Số vụ tử hình toàn cầu
đạt đỉnh, Trung Quốc vẫn là ẩn số
Swaminathan Natarajan
BBC
World Service
8
tháng 4 năm 2025
https://www.bbc.com/vietnamese/articles/czrvngengpmo
Các
quốc gia sử dụng các hình thức treo cổ, chém đầu, tiêm thuốc độc, bắn và ngạt
khí nitơ để thực hiện án tử hình
Tổ
chức Ân xá Quốc tế cho biết số người bị xử tử trên khắp thế giới đã tăng mạnh
trong năm 2024.
Theo
báo cáo mới nhất của tổ chức phi chính phủ này về các bản án tử hình và sự hành quyết,
tổng cộng có 1.518 người đã bị hành quyết trong năm 2024, tăng 32% so với năm
2023, bất chấp số lượng quốc gia thực hiện án tử hình giảm nhẹ.
Dữ
liệu của Ân xá Quốc tế cho thấy số ca bị xử tử được ghi nhận vào năm ngoái là
cao nhất kể từ năm 2015, trong khi số quốc gia liên quan đã giảm từ 16 xuống
15.
Quốc
gia được cho là hành quyết nhiều người nhất trên thế giới là Trung Quốc, nhưng
không có con số chính xác nào về các vụ hành quyết được ghi nhận tại nước này.
Điều
này là do không có dữ liệu chính thức - Trung Quốc coi những số liệu thống kê
này là bí mật quốc gia, Ân xá Quốc tế cho biết.
Việt
Nam và Triều Tiên là hai quốc gia khác được cho là sử dụng án tử hình rộng rãi,
nhưng lại không tiết lộ số vụ hành quyết.
Những
nước được biết đến là hành quyết nhiều nhất
BẢN ĐỒ : Các quốc gia thực hiện án tử
hình vào năm 2024 (nhấp vào các quốc gia
để biết thêm thông tin)
Nguồn
: Tổ Chức Ân Xá Quốc Tế
Iran
dẫn đầu thế giới về số vụ hành quyết đã được ghi nhận.
"Iran,
Iraq và Ả Rập Xê Út là những quốc gia chịu trách nhiệm cho sự gia tăng đột biến
về số ca xử tử trong năm ngoái, thực hiện hơn 91% số vụ đã được biết đến, vi phạm
nhân quyền và nhẫn tâm tước đoạt mạng sống của người dân vì các cáo buộc liên
quan đến ma túy và khủng bố," bà Agnès Callamard, Tổng thư ký của Tổ chức
Ân xá Quốc tế, nói.
Báo
cáo cho thấy trong năm 2024, ít nhất 972 người - bao gồm 30 phụ nữ - đã bị Iran
hành quyết. Con số trong năm 2023 là 853.
Các
nhà hoạt động nhân quyền Iran cho rằng sự gia tăng này có liên quan đến tình
hình bất ổn chính trị trong nước.
"Chúng
tôi đã chứng kiến số vụ hành quyết gia tăng sau các cuộc biểu tình lớn và trong
những giai đoạn bất ổn," bà Roya Boroumand, Giám đốc Điều hành của Trung
tâm Nhân quyền Aborrahman Boroumand tại Iran, cho hay.
Bà
Boroumand chỉ ra rằng có 12 phụ nữ bị hành quyết vào năm 2022 và 25 người vào
năm 2023. Một số người trong số họ bị kết án vì các tội liên quan đến ma túy.
Bà nói rằng những người chỉ trích chế độ cũng đang bị nhắm mục tiêu.
"Một
số nhà hoạt động nữ đã bị kết án tử hình - một lời răn đe hiệu quả đối với phụ
nữ Iran dám phản đối các luật lệ và thông lệ mang tính phân biệt đối xử,"
bà Boroumand nói với BBC.
Nước
láng giềng khu vực của Iran là Ả Rập Xê Út đã hành quyết 345 người, và Iraq đứng
thứ ba với 63 người.
Tổ
chức Ân xá Quốc tế cho hay Iran và Somalia mỗi nước đã hành quyết bốn người dưới
18 tuổi.
Iran
và Afghanistan là hai quốc gia đã thực hiện các vụ hành quyết công khai trong
năm 2024.
THỐNG
KÊ : Phụ nữ được cho là đã bị hành quyết ở sáu quốc gia
Iran
: 30 Saudi Arabia : 9 Ai Cập : 2
Yemen : 2 Iraq : 1
*Dữ
liệu chính thức của Trung Quốc không có sẵn • Nguồn: Tổ chức Ân xá Quốc tế
'Hàng ngàn vụ hành quyết'
Tuy
nhiên, các số liệu của Ân xá Quốc tế có một lưu ý quan trọng.
