Bài
và ảnh: XUÂN HOÀNG - NLĐ
28/08/2018
07:20
Đôi
bờ sông Đồng Nai từ thượng nguồn xuống hạ lưu hiện có thể dùng hai từ để miêu tả,
đó là: Tan nát
Đánh
giá trên được chúng tôi rút ra trong chuyến thuê thuyền đi ghi nhận thực tế hồi
giữa tháng 8 này. Những hình ảnh đôi bờ con sông vốn hiền hòa trở thành những vực
thẳm hay vườn tược của người dân như chực đổ hết xuống sông mà không thôi bức
xúc. Đôi bờ con sông bị phá nát rành rành ra đấy, vậy mà chính quyền luôn nói rằng
họ "vô can", họ đã "chỉ đạo rất quyết liệt".
Của
nả trôi hết xuống sông
Trong
chuyến đi trên, gặp người dân ở thượng nguồn (thuộc huyện Cát Tiên, tỉnh Lâm Đồng),
hạ lưu (thuộc thị xã Tân Uyên, tỉnh Bình Dương), chúng tôi nghe đầy những lời
ta thán, bởi ở đâu bờ sông cũng bị băm nát. Riêng ở Đồng Nai, những nhánh sông,
kênh, rạch của sông Đồng Nai cũng đang ra sức kêu cứu trước việc đào bới vô tội
vạ của những mảnh giấy phép khai thác cát vô hồn.
"Dòng
sông cuồn cuộn dâng khi trời mưa và thủy điện xả lũ, khi nước rút trơ ra những
mảng vườn tược bị khoét sâu hàm ếch. Người dân ở hai bên bờ giờ đây không còn tự
hào vì được hưởng cảnh thơ mộng, gió mát mà quanh năm lo chống chọi với sạt lở,
giữ nhà cửa, vườn tược. Nhiều đoạn, đất vườn bị ngoạm vào hàng trăm mét, bờ
sông biến thành vực dựng đứng rồi chú ơi. Nhìn mà tiếc mà xót cho dân đôi bờ"
- người lái thuyền đưa chúng tôi đi nói trong tiếc nuối.
Sạt
lở nghiêm trọng trên sông Đồng Nai, đoạn chảy qua thị xã Tân Uyên, tỉnh Bình
Dương
Đúng
như lời ông lái thuyền, khi thuyền đến đoạn sông Đồng Nai chảy qua thị xã Tân
Uyên, hình ảnh đập vào mắt chúng tôi là hàng loạt vườn cây ăn trái, hoa màu của
người dân bị kéo tuột xuống sông; nhiều căn nhà bị "hà bá" nuốt chỉ
còn lại… một nửa. Nhà ít tiền thì đóng cây tràm. Những gia đình có điều kiện phải
bỏ hàng trăm triệu đồng xây kè, trồng cây để giữ đất. "Nhưng cuộc chiến giữ
sông, giữ đất chưa có hồi kết…" - chị Hoa, một hộ dân đang đánh vật với
tình trạng sạt lở sông Đồng Nai ở thị xã Tân Uyên, chua chát nói.
Hình ảnh
chúng tôi ghi lại được ở TP Biên Hòa cũng không kém phần thê thảm. Ở phường Bửu
Hòa, nhiều người dân dở khóc dở mếu vì nhà cửa, hoa màu bị đẩy xuống sông. Trên
cù lao Phố, nhiều vùng đất xưa là bãi bồi, giờ đã ra… chính giữa dòng. Ở xã Tân
Hạnh, cả một góc chợ của xã bị biến mất khiến tiểu thương phải bỏ của chạy lấy
người. Riêng tại phường Tân Vạn, khi chúng tôi đưa máy ảnh lên chụp, bà Hoa liền
lao lại nói như mếu: "Miếng vườn nuôi sống gia đình tôi giờ đã chảy tuột
xuống sông rồi chú ơi. Phải chỉ thiên tai cũng ráng chịu, đằng này rõ ràng là
do nhân tai. Vậy mà cũng chẳng biết kêu ai. Thật khổ với nạn khai thác
cát!".
