Joseph E. Stiglitz - Project
Syndicate
Biên dịch: Nguyễn
Minh Khuê
Posted
on 07/08/2018 by The Observer
Điều
thoạt tiên là một mâu thuẫn thương mại – với việc Tổng thống Mỹ Donald Trump áp
đặt mức thuế nhập khẩu đối với thép và nhôm – dường như đã nhanh chóng biến
thành một cuộc chiến thương mại toàn diện với Trung Quốc. Nếu “thỏa thuận ngừng
bắn” giữa châu Âu và Mỹ được duy trì, Mỹ sẽ chủ yếu chiến đấu với Trung Quốc,
chứ không phải cả thế giới (tất nhiên, xung đột thương mại với Canada và Mexico
sẽ tiếp tục âm ỉ nếu xét các đòi hỏi của Hoa Kỳ mà cả hai nước đều không thể
hoặc không nên chấp nhận).
Ngoài
nhận định chính xác nhưng giờ đã thành nhàm chán rằng tất cả các bên đều sẽ là
người thua cuộc, chúng ta có thể nói gì về những kết quả có thể có từ cuộc
chiến thương mại của Trump?
Thứ
nhất, kinh tế vĩ mô luôn luôn là yếu tố quyết định: nếu đầu tư trong nước của
Hoa Kỳ tiếp tục vượt quá mức tiết kiệm, Mỹ sẽ phải nhập khẩu vốn và thâm hụt
thương mại của Mỹ sẽ lớn. Tệ hơn nữa, do việc cắt giảm thuế được ban hành vào
cuối năm ngoái, thâm hụt ngân sách của Mỹ đang đạt kỷ lục mới – gần đây được dự
kiến sẽ vượt 1 nghìn tỷ đô la vào năm 2020 –
có nghĩa là thâm hụt thương mại gần như chắc chắn sẽ tăng lên, bất kể kết quả của chiến tranh thương mại là gì. Cách duy nhất để điều đó không xảy ra là nếu Trump đưa Hoa Kỳ rơi vào suy thoái, với thu nhập giảm quá nhiều đến mức khiến
đầu tư và nhập khẩu giảm mạnh.
Kết
quả “tốt nhất” của việc Trump tập trung quá mức vào thâm hụt thương mại với
Trung Quốc sẽ là sự cải thiện trong cán cân song phương, đi kèm với đó là sự
gia tăng thâm hụt thương mại của Hoa Kỳ với một hoặc vài quốc gia khác. Hoa Kỳ
có thể bán nhiều khí tự nhiên hơn cho Trung Quốc và mua ít máy giặt hơn từ nước
này; nhưng Hoa Kỳ cũng sẽ bán ít khí tự nhiên hơn cho các nước khác và sẽ mua
máy giặt hoặc thứ gì đó khác từ Thái Lan hoặc một quốc gia khác vốn đã tránh
được cơn thịnh nộ của Trump. Nhưng, bởi vì Hoa Kỳ can thiệp vào thị trường,
nước này sẽ phải trả nhiều tiền hơn cho hàng nhập khẩu và nhận được ít tiền hơn
cho hàng xuất khẩu nếu so với trường hợp không xảy ra chiến tranh thương mại.
Tóm lại, kết quả tốt nhất có nghĩa là Hoa Kỳ sẽ trở nên tồi tệ hơn so với ngày
hôm nay.
Hoa
Kỳ có một vấn đề, nhưng đó không phải là vấn đề với Trung Quốc. Đó là vấn đề ở
trong nước: Nước Mỹ đã tiết kiệm quá ít. Trump, giống như rất nhiều đồng bào
của ông, vô cùng thiển cận. Nếu ông ta có chút hiểu biết về kinh tế và tầm nhìn
dài hạn, ông ta sẽ đã làm những gì có thể để gia tăng tiết kiệm quốc gia. Điều
đó sẽ làm giảm thâm hụt thương mại đa phương.
