Đăng ngày 15-08-2018
Tuần
qua, bằng đòn tăng thuế đánh vào mặt hàng nhôm, thép, Mỹ bất ngờ gây sức ép
kinh tế nặng nề đối với đồng minh Thổ Nhĩ Kỳ, một thành viên của khối NATO. Hệ
quả là đồng tiền lira của Thổ Nhĩ Kỳ rơi tự do trong vòng vài ngày và gần như
sụp đổ cuối tuần qua. Tổng thống Rcep Tayyip Erdogan lên án Washington «
đâm dao sau lưng đồng minh » và sẵn sàng lao vào cuộc đọ sức ngoại
giao cũng như kinh tế với tổng thống Mỹ Donald Trump.
Quan hệ Mỹ - Thổ trong thời gian qua đã không mấy êm
đẹp, nay bùng lên căng thẳng và đang ở mức xấu nhất từ nhiều thập kỷ qua. Tổng
thống Recep Tayyip Erdogan cảnh báo hành động của Washington có thể đẩy Thổ Nhĩ
Kỳ buộc phải đi tìm « những người bạn mới và những đồng minh mới ».
Như đổ thêm dầu vào lửa, ông Erdogan kêu gọi một « cuộc chiến toàn quốc
» chống lại « chiến tranh kinh tế » do Donald Trump
phát động.
Nhà nghiên cứu chính trị Bayram Balci, thuộc Trung
tâm Nghiên cứu Quốc tế Pháp Ceri, thuộc trường Khoa học Chính trị (Sciences
Po), trong một cuộc trả lời phỏng vấn nhật báo Libération số ra ngày 14/08/2018,
phân tích : Căn nguyên nào khiến quan hệ đồng minh Mỹ - Thổ trở nên khủng hoảng
? Chiến thuật của tổng thống Mỹ sẽ đẩy Thổ Nhĩ Kỳ đi tới đâu ?
Sau đây là nội dung chính của bài trả lời phỏng vấn Libération
của chuyên gia Bayram Balci :
Đâu
là khía cạnh chính trị và địa chính trị trong khủng hoảng tiền tệ Thổ Nhĩ Kỳ ?
Về mặt kinh tế, Thổ Nhĩ Kỳ đang đứng trước một cuộc
khủng hoảng sâu sắc với vô số nguyên nhân. Nhưng cuộc khủng hoảng này trở nên
trầm trọng từ nhiều ngày qua do gia tăng căng thẳng với Hoa Kỳ. Leo thang căng
thẳng mới nhất liên quan đến số phận của linh mục Tin Lành người Mỹ Andrew
Brunson, đang bị Thổ Nhĩ Kỳ giam giữ. Vụ này cũng chỉ là một nhân tố tích tụ bổ
sung mà thôi.
Thực tế, quan hệ Mỹ - Thổ đã không ngừng xuống cấp
từ nhiều năm nay, cụ thể là từ giữa cuộc xung đột Syria mà trong đó quan điểm
về lợi ích của hai bên bắt đầu trái ngược nhau.
Các vấn đề bất hòa tích tụ dần. Trước hết là việc
Washington ủng hộ lực lượng người Kurdistan (PYD), một phân nhánh tại Syria của
đảng PKK ở Thổ Nhĩ Kỳ vẫn bị chính quyền Ankara quy kết là tổ chức khủng bố.
Trong khi đó, Hoa Kỳ lại coi đây là lực lượng không thể thiếu trong cuộc chiến
chống tổ chức Nhà Nước Hồi Giáo.
Rồi tiếp đó là vụ giáo sĩ Fethula Gulen, tị nạn tại
Hoa Kỳ, nhưng bị ông Erdogan cáo buộc là người cầm đầu vụ đảo chính hụt hôm
15/07/2016. Thổ Nhĩ Kỳ đã cố công vô ích cung cấp cho Mỹ những bằng chứng về sự
dính líu của nhân vật này vào vụ đảo chính trên.
Tại
sao leo thang căng thẳng vẫn tiếp diễn ?
Bởi vì vấn đề Iran đóng một vai trò chủ chốt trong
cuộc khủng hoảng Mỹ - Thổ. Ông Trump hủy thỏa thuận hạt nhân Iran đồng thời
muốn gây áp lực để Thổ Nhĩ Kỳ tham gia trừng phạt Teheran. Thế nhưng, trao đổi
mậu dịch giữa Thổ Nhĩ Kỳ và Iran rất quan trọng cho kinh tế của hai nước.
Ankara muốn tiếp tục mua khí đốt của Iran và xuất khẩu các sản phẩm nông nghiệp
và vải sợi sang Iran.
Có
phải tính cách của Trump và Erdogan cũng góp phần làm cho quan hệ hai nước trở
nên xấu hơn ?
Tổng thống Mỹ sử dụng mọi phương tiện để gây áp lực
với Thổ Nhĩ Kỳ. Ông đã ký quyết định ngừng cung cấp chiến đấu cơ F-35 cho Thổ
Nhĩ Kỳ. Cùng lúc ông cố gắng ngăn cản Ankara mua tên lửa S-400 của Nga. Lợi
dụng Thổ Nhĩ Kỳ đang trong tình trạng bấp bênh, hôm thứ Sáu vừa qua, ông
Trump đã quyết định tăng thuế hải quan vào mặt hàng nhôm, thép của Thổ
Nhĩ Kỳ.
