát quyền lực hợp pháp của
cơ quan hành pháp. Nhìn chung, Trump muốn làm suy yếu các quyền hiến định của
ngành Tư pháp.
Đặc
điểm của ngành Tư pháp
Các
thẩm phán Tối cao Pháp viện được bổ nhiệm sẽ làm việc suốt đời, nên ngay cả
Trump cũng không có quyền cách chức họ, đây là một giới hạn về quyền lực của
Hành pháp đối với Tư pháp.
Trong
nhiệm kỳ đầu, Trump đã bổ nhiệm hơn 300 thẩm phán vào các vị trí còn trống.
Thông thường, các thẩm phán do Đảng Cộng hòa bổ nhiệm có xu hướng là sẽ quyết định
có lợi cho chủ trương của đảng này, nhưng thực tế cho thấy là không phải luôn
luôn như vậy. Gần đây, đã nhiều lần, ngay cả các thẩm phán do các Tổng thống bảo
thủ bổ nhiệm cũng đồng ý ngăn chặn tạm thời các sắc lệnh hành pháp của Trump.
Ngoài
ra, Trump cũng đang tăng cường các biện pháp kiểm soát đối với một số công ty
luật bằng các hình thức khác nhau, thí dụ như phạt đe dọa về hoạt động kinh
doanh, thu hồi giấy phép, không được tiếp cận các cơ sở liên bang, không nhận
được hợp đồng thuê của chính phủ. Trump cũng đang cân nhắc là có nên tìm cách
đe dọa các khách hàng của các công ty luật không. Các biện pháp này của Trump
được coi là một cuộc tấn công toàn diện khi nguyên tắc tự do hoạt động nghề
nghiệp, một quyền tự do hiến định, không còn được tôn trọng.
Theo
nguyên tắc chung về tam quyền phân lập, vấn đề chấp pháp dựa trên nguyên tắc
cân bằng và kiểm soát, có nghĩa là, cần có tương thuận giữa hai cơ quan hành
pháp và tư pháp. Điểm yếu của ngành tư pháp là không thể tự tạo ra hiệu lực cưỡng
hành cho các phán quyết để buộc chính phủ phải thực thi.
Nếu
so quyền lực của các thẩm phán trong bộ máy tư pháp, thì quyền lực của Tổng thống
mở rộng hơn. Nhiều công tố viên tham gia vào các thủ tục tố tụng chống lại
Trump hoặc những người ủng hộ Trump trước đây, nay đã bị chính quyền buộc phải
từ chức.
Triển
vọng
Trump
ban hành sắc các lệnh hành pháp theo một cách tuỳ tiện, nhất thời và dựa theo
hiểu biết cá nhân, dĩ nhiên còn quá hạn chế và không cần tham khảo các chuyên
gia. Việc áp thuế bất nhất liên tục cho thấy là Trump không đo lường được các hậu
quả nghiêm trọng của vấn đề, Trump không biết phân biệt được việc áp thuế giữa
hàng hoá và dịch vụ, cũng như đối xử công minh với đồng minh và đối thủ mà chỉ
lo thanh toán các cựu thù cá nhân. Quan trọng hơn là một sự thật cơ bản về sức
mạnh của cường quốc Mỹ mà Trump không nhận ra: tỷ trọng của Mỹ trong nền kinh tế
thế giới vẫn ở mức khoảng 25%. Khi Mỹ còn duy trì liên minh với Nhật Bản và
châu Âu, thì sẽ đại diện cho hơn một nửa nền kinh tế thế giới, so với chỉ 20% của
Trung Quốc và Nga.
Bằng
cách gây ảnh hưởng gián tiếp, Trump còn làm tê liệt hoạt động của Lập pháp, dù
gần đây đã có bảy nghị sĩ Đảng Cộng hòa lên tiếng cáo buộc việc áp thuế của
Trump là tệ hại và đồng ý bảo trợ cho Đạo luật Rà soát Thương mại ra đời để tái
khẳng định thẩm quyền lập pháp của Quốc hội trong việc ấn định các mức thuế mới.
Hậu
quả sẽ còn trầm trọng hơn nếu Trump tiếp tục tìm cách làm cho các tranh tụng
kéo dài lên đến tận Tối cao Pháp viện và không tuân thủ các chung quyết này.
Tình trạng này sẽ làm cho hoạt động của ngành Tư pháp bị lung lay, mà đó một
trong ba trụ cột nền tảng của nền dân chủ Hoa Kỳ.
Nếu
thành công trong nỗ lực này, thì Trump tiến hành tu chỉnh hiến pháp để tiếp tục
ở lại Toà Bạch Ốc trong lâu dài và chính phủ độc tài sẽ ra đời.
Ai
có phép lạ để làm thay đổi tình hình? Không ai khác hơn là các cử tri Mỹ. Họ đã
quyết định cho Trump trở lại nhậm chức trong nhiệm kỳ hai, thì cũng chính họ sẽ
quyết định cho tương lai chính trị của Trump và việc vận hành của nguyên tắc
tam quyền phân lập.
Trong
tuần qua, đã có nhiều tín hiệu khởi đầu. Một là, có hơn 1.200 cuộc biểu tình
trên khắp 50 tiểu bang với khoảng 3 triệu người tham gia. Hai là, cuộc thăm dò
mới nhất của Quinnipiac cho thấy Trump chỉ có 41% cử tri ủng hộ và 53% thì
không. Lý do chính là 72% cử tri cho rằng Trump sẽ gây tổn hại đến nền kinh tế
trong ngắn hạn, gồm 77% cử tri độc lập và 44% cử tri từ Đảng Cộng hòa.
Dĩ
nhiên, ít nhất là trong hai năm tới, Trump sẽ còn tiếp tục đơn phương dàn dựng
những kịch bản mới cho đất nước, mà không ai có thể lường đoán.
Đ.
K. T.
Tác
giả gửi BVN.
No comments:
Post a Comment