Emily
Meierding - Foreign Policy
Jackhammer Nguyễn dịch
20/09/2019
Lời
dịch giả: Sáng thứ bảy 14/9/2019 hai khu lọc dầu của
Arabia Saudi bị tấn công bằng hỏa tiễn tầm thấp và drone. Tổng thống Trump lên
tiếng mạnh mẽ rằng quân đội Mỹ sẳn sàng tấn công Iran để trả đũa.
Chưa có cuộc tấn công nào xảy ra. Sáng thứ năm 19/9,
Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo tuyên bố, Washington muốn tìm giải pháp hòa bình.
Trước đó một ngày báo Foreign Policy chạy bài “The real reason Trump won’t
attack Iran”, của cây bút Emily Meierding, Phó Giáo sư trường đại học hải quân
cao cấp (Naval Postgraduate School) chuyên về các vấn đề an ninh, cũng như là
tác giả của quyển sách nghiên cứu về những xung đột liên quan đến dầu mỏ. Xin
giới thiệu bài phân tích này với bạn đọc của Tiếng Dân.
***
Những người Iran đốt
một hình ảnh TT Donald Trump trong một cuộc biểu tình bên ngoài trụ sở của Đại
sứ quán Hoa Kỳ trước đây ở Tehran vào ngày 9/5/2018. Nguồn: ATTA KENARE / AFP /
Getty Images
Ai cũng cho rằng Iran là kẻ chủ mưu trong việc tấn
công các cơ sở lọc dầu của Arab Saudi hồi cuối tuần qua. Vụ tấn công này làm giảm
đến 5% lượng dầu thô cung cấp cho thị trường thế giới. Nếu nước Mỹ trả đũa, thì
đây sẽ là cuộc chiến Trung Đông lớn nhất của Hoa Kỳ.
Nhưng, coi chừng như thế là một sai lầm lớn. Lợi ích
về dầu mỏ ở đây lớn đến mức mà nó sẽ ngăn cản chiến tranh hơn là gây ra chiến.
Một cuộc chiến ở vùng vịnh Ba Tư sẽ làm đổ sập hệ thống (mua bán sản xuất) dầu
mỏ của cả thế giới.
Nếu chính quyền ông Trump tấn công Iran, cùng với đồng
minh Saudi của Mỹ hay là tấn công một mình, thì những cuộc tấn công quân sự sẽ
nhắm vào các cơ sở dầu mỏ của Iran, và như thế một lượng dầu thô sẽ không được đưa
ra thị trường. Mặc dù sản lượng dầu của Iran đã giảm đáng kể từ khi Mỹ thực hiện
cấm vận hồi năm ngoái, nhưng mỗi ngày nước này cũng sản xuất tới hai triệu
thùng dầu, và xuất khẩu tới nửa triệu thùng sản phẩm dầu mỏ, cũng như khí đốt lỏng
cho nhiều nước trên thế giới. Những cuộc không kích sẽ chận hết các sản phẩm
này ra thị trường. Trong khi đó các quốc gia sản xuất khác hãy còn vất vả để bù
vào sản lượng bị giảm bên Saudi.
Iran cũng sẽ trả đũa, tấn công các cơ sở dầu hỏa của
Saudi, ngăn chận việc sửa chữa hai cơ sở bị tấn công vừa qua. Các cuộc tấn công
vừa qua đã gây nhiều tổn thất [cho Saudi] hơn là dự báo. Dù có phải là Iran thực
hiện các cuộc tấn công đó hay không, nhưng chắc chắn là vũ khí của họ đã được sử
dụng, và với một độ chính xác rất cao. Họ sẽ gây tổn thất nặng nề cho ngành dầu
mỏ của Saudi. Saudi đã tăng cường phòng thủ không phận của mình, nhưng việc họ
có ngăn chận được các drone và hỏa tiễn tầm thấp lại là một chuyện không chắc
chắn.
Ngoài ra, Iran còn có thể tấn công vào việc vận chuyển
dầu mỏ. Hải quân của Vệ binh cách mạng Hồi giáo vừa chận bắt các tàu chở dầu
trong thời gian qua. Họ còn có thể gài thủy lôi trên biển nữa.
Tehran cũng có thể phong tỏa eo biển Hormuz (nối liền
vịnh Ba Tư nhiều mỏ dầu và Ấn Độ Dương). Có thể họ không đủ mạnh để phong tỏa
toàn bộ, hay dài lâu, nhưng chỉ việc phong tỏa đó thôi cũng đủ làm thị trường dầu
mỏ thế giới rối loạn.
Chỉ nội từ tháng Năm đến tháng Chín năm nay, giá bảo
hiểm các tàu chở dầu đã tăng gấp 10 lần. Nếu chiến tranh xảy ra thì nhiều phí tổn
còn tăng lên nữa. Giá dầu sẽ tăng tỉ lệ thuận với những rủi ro về địa chính trị.