"Các
số liệu toàn cầu của chúng tôi cho năm 2024 không bao gồm hàng ngàn vụ hành quyết
và án tử hình mà chúng tôi tin rằng vẫn tiếp tục diễn ra ở Trung Quốc,"
Chiara Sangiorgio, chuyên gia về án tử hình của Tổ chức Ân xá Quốc tế, nói với
BBC.
"Số
liệu về án tử hình vẫn được phân loại là bí mật quốc gia nhưng thông tin mà
chúng tôi thu thập được đã vẽ nên một bức tranh hãi hùng."
Tổ
chức Ân xá Quốc tế tin rằng Trung Quốc đang áp dụng án tử hình đối với tội tham
nhũng và buôn bán ma túy, vi phạm nghị quyết của Liên Hợp Quốc, trong đó quy định
rằng việc áp dụng án tử hình phải giới hạn ở "những tội ác nghiêm trọng nhất",
mà Ủy ban Nhân quyền Liên Hợp Quốc định nghĩa là những tội liên quan đến hành
vi giết người cố ý.
Các
tội không trực tiếp và cố ý gây ra cái chết, chẳng hạn như tội phạm ma túy và
tình dục, không đáp ứng tiêu chí đó.
"Chúng
tôi cũng thấy rằng chính quyền tiếp tục sử dụng các vụ hành quyết như một công
cụ kiểm soát nhà nước để gửi đi một thông điệp rằng tội phạm và bất đồng chính
kiến sẽ không được dung thứ," bà Sangiorgio nói.
Trung
Quốc có một truyền thống lâu dài trong việc sử dụng hình phạt tử hình. Năm
1983, nước này thực hiện chính sách trừng phạt nghiêm khắc nhắm vào các băng
nhóm tội phạm. Các báo cáo truyền thông cho thấy một số vụ xử tử là đối với các
tội không gây chết người như trộm gia súc hoặc xe cộ.
Những
người buôn bán ma túy đặc biệt bị nhắm mục tiêu.
Tổ
chức Ân xá Quốc tế báo cáo vào năm 1996 rằng "Ngày Quốc tế Phòng chống Ma
túy 26/6 đã được đánh dấu bằng việc hành quyết hơn 230 người trong một ngày tại
nhiều thành phố."
THỐNG
KÊ : Số vụ hành quyết trên toàn thế giới
https://www.bbc.com/vietnamese/articles/czrvngengpmo
Nguồn:
Tổ chức Ân xá Quốc tế
*Dữ
liệu chính thức của Trung Quốc không có sẵn
Án
tử hình đang trên đà giảm
Giáo
sư Michelle Miao (Miêu Miêu) từ Đại học Trung văn Hong Kong đã nghiên cứu các yếu
tố khác nhau góp phần vào số lượng án tử hình cao trong những năm gần đây.
Bà
đã trao đổi với BBC về công trình của mình và giải thích tại sao việc ước tính
số vụ hành quyết tư pháp ở Trung Quốc là không hề dễ dàng.
"Giống
như nhiều quốc gia còn áp dụng hình phạt tử hình, Trung Quốc không công bố dữ
liệu toàn diện về các vụ hành quyết. Nghiên cứu của tôi cho thấy sự mờ ám này
xuất phát từ cả truyền thống chính sách và tính nhạy cảm của vấn đề," Giáo
sư Miao nói.
Để
thực hiện nghiên cứu của mình, bà đã phỏng vấn 40 thẩm phán Trung Quốc và 40 luật
sư bào chữa. Kết luận của bà cho thấy sự thiếu nhất quán trong các bản án tử
hình và sự mơ hồ trong luật pháp.
"Luật
Hình sự quy định rằng án tử hình treo chỉ nên áp dụng 'khi không cần thiết phải
thi hành ngay lập tức'. Nhưng các thẩm phán Trung Quốc nên sử dụng tiêu chí nào
để xác định sự cần thiết này?" Giáo sư Miao đặt câu hỏi.
"Hơn
hai phần ba số người tôi phỏng vấn, bao gồm cả các thẩm phán Tòa án Nhân dân Tối
cao, đã không thể đưa ra câu trả lời chính xác cho câu hỏi này."
Tổ
chức nhân quyền Dui Hua (Đối Thoại) có trụ sở tại Mỹ cho biết tổng số vụ hành
quyết ở Trung Quốc đã giảm từ 12.000 vào năm 2002 xuống khoảng 2.000 vụ vào năm
2018. Tổ chức này không cung cấp bất kỳ chi tiết nào cho những năm tiếp theo.
Dui Hua đã từ chối yêu cầu bình luận thêm của BBC về tình hình hiện tại ở Trung
Quốc.
Giáo
sư Miao cho rằng sự giảm trong ước tính số vụ hành quyết là do một loạt cải
cách trong hệ thống tư pháp hình sự được thực hiện trong hai thập kỷ qua.
Một
người bị kết án hiện có thể kháng cáo hai lần thay vì chỉ một và trong khi Bộ
luật Hình sự Trung Quốc năm 1979 liệt kê 74 tội danh có thể bị trừng phạt bằng
án tử hình, con số này đã được sửa đổi giảm xuống vào năm 2011 và 2015.