Từ chuyến
đi trên, tìm lại những kết luận của các cuộc khảo sát của cơ quan chuyên ngành
thì thấy đoàn nào cũng kết luận sạt lở nghiêm trọng là do sông biến đổi dòng chảy,
ảnh hưởng của thủy điện xả lũ, của nạn nạo vét tràn lan và sự tung hoành của
"cát tặc".
Đổ
cho nạo vét
Chúng
tôi rà soát lại thì thấy những năm qua, tình trạng cấp phép cho các dự án nạo
vét trên sông Đồng Nai có thể nói là ồ ạt. Chưa kể TP HCM, Lâm Đồng, Bình Phước,
tại Đồng Nai đã có đến 13 dự án được cấp phép. Trong đó, có hơn một nửa là của
Bộ Giao thông Vận tải.
Liên
quan đến việc khai thác cát bừa bãi, hồi cuối năm 2017, thâm nhập những đại
công trường hút cát ở nơi giáp ranh tỉnh Đồng Nai và Lâm Đồng, chúng tôi từng tận
mắt chứng kiến hàng loạt tàu, xáng cạp ồ ạt ngoạm cát ở hai bờ, ngang nhiên ngoạm
vào vườn nhà dân. Thậm chí, những kẻ hút cát ngang nhiên làm xói lở hết vườn
nhà dân sau đó chấp nhận bồi thường - một hình thức "mua" trá hình -
bằng vài đồng còm cõi. Người dân ở đây khóc ròng vì mất đất, có nơi đã xảy ra
những cuộc chiến bằng gạch đá, hung khí thật sự, khiến kẻ sứt đầu, người mẻ
trán. Ngay cả Vườn Quốc gia Cát Tiên cũng bị xâm phạm nghiêm trọng khiến lãnh đạo
vườn phải than trời, nhờ can thiệp.
Nhân
danh nạo vét, đơn vị này đã cố tình “ngoạm” luôn vào bờ sông Đồng Nai (đoạn
giáp ranh Đồng Nai và Lâm Đồng) để tận thu cát, tạo thành những vực sâu hoắm
Còn
trên sông Thị Vải, có thời điểm 2-3 dự án của Bộ Giao thông Vận tải cùng lúc hoạt
động ồ ạt. Đội hình tàu hút cùng dàn hàng ngang, dọc hoạt động náo loạn những
khúc sông. Vùng sông vốn nằm xa bờ, cách cả những cánh rừng ngập mặn, nên rất
khó kiểm soát. Đi ghe từ bờ tiếp cận những vùng dự án này cũng phải mất hàng chục
phút nên việc nạo vét có thể không ảnh hưởng trực tiếp đến bờ. Tuy nhiên, một số
dự án thì được cấp phép nạo vét cả những kênh rạch, thậm chí có con rạch… cụt.
Những hộ dân nuôi trồng thủy sản trên sông đã bị lao đao vì việc nạo vét, khai
thác không theo quy định, ảnh hưởng trực tiếp đến họ. Có thời điểm, chính quyền
địa phương đã nhận đến hàng trăm lá đơn khiếu nại của người dân ở huyện Nhơn Trạch
và TP Biên Hòa phản ánh những bất cập liên quan nạo vét, tận thu khoáng sản.
"Một đơn vị nạo vét hút cát cả hai bên bờ gây sạt lở và ô nhiễm nghiêm trọng
khiến các hồ nuôi tôm của tôi bị bỏ hoang, gây thiệt hại cho tôi gần 2 tỉ đồng…"
- ông Nguyễn Văn Lực, ngụ xã Phước An, huyện Nhơn Trạch, kể.
Sau một
thời gian dài tình trạng các đơn vị nạo vét lập lờ khai thác bất chấp khối lượng
cho phép trên sông vì cơ quan chức năng nại là "khó giám sát", cùng với
nạn "cát tặc" ăn theo khiến người dân mất đất, mất tài sản phản đối mạnh
mẽ thì các dự án từ thượng nguồn cho đến hạ lưu phải tạm ngưng để thực hiện rà
soát. Kết quả, hàng loạt dự án khai thác cát bị khai tử nhưng vẫn có 5 dự án
(trong đó 3 dự án của Bộ Giao thông Vận tải, 2 của tỉnh Đồng Nai) đang xin và
đang được các cơ quan chức năng xem xét cấp phép hoạt động trở lại.
Theo
thông tin chúng tôi nắm được thì 5 đơn vị trên xin nạo vét từ rạch Ông Nhiêu đến
cầu Đồng Nai; từ sông Đồng Tranh đến sông Gò Gia; một đoạn thuộc rạch Ông, đoạn
rạch Cái Lăng và đoạn thuộc sông Thị Vải... đây là những nhánh sông, rạch trên
hệ thống sông Đồng Nai. Về vấn đề này, UBND tỉnh Đồng Nai cho biết nếu cấp phép
trở lại thì sẽ làm chặt, làm căng để tránh vi phạm khai thác bừa bãi và tận
thu. "Phải giám sát chặt chẽ hơn, nếu vi phạm sẽ rút giấy phép ngay…"
- trong một cuộc họp, ông Võ Văn Chánh, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Đồng Nai, nhấn mạnh.
Tuy
nhiên, người dân thì lại hết sức nghi ngờ, bởi họ đã nghe quá nhiều những lời
khẳng định của tỉnh Đồng Nai sẽ xử nghiêm những đơn vị khai thác cát đã làm ảnh
hưởng dòng chảy hay vườn tược nhà dân, rốt cuộc là dòng sông Đồng Nai hiện đã
như bức tranh loang lổ. Đơn vị khai thác cát gây ra biết bao hậu quả nhưng gánh
chịu vẫn là người dân, còn chính quyền và họ vẫn vô can.
-------------------
"Cát
tặc" vẫn tung hoành
Tình trạng
hút cát lậu trên sông Đồng Nai vẫn diễn ra phức tạp do nhiều thành phần từ các
vùng lân cận như Tân Uyên, Dĩ An (tỉnh Bình Dương), quận 9 (TP HCM) kéo đến.
Trong
đó, sông Đồng Nai (thuộc địa bàn huyện Nhơn Trạch, tỉnh Đồng Nai) tình trạng
"cát tặc" tàn phá diễn ra rất nghiêm trọng với các con rạch Láng, rạch
Bà Vánh, rạch Cá Đối (xã Long Tân) bị xới tan tác. Kế đến là đoạn thuộc xã Bình
Lợi (huyện Vĩnh Cửu), "cát tặc" hằng đêm hoành hành khiến người dân mất
ăn mất ngủ. Đặc biệt, đoạn chảy qua TP Biên Hòa, "cát tặc" vẫn đang
hoành hành suốt đêm.
“Cát
tặc” thường bỏ lại phương tiện rồi lao xuống sông bỏ trốn nên việc xử lý dứt điểm
tình trạng khai thác cát lậu rất khó
Thế
nhưng, theo cơ quan chức năng, việc xử lý "cát tặc" là rất khó khăn bởi
khó có thể bắt được kẻ "đầu vụ". Cụ thể, đêm 31-7, lực lượng chức
năng đi tuần trên sông Đồng Nai, đến đoạn thuộc phường Tân Vạn, TP Biên Hòa thì
phát hiện 5 đối tượng cùng 1 chiếc ghe lớn đang hút trộm cát từ dưới sông. Khi
công an xuất hiện, các đối tượng đã bỏ lại tang vật, lao xuống sông, lợi dụng
bóng đêm tẩu thoát. Trước đó, lúc rạng sáng 27-7, trên đoạn sông thuộc xã Long
Hưng (TP Biên Hòa), công an đã ập tới, bắt quả tang và thu giữ 3 ghe công suất
lớn cùng cả trăm khối cát vừa bị múc trộm từ lòng sông nhưng chỉ kịp giữ lại một
người và "cát tặc" này lại khai chỉ là người được thuê đến chở cát.
Kỳ
tới: Nước
thải hòa nước sông
------------------------------
Bài
và ảnh: XUÂN HOÀNG - NLĐ
29/08/2018 05:49
Nước sông Đồng Nai chảy qua các thành
phố công nghiệp không có nơi nào có thể dùng cho sinh hoạt, còn trong xanh thì
hầu như toàn dòng không còn
Nạn ô nhiễm nước sông Đồng Nai có thể khẳng định
bùng nổ từ thời nhà máy của Vedan bị phát hiện xả thải chưa qua xử lý, rồi đến
Sonadezi xả thải bẩn ra rạch Bà Chèo (đổ ra con sông này). Đến nay, dù 2 đơn vị
trên đã khắc phục nhưng ô nhiễm sông Đồng Nai không những không được cải thiện
mà còn có chiều hướng lan rộng.
Dơ
bẩn dồn về
Nói đến việc nước thải hòa nước sông Đồng Nai, trước
hết phải nhắc đến đoạn qua TP HCM, tỉnh Bình Dương và Đồng Nai. Tại vùng giáp
ranh 3 địa phương này, hiện trên bầu trời thì ngày đêm hàng trăm ống khói nhà
máy phun tỏa, hai bên bờ sông Đồng Nai thì hệ thống cống nước xả thải nơi len lỏi,
nơi ồ ạt chảy ra.
Cụ thể, ở đoạn chảy qua TP Biên Hòa, con sông đang oằn
mình gánh nước thải của đô thị hơn triệu dân, cùng với các khu công nghiệp
(KCN). Cũng ở Đồng Nai, trên sông La Ngà (huyện Định Quán) và sông Cái (TP Biên
Hòa), các làng bè cá lâu đời được xác định xả xuống sông một lượng chất thải
không hề nhỏ. Phía quận 9 (TP HCM), các thị xã Dĩ An, Tân Uyên (Bình Dương) với
các nhà máy, cơ sở sản xuất mọc lên ngày càng nhiều, việc tiêu tán nước thải từ
sinh hoạt đến công nghiệp (đã xử lý hay chưa qua xử lý) cũng dồn về một mối:
sông Đồng Nai!
Điểm đen gây ô nhiễm - KCN Biên Hòa 1 - được yêu cầu
di dời cấp bách nhưng vẫn thực hiện đủng đỉnh. Ảnh: XUÂN HOÀNG
Theo tìm hiểu của chúng tôi, qua nhiều lần quan trắc
các vùng nước mặt trên sông Đồng Nai, các cơ quan chuyên môn xác định chất lượng
nước mặt của con sông này bị ô nhiễm rất nặng. Trong đó, nếu đoạn từ hợp lưu với
sông Đạ Huoai, giáp ranh 2 tỉnh Đồng Nai - Lâm Đồng (thượng nguồn) đến đoạn hợp
lưu với sông Bé và đoạn qua huyện Vĩnh Cửu (Đồng Nai) tuy ô nhiễm nhưng không
nguy hiểm thì đoạn qua TP Biên Hòa, nước sông Đồng Nai được xác định là ô nhiễm
nghiêm trọng, hàng loạt thông số đều vượt quy chuẩn, trong đó có hàm lượng sắt
và các vi khuẩn gây bệnh. Khu vực này cũng chính là nơi tiếp nhận nước để xử lý
nước sinh hoạt của các nhà máy nước Thủ Đức, Tân Hiệp, Bình An…cung cấp nước
cho gần 20 triệu dân Biên Hòa và TP HCM.
Ghi nhận thực tế trên sông, đoạn qua TP Biên Hòa bằng
cách hỏi cư dân hai bên bờ thì ai cũng trả lời: Có cho tiền cũng không còn dám
tắm giặt trên dòng sông này. "Nhìn mặt nước thì không thấy bẩn nhưng cứ
lao mình xuống tắm là thấy ngay hậu quả. Đó là nổi mẩn, ngứa ngáy khắp người"
- chị Hòa, một cư dân sống bên dòng Đồng Nai đoạn chảy qua TP Biên Hòa, chia sẻ.
Chuyện
cấp bách nhưng làm… ì ạch
Theo chị Hòa, bỏ qua tất cả tác nhân khác, ở Đồng
Nai chỉ cần "xử" được KCN Biên Hòa 1 là chuyện ô nhiễm dòng Đồng Nai
(đoạn chảy qua Biên Hòa) sẽ khắc phục được phần lớn.