Chiến tranh leo thang không những gây ra tổn thất về
của cải cho Saudi, họ mất tiền bán dầu, mà còn làm cho công ty nhà nước Aramco
mất uy tín nữa. Sau cuộc tấn công vừa qua, Tổng giám đốc của Aramco, ông Amin
Nasser phải lên tiếng trấn an là cơ sở dầu hỏa của họ sẽ được sửa chữa xong vào
cuối tháng, và việc lên sàn chứng khoán (IPO) của Aramco sẽ đúng như kế hoạch.
Nhưng hiện nay sự ngờ vực đang dâng lên, và như vậy
nếu có chuyện gì xảy ra nữa thì sẽ còn tồi tệ hơn.
Chuyện đó cũng sẽ phá kế hoạch IPO của Hoàng tử
Salman. Ông này vốn muốn kiếm thêm nguồn vốn để đa dạng hóa nền kinh tế của nước
Saudi, tránh lệ thuộc hoàn toàn vào dầu mỏ. Tình hình bất ổn sẽ làm cho Saudi có
ít lựa chọn cho việc huy động vốn này. Ông Robin Mills của công ty Quamar
Energy nhận định rằng: nếu bị tấn công thì sẽ chẳng làm gì được cả.
Chiến cuộc vùng vịnh Ba Tư cũng sẽ đe dọa an ninh
năng lượng của châu Âu và Trung Quốc.
Saudi là nhà cung cấp dầu lớn nhất cho Bắc Kinh, chiếm
17% dầu mỏ nhập khẩu của nước này. Trung Quốc cũng có mua một lượng dầu nhỏ của
Iran, mặc cho có lệnh cấm vận của Mỹ. Châu Âu thì không còn mua dầu của Iran nữa,
nhưng các thành viên của cộng đồng châu Âu lại mua dầu từ các nước vùng vịnh Ba
Tư, vùng này cung cấp đến 13% nhu cầu dầu thô của họ. Xung đột tại đây sẽ làm họ
không còn nguồn cung cấp, cũng như phá hoại vai trò hòa giải của họ muốn làm
cho việc cung cấp dầu của Iran ra thị trường thế giới bình thường trở lại.
Thành ra không có gì ngạc nhiên khi cả châu Âu và
Trung Quốc đều giữ thái độ thận trọng trước vụ khủng hoảng này. Bà Hoa Xuân
Oánh, phát ngôn nhân Bộ Ngoại giao Bắc Kinh dù lên án vụ tấn công, nhưng nói là
các bên nên tránh làm leo thang cuộc xung đột. Trung Quốc cũng tránh đề cập đến
cụ thể là ai đứng đằng sau cuộc tấn công.
Cả bà Thủ tướng Đức Angela Merkel, lẫn ông Thủ tướng
Anh Boris Johnson, đều kêu gọi quốc tế lên án vụ tấn công, nhưng cả hai đều nói
là các bên nên tránh để cuộc xung đột leo thang.
Trong tình hình hiện nay, nếu Mỹ đánh Iran, thì Mỹ
đánh một mình. Mà chính quyền Trump cũng không muốn leo thang.
Mặc dù hiện nay Mỹ là nhà sản xuất dầu lớn nhất thế
giới, nhưng thị trường dầu mỏ lại là thị trường toàn cầu, khi chiến tranh xảy
ra thì các nhà máy lọc dầu của Mỹ phải mua dầu thô đắt hơn, bất kể nó từ đâu,
và dĩ nhiên người Mỹ cũng tốn tiền đổ xăng hơn.
Mà nếu dân Mỹ phải chi tiêu nhiều hơn vì giá xăng
lên, thì ai mà bầu cho ông Trump nữa, trong khi sang năm là bầu cử rồi. Giá dầu
lên sẽ đẩy nền kinh tế bước vào suy thoái.
Ông Trump có thể thuyết phục người Mỹ rằng: Này,
chúng ta đánh nhau ở đó để bảo vệ dầu mỏ. Nhưng người Mỹ ngày càng ít muốn tốn
tiền của và nhân mạng cho các chính thể ở Trung Đông, trong đó có chính thể
Vương quốc Saudi đâu có tốt lành gì. Đám khủng bố 11/9 đa số là công dân Saudi,
rồi chế độ hiện tại ở đây giết hại cả nhà báo công dân của chính họ nữa.
Các đối thủ chính trị của ông Trump cũng đã lên tiếng.
Thượng nghị sĩ dân chủ Tim Kaine nói rằng, lao vào cuộc chiến với Iran sẽ là một
sai lầm lớn.
Chính quyền Trump có lẽ đã nhận ra cái giá chính trị
của cuộc chiến. Ngay sau cuộc tấn công cuối tuần xảy ra, Trump tuyên bố lực lượng
Mỹ sẵn sàng cả rồi, thế mà sang ngày thứ Hai ông ta không nêu đích danh Iran là
thủ phạm. Ông ta cũng nói với các phóng viên, rằng không muốn có thêm chiến
tranh, nếu Saudi muốn đánh nhau thì phải trả tiền! Ông ta kêu gọi cấm vận Iran
mạnh mẽ hơn nữa, nhưng thế thôi, chứ chả có hành động quân sự.