Có
những biện pháp khắc phục nhanh hơn một cách rõ ràng: Trung Quốc có thể mua
thêm dầu của Mỹ và sau đó bán số dầu đó cho nước khác. Điều này sẽ không tạo ra
một sự khác biệt đáng kể nào, ngoài việc có thể tăng nhẹ chi phí giao dịch.
Nhưng Trump có thể khoe khoang rằng ông đã loại bỏ được thâm hụt thương mại
song phương với Trung Quốc.
Trong
thực tế, giảm đáng kể thâm hụt thương mại song phương một cách có ý nghĩa sẽ là
rất khó khăn. Khi nhu cầu đối với hàng hóa Trung Quốc giảm xuống, tỷ giá hối
đoái của đồng nhân dân tệ sẽ suy yếu – ngay cả khi không có sự can thiệp của
chính phủ. Điều này một phần sẽ làm giảm ảnh hưởng tiêu cực của mức thuế quan
tăng lên của Hoa Kỳ; đồng thời sẽ làm tăng khả năng cạnh tranh của Trung Quốc
so với các nước khác — và điều này sẽ đúng ngay cả khi Trung Quốc không sử dụng
các công cụ khác mà nước này sở hữu như kiểm soát tiền lương và kiểm soát giá,
hoặc đẩy mạnh gia tăng năng suất. Cán cân thương mại tổng thể của Trung Quốc,
cũng giống như của Mỹ, được xác định bởi tình hình kinh tế vĩ mô của nước này.
Nếu
Trung Quốc can thiệp tích cực hơn và trả đũa mạnh hơn, sự thay đổi trong cán
cân thương mại Mỹ -Trung có thể thậm chí còn nhỏ hơn. Sự đau đớn tương đối mà
mỗi bên gây ra cho bên kia rất khó xác định. Trung Quốc có khả năng kiểm soát
lớn hơn đối với nền kinh tế và đang muốn chuyển sang mô hình tăng trưởng dựa
trên nhu cầu trong nước hơn là đầu tư và xuất khẩu. Hoa Kỳ chỉ đơn giản là đang
giúp Trung Quốc làm được những gì mà nước này đang cố gắng làm. Mặt khác, các
hành động của Hoa Kỳ diễn ra vào một thời điểm khi Trung Quốc đang cố gắng quản
lý đòn bẩy nợ quá mức và công suất dư thừa; ít nhất là trong một số lĩnh vực,
Mỹ sẽ làm cho những nhiệm vụ này trở nên khó khăn hơn.
Điều
này rất rõ ràng: nếu mục tiêu của Trump là ngăn chặn Trung Quốc theo đuổi chính
sách “Made in China 2025” – được thông qua vào năm 2015 nhằm thúc đẩy mục tiêu
40 năm qua là thu hẹp khoảng cách thu nhập giữa Trung Quốc với các nước tiên
tiến – thì ông ta gần như chắc chắn sẽ thất bại . Ngược lại, hành động của
Trump sẽ chỉ làm gia tăng quyết tâm của các nhà lãnh đạo Trung Quốc trong việc
thúc đẩy khả năng sáng tạo và đạt được ưu thế về công nghệ khi họ nhận ra rằng
không thể dựa vào các nước khác, và rằng Mỹ đang hết sức thù địch.
Nếu
một quốc gia bước vào chiến tranh, dù là trên lĩnh vực thương mại hay gì khác,
quốc gia đó cần đảm bảo rằng các vị tướng giỏi – với mục tiêu được xác định rõ
ràng, chiến lược khả thi và sự ủng hộ của người dân – sẽ được giao cầm quân.
Chính đây là nơi sự khác biệt giữa Trung Quốc và Hoa Kỳ tỏ ra rất lớn. Không
một quốc gia nào có thể có một đội ngũ hoạch định chính sách kinh tế bất tài
hơn đội ngũ của Trump, và phần lớn người Mỹ không ủng hộ chiến tranh thương
mại.