Hiện
tại, có 46 tội danh có thể dẫn đến án tử hình.
THỐNG
KÊ : Các quốc gia có số vụ hành quyết cao nhất
Iran
: 972
Saudi
Arabia : 345
Iraq : 63
Yemen
: 38
Somalia
: 34
Mỹ
: 25
Ai
Cập : 13
Singapore
: 9
Kuwwait
: 6
-----------------------------------------------------------------------
Các
quốc gia có dấu '+' cho thấy con số được ước tính tối thiểu
*
Không có dữ liệu về Trung Quốc nhưng Tổ chức Ân xá ước tính rằng hàng ngàn người
đã bị hành quyết
Nguồn: Tổ chức Ân xá Quốc tế
Giáo
sư Miao kỳ vọng các vụ hành quyết sẽ giảm trong những năm tới
"Giết
người và các tội liên quan đến ma túy là hai loại tội phạm chính dẫn đến án tử
hình," Giáo sư Miao trả lời.
Bà
lạc quan về những năm tới, tin rằng những thay đổi nhanh chóng trong công nghệ,
việc thực thi pháp luật mang tính phòng ngừa và sự cải thiện mức sống ở Trung
Quốc sẽ làm giảm số lượng tội phạm.
"Với
sự giảm xuống của các vụ án liên quan đến tội phạm ma túy - như buôn bán, buôn
lậu, sản xuất và vận chuyển - cũng như tội giết người, và khả năng xu hướng sẽ
này tiếp tục, chúng ta có thể kỳ vọng số vụ hành quyết nói chung sẽ giảm trong
những năm tới."
Tỷ
lệ kết án
Tỷ
lệ kết án ở Trung Quốc là gần 100%
Các
tòa án Trung Quốc thụ lý một lượng lớn vụ án, và tỷ lệ kết án cũng rất cao.
Theo một báo cáo do tổ chức Dui Hua công bố, "chỉ có 631 cá nhân trong số
1.431.585 bị cáo được tòa án hình sự tuyên vô tội vào năm 2022".
Một
bài viết trên trang Dui Hua ghi nhận:
"Tỷ
lệ kết án năm 2022 là 99,95%, một mức cao kỷ lục theo thống kê trong Niên giám
Luật Trung Quốc."
Một
bài nghiên cứu học thuật khác được đăng trên Chuyên san Quốc tế về Luật pháp, Tội
phạm và Công lý (International Journal of Law, Crime and Justice) chỉ ra rằng một
tòa án ở thành phố Ôn Châu, tỉnh Chiết Giang, đã kết án toàn bộ bị cáo trong
giai đoạn từ năm 1995 đến 1999.
Giáo
sư Miao nhận định tỷ lệ kết án cao là do quy trình sàng lọc chặt chẽ.
Bà
giải thích:
"Trong
suốt quá trình tố tụng hình sự ở Trung Quốc, các vụ án đều trải qua quá trình
sàng lọc trước khi xét xử. Chỉ những vụ án được cho là có khả năng dẫn đến kết
án mới được đưa ra xét xử do các thẩm phán ngại rủi ro tư pháp và hệ thống đánh
giá hiệu suất khuyến khích các công tố viên loại bỏ những vụ án yếu."
"Điều
này không chỉ áp dụng cho các vụ án tử hình mà còn cho các vụ án hình sự nói
chung."
Với
tỷ lệ kết án cao như vậy, nguy cơ xảy ra oan sai là điều có thể lường trước.
Năm 2016, 27 quan chức đã bị xử phạt vì vụ hành quyết oan sai một thanh niên bị
cáo buộc hiếp dâm và giết người, và cha mẹ của thanh niên 18 tuổi sau đó đã được
bồi thường.
Trung
Quốc không phải là quốc gia duy nhất có tỷ lệ kết án cao như vậy – nước láng giềng
Nhật Bản, một quốc gia dân chủ, cũng có tỷ lệ kết án hơn 99% sau khi truy tố.
Tuy nhiên, Nhật Bản đã không hành quyết bất kỳ ai kể từ tháng 7 năm 2022.
Bất
chấp những quan ngại quốc tế về số lượng các vụ hành quyết ở Trung Quốc,
Giáo sư Miao cho hay dư luận trong nước phần lớn ủng hộ án tử hình.
-------------------
Tin
liên quan
·
Thấy gì từ việc Việt
Nam tuyên tử hình ma túy nhiều thứ hai thế giới?
16
tháng 3 năm 2025
·
112 nước bãi bỏ hình
phạt tử hình: Việt Nam thế nào?
1
tháng 6 năm 2024
·
VN: Tử tù Lê Văn Mạnh
đã bị thi hành án, bất chấp gia đình kêu oan gần 20 năm
23
tháng 9 năm 2023
No comments:
Post a Comment