Vấn đề chị Hòa nêu, thực tế cũng là những gì Chính
phủ đã nhìn thấy từ năm 2009. Thời điểm này, Thủ tướng Chính phủ đã có chủ
trương để tỉnh Đồng Nai di dời KCN Biên Hòa 1 và yêu cầu tỉnh xem đây là vấn đề
cấp bách, không thể trì hoãn. Theo đó, để thực hiện di dời và chuyển đổi công
năng KCN Biên Hòa 1, tỉnh Đồng Nai đã giao cho Tổng Công ty Phát triển KCN
Sonadezi (công ty trực thuộc tỉnh) lập đề án, triển khai kế hoạch. Theo kế hoạch
Sonadezi đưa ra thì khu đất hiện hữu có thể trở thành trung tâm hành chính hoặc
khu đô thị. Các doanh nghiệp (DN) tại đây sẽ dời về KCN Giang Điền (huyện Trảng
Bom, tỉnh Đồng Nai) hoặc các KCN khác. Tổng số vốn thực hiện khoảng 15.000 tỉ đồng.
Thế nhưng, gần chục năm trôi qua, việc thực hiện vẫn
cứ giậm chân tại chỗ. Lý giải nguyên nhân, Sonadezi cho rằng vấn đề nan giải mà
họ đang gặp phải là những khúc mắc về pháp lý. Tại đây, có hơn một nửa DN thuê
đất đến sau năm 2050 nên DN không đồng ý di dời nếu chính sách đền bù không
tương xứng. Nói về trách nhiệm, bà Đỗ Thị Thu Hằng, Chủ tịch HĐQT Tổng Công ty
Phát triển KCN Sonadezi, lại cho rằng hiện việc di dời KCN Biên Hòa 1 vẫn đang
từng bước tháo gỡ các vướng mắc. "Sonadezi chỉ được tỉnh giao thực hiện đề
án, riêng các bước tiếp theo xuất hiện các vướng mắc các bên cùng phải tháo gỡ,
hiện tất cả vẫn đang chỉ là kế hoạch…" - bà Hằng thông tin.
Trong khi đó, theo chủ một DN không chịu di dời thì
tất cả chính sách di dời hoàn toàn bất lợi cho DN và có lợi cho đơn vị sẽ làm
chủ khu đất KCN Biên Hòa 1. "DN bị di dời bị thiệt thòi đủ kiểu, từ khó
khăn về nguồn lao động, nhà máy ngưng hoạt động để di chuyển đến mất khách
hàng, mất thị trường… Thêm nữa, khi nơi đây giải tỏa xong sẽ thành "đất
vàng" vì nó có quá nhiều lợi thế, như nằm gần cầu Đồng Nai, ngay ngã tư
Vũng Tàu, nằm sát bên sông Đồng Nai, thuộc vùng trung tâm với hệ thống quốc lộ,
cao tốc, metro đang hướng đến. Do đó, chính sách di dời cần phải tính sao cho
phù hợp chứ như bây giờ là không được" - chủ DN trên đề nghị.
Thông tin từ Sonadezi đưa ra cùng với lập luận của
DN không chịu di dời, đồng nghĩa với việc dòng Đồng Nai sẽ tiếp tục gánh nước
thải của khoảng 80 DN đang hoạt động chưa chịu di dời khỏi KCN Biên Hòa 1, với
mỗi ngày xả hơn 9.000 m3 nước thải ra sông Đồng Nai nhưng chỉ có hơn 1.000 m3
được xử lý qua hệ thống xử lý nước thải của tỉnh là kiểm soát được.
Thất
bại mục tiêu kiểm soát nguồn thải!
Liên quan đến việc ô nhiễm sông Đồng Nai, Cục Cảnh
sát môi trường từng thống kê trên toàn lưu vực hệ thống sông Đồng Nai hằng ngày
phải tiếp nhận trên 4.500 điểm xả từ nhiều nguồn nước thải công nghiệp, khai
thác khoáng sản, làng nghề, nước sinh hoạt, nông nghiệp, y tế, chăn nuôi... Qua
kiểm tra, Cục Cảnh sát môi trường phát hiện DN không xây dựng hệ thống xử lý chất
thải hoặc có hệ thống xử lý nhưng không vận hành. Thậm chí, có DN xây dựng hệ
thống xả thải bí mật để xả nước thải chưa qua xử lý ra kênh rạch, rồi ra sông.
Hầu như tất cả đô thị đều chưa có hệ thống xử lý nước thải. Chưa kể các tỉnh,
thành trên lưu vực sông còn nhiều bệnh viện tuyến huyện xả thải trực tiếp vào hệ
thống nước thải sinh hoạt, xả ra nguồn nước lưu vực sông...
Nêu ra thống kê trên để thấy các mục tiêu kiểm soát
nguồn thải trên sông Đồng Nai được Chính phủ đưa ra gần như thất bại, bởi sự quản
lý yếu kém của chính quyền các tỉnh, thành mà dòng Đồng Nai chảy qua.
Năm 2007, Thủ tướng Chính phủ đã quyết định phê duyệt
"Đề án bảo vệ môi trường lưu vực hệ thống sông Đồng Nai đến năm
2020". Đề án đặc biệt chú trọng vấn đề kiểm soát, giám sát tốt các nguồn xả
thải ra hệ thống sông Đồng Nai và làm mọi cách để giữ sạch được nước sông. Đề
án nêu rõ mục tiêu của giai đoạn 2011-2015 là: Ít nhất 60% khu đô thị và 100%
khu công nghiệp, khu chế xuất, khu công nghệ cao có hệ thống xử lý nước thải tập
trung đạt tiêu chuẩn môi trường. Thu gom trên 90% chất thải rắn sinh hoạt và xử
lý 100% chất thải nguy hại. Mục tiêu giai đoạn 2016-2020 là: Ít nhất 70% khu đô
thị và 100% các khu công nghiệp, khu chế xuất, khu công nghệ cao có hệ thống xử
lý nước thải tập trung đạt tiêu chuẩn môi trường. Thu gom trên 95% chất thải rắn
sinh hoạt và xử lý 100% chất thải nguy hại.
----------------------------
Thất
bại quy hoạch làng bè
Làng bè Tân Mai nằm trên sông Cái, nhánh sông Đồng
Nai ôm lấy TP Biên Hòa hiện có khoảng 300 hộ nuôi cá. Cách đây vài năm, cơ quan
chức năng TP Biên Hòa đã tiến hành quy hoạch, sắp xếp lại làng bè một lần, theo
hướng làng bè cá được gom lại ở một khúc sông để hợp mỹ quan và bớt ô nhiễm.
Theo đó, UBND TP Biên Hòa quy định mỗi bè cá chỉ được có một bè duy nhất với
quy mô 4 m x 8 m, các bè cá không đúng tiêu chuẩn sẽ phải cải tạo lại.
Những hộ dân nuôi cá ở làng bè Tân Mai với nhiều bao
bì thức ăn cho cá
hằng ngày được xác định đã góp phần gây ô nhiễm sông
Đồng Nai Ảnh: XUÂN HOÀNG
Quy định trên lập tức bị người nuôi cá phản đối và đến
nay vẫn chưa thực hiện được. Ông Trần Văn Hợi, một chủ bè tại đây, cho biết về
cơ bản đồng ý với chủ trương chung để làng bè được quy hoạch sạch đẹp, giảm bớt
tác động gây ô nhiễm nhưng phải không ảnh hưởng đến công việc, cuộc sống của
người dân. "Thừa nhận có gây ô nhiễm nhưng đây là nghề mưu sinh, phải có
hướng đi cụ thể chứ không cắt chén cơm manh áo của chúng tôi bằng cách chỉ cho
mỗi hộ nuôi một bè được…" - ông Hợi nêu ý kiến và đề nghị cơ quan chức
năng tính toán lại.
(*) Xem Báo Người Lao Động từ số ra ngày 27-8
Kỳ
tới: Chậm giải cứu là có tội!
No comments:
Post a Comment