Sự
ủng hộ của công chúng sẽ càng giảm hơn nữa khi người Mỹ nhận ra rằng họ mất gấp
đôi từ cuộc chiến này: công ăn việc làm sẽ biến mất, không chỉ vì các biện pháp
trả đũa của Trung Quốc mà còn vì thuế nhập khẩu của Mỹ sẽ làm tăng giá hàng
xuất khẩu của nước này và khiến chúng kém khả năng cạnh tranh hơn; và giá hàng
hóa họ mua sẽ tăng lên. Điều này có thể khiến tỷ giá hối đoái của đồng đô la
giảm, làm lạm phát ở Mỹ tăng nhiều hơn – khiến cho sự phản đối càng gia tăng.
Fed có khả năng sẽ tăng lãi suất, dẫn đến đầu tư và tăng trưởng yếu hơn và thất
nghiệp nhiều hơn.
Trump
đã cho thấy cách ông ta phản ứng khi bị phát hiện nói dối hoặc các chính sách
của ông ta không thành công: ông ta sẽ càng quyết tâm làm tới. Trung Quốc đã
nhiều lần đưa ra cách giữ thể diện để Trump có thể rời chiến trường và tuyên bố
chiến thắng. Nhưng ông từ chối chấp nhận các biện pháp đó. Có lẽ hy vọng chỉ có
thể được tìm thấy trong ba đặc điểm khác của Trump: sự tập trung vào hình thức
thay vì thực chất, tính không thể đoán trước được, và cảm tình của ông ta đối
với những “lãnh đạo lớn”. Có lẽ trong một cuộc họp hoành tráng với Chủ tịch Tập
Cận Bình, ông có thể tuyên bố rằng vấn đề đã được giải quyết, với một số điều
chỉnh thuế suất nhỏ đây đó, và một số cử chỉ mới nhằm mở cửa thị trường mà
Trung Quốc đã lên kế hoạch công bố, và mọi người đều có thể vui vẻ về nhà.
Trong
kịch bản này, Trump sẽ “giải quyết” xong, một cách không hoàn hảo, vấn đề mà
ông ta đã tự tạo ra. Nhưng thế giới sau cuộc chiến tranh thương mại ngu xuẩn
của ông ta vẫn sẽ khác: thiếu chắc chắn hơn, ít tin tưởng hơn vào luật pháp
quốc tế, và với những đường biên giới cứng hơn. Trump đã thay đổi thế giới, một
cách vĩnh viễn, theo hướng tồi tệ hơn. Ngay cả khi có những kết quả tốt nhất có
thể, người chiến thắng duy nhất chỉ là Trump – với cái tôi ngoại cỡ của ông ta
được bơm vá lên thêm một chút nữa.
*
Joseph
E. Stiglitz, chủ nhân giải Nobel Kinh tế năm 2001 và huân chương John Bates
Clark năm 1979, là giáo sư tại Đại học Columbia, đồng chủ tịch Nhóm Chuyên gia
Cấp cao về Đánh giá Tình hình Kinh tế và Tiến bộ Xã hội của OECD, và là kinh tế
trưởng của Viện Roosevelt. Ông nguyên là phó chủ tịch cấp cao và kinh tế trưởng
tại Ngân hàng Thế giới và chủ tịch Hội đồng Cố vấn Kinh tế dưới thời Tổng thống
Bill Clinton. Năm 2000, ông thành lập Sáng kiến Đối thoại Chính sách, một viện
nghiên cứu chính sách về phát triển quốc tế có trụ sở tại Đại học Columbia.
Cuốn sách gần đây nhất của ông là The Euro: How a Common Currency
Threatens the Future of Europe.
Nguồn:
Joseph E. Stiglitz
Project
Syndicate, 30/07/2018.
No comments:
Post a Comment