Ông ta nghĩ rằng khi Thổ Nhĩ Kỳ bị suy yếu về kinh
tế thì sẽ trở nên ngoan ngoãn hơn về mặt chính trị, hay thậm chí sẽ phải chấp
nhận mọi đòi hỏi của Hoa Kỳ. Nhưng ông Erdogan không phải là con người dễ khuất
phục. Trái lại, ông ta còn đẩy thêm căng thẳng qua việc cáo buộc Hoa Kỳ gây
chiến tranh kinh tế với Thổ Nhĩ Kỳ.
Về mặt kinh
tế, Thổ Nhĩ Kỳ bị suy yếu nhưng không hoàn toàn khánh kiệt. Ankara dọa xích lại
gần hơn với Nga và Iran. Như thế tức là áp lực của ông Trump đã gây tác dụng
ngược. Lẽ ra phải làm cho Thổ Nhĩ Kỳ trung thành hơn với phương Tây thì các áp
lực của Mỹ lại đẩy Thổ tới gần trục Matxcơva- Ankara-Teheran.
Người
dân Thổ Nhĩ Kỳ liệu có đồng cảm với các phát biểu của ông Erdogan ?
Dư luận Thổ Nhĩ Kỳ có tâm lý chống Mỹ rất rộng rãi
nên dễ dàng hưởng ứng lời kêu gọi huy động dân tộc. Trước tình hình kinh tế
đang trở nên trầm trọng, người dân bị mất phương hướng muốn tin vào những giải
thích cho rằng đó là những mưu đồ chống lại đất nước họ. Hơn nữa, đại đa số
người dân Thổ Nhĩ Kỳ vẫn tin tưởng ông Erdogan.
Trong
bối cảnh hiện nay, quan hệ Châu Âu và Thổ Nhĩ Kỳ ra sao ?
Phản ứng có ý nghĩa nhất đó là của nước Đức. Bà thủ
tướng Angela Merkel đã tuyên bố rằng không ai có lợi trong sự mất ổn định của
Thổ Nhĩ Kỳ.
Không chỉ vì quan hệ thương mại giữa Liên Hiệp Châu
Âu và Thổ Nhĩ Kỳ rất quan trọng, mà Châu Âu cũng không được lợi lộc gì khi
Ankara mất ổn định. Châu Âu sẽ dính đòn nếu đất nước này rơi vào tình trạng phá
sản khi đó châu Âu không còn giữ được biên giới và kiềm chế được làn sóng người
tị nạn.
------------------------------
Mai Vân – RFI
Đăng ngày 15-08-2018
Hãng
tin Reuters trích dẫn công báo Thổ Nhĩ Kỳ hôm nay, 15/08/2018, cho biết :
Ankara đã tăng gấp đôi thuế đánh trên hàng loạt sản phẩm nhập từ Mỹ, từ xe hơi
cho đến rượu, thuốc lá… trả đũa các biện pháp áp thuế, trừng phạt của
Washington.
Theo sắc lệnh do ông Erdogan ban hành, xe du lịch
nhập từ Mỹ chịu thuế 120%, những loại rượu bị đánh 140% và lá thuốc lá 60%.
Thuế cũng sẽ tăng trên các mặt hàng khác từ mỹ phẩm đến gạo, than đá.
Phó tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Fuat Oktay, trên Twitter,
giải thích đây là những biện pháp theo quy tắc ăn miếng trả miếng, nhằm đáp trả
các đòn tấn công của Mỹ vào kinh tế Thổ Nhĩ Kỳ.
Bên cạnh việc tăng thuế, tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ
Erdogan vào hôm qua, 14/08, còn cho biết nước ông sẽ tẩy chay hàng điện tử Mỹ.
Trên mạng xã hội những người ủng hộ tổng thống đã
kêu gọi tẩy chay hàng Mỹ. Nhiều người còn xem đây là cơ hội dể phát triển sản
xuất trong nước, máy truyền hình hay loại máy gia dụng chẳng hạn.
Hãng máy bay Turkish Airlines, tập đoàn viễn thông
Turk Telekom đáp ứng chính sách tẩy chay của ông Erdogan, cho biết sẽ không mua
quảng cáo của các công ty Mỹ. Bộ Quy Hoạch Phát Triển Đô Thị tuyên bố không mua
vật liệu xây dựng của Mỹ.
Thứ Sáu vừa qua, tổng thống Mỹ thông báo tăng gắp
đôi thuế đánh trên thép và nhôm nhập từ Thổ Nhĩ Kỳ, khẳng định là quan hệ với
Ankara hiện không tốt.
Theo Reuters, cuộc đọ sức kinh tế hiện nay làm đồng
tiền Thổ tuột giá nghiêm trọng, riêng trong ngày thứ Sáu đã mất ngay 16% so với
đồng đô la, tính từ đầu năm tuột hơn 40%.
No comments:
Post a Comment