Như vậy là cả đám đều lừng khừng, châu Âu, Mỹ, Trung
Quốc, Saudi. Kẻ nào chủ mưu vụ tấn công vừa qua bình yên vô sự.
Các quốc gia sản xuất dầu khác cũng chẳng làm gì được.
Chiến tranh xảy ra đụng tới lợi ích của họ. Những cản trở đó làm cho Iran tha hồ
hành động.
Mặc dù có thể họ không phải là tác giả vụ tấn công vừa
qua, nhưng từ đây họ có thể thúc đẩy nhiều chuyện của họ.
Thứ nhất là họ có thể gây tổn hại cho kẻ thù của họ ở
vùng vịnh Ba Tư là Saudi, thấy yếu điểm các cơ sở dầu mỏ của Saudi, cản trở việc
lên sàn IPO của Aramco.
Thứ hai, nếu Mỹ tấn công họ, một mình hay cùng với
Saudi, thì họ sẽ thành công trong việc cô lập ngoại giao nước Mỹ.
Thứ ba, họ cột giá dầu vào rủi ro địa chính trị, cho
nên có thể thuyết phục cộng đồng thế giới bỏ cấm vận đối với họ.
Các viên chức Mỹ có thể không thích chuyện không trả
đũa, chuyện nới cấm vận, vì nó giống như tạo điều kiện cho những vụ tấn công hiếp
đáp của Iran. Nhưng mà tấn công Iran hay là cấm vận dầu mỏ đều không giải quyết
được vấn đề.
Nếu tăng cường cấm vận thì kinh tế Iran càng khủng
hoảng, chế độ hiện hành sẽ tuyệt vọng, và khi bị dồn vào chân tường như vậy nó
sẽ làm mọi cách để thoát ra.
Chúng ta đã thấy chuyện tương tự xảy ra hồi năm
1990. Kinh tế Iraq lâm khủng hoảng, thu nhập từ dầu mỏ giảm, làm cho Saddam
Hussein xâm lăng Kuwait. Saddam nghĩ rằng Mỹ luôn muốn tấn công Iraq và lật đổ
ông ta, và chiếm Kuwait là con đường để ông ta sống còn.
Nếu chế độ Iran hiện nay bị dồn vào tường thì họ
cũng có thể có hành động tương tự Iraq năm xưa. Và những cuộc tấn công trong
tuyệt vọng đó sẽ tàn khốc hơn trận không kích cuối tuần qua. Cho đến khi mà các
quốc gia vẫn còn lệ thuộc vào dầu mỏ, hay thu nhập từ dầu mỏ, thì Iran vẫn còn
có thể đưa ra thùng dầu để dứ trước mặt họ.
-----------------------------
Trọng Nghĩa
– RFI
Đăng ngày 20-09-2019
Công
du vùng Vịnh để tìm cách thành lập một liên minh đối phó với Iran, ngoại trưởng
Mỹ Mike Pompeo hôm 19/09/2019 vẫn cam đoan rằng Washington ưu tiên cho một
"giải pháp hòa bình" trong cuộc khủng hoảng với Teheran. Tuy
nhiên, ngoại trưởng Mỹ vẫn cáo buộc Iran đứng sau cuộc tấn công gần đây vào các
cơ sở dầu hỏa của Ả Rập Xê Út.
Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo tại sân bay quốc tế Vua
Abdulaziz, Jeddah, Ả Rập Xê Út, ngày 18/09/2019. Mandel Ngan/Pool via REUTERS
Trong khuôn khổ vòng công du tìm trợ thủ, ông Pompeo
cùng ngày đã gặp thái tử đầy quyền lực Mohammed bin Zayed Al-Nahyan của vương
quốc Abu Dhabi. Phát biểu với báo chí sau cuộc gặp, ngoại trưởng Mỹ khẳng định
rằng đã có một « sự đồng thuận » ở vùng Vịnh về trách nhiệm của
Iran trong vụ tấn công.
Trước khi lên máy bay về nước, ngoại trưởng Pompeo
cho rằng mục tiêu chuyến thăm vùng Vịnh của ông là xây dựng một liên minh
« nhằm tiến tới hòa bình và đạt được một giải pháp hòa bình ».
Ông hy vọng rằng Iran cũng sẽ có quan điểm tương tự.
Nếu ngoại trưởng Mỹ có lời lẽ ôn hòa, thì ngược lại
đồng nhiệm Ả Rập Xê Út, ông Adel al-Jubeir, đã có thái độ gay gắt khi cảnh báo
trên Twitter rằng bất kỳ một sự dung túng nào đối với Iran sẽ khuyến khích
Teheran « tiến hành thêm các hành vi khủng bố và phá hoại trong vùng Vịnh ».
Iran đe dọa chiến tranh toàn diện
Tổng thống Mỹ Donald Trump đã phái ngoại trưởng
Pompeo tới Jeddah từ hôm 17/09 để bàn thảo cách phản ứng chống Iran trước các
cuộc tấn công nhắm vào Ả Rập Xê Út, đồng minh của Mỹ trong khu vực.
Trong lúc Hoa Kỳ có lời lẽ tương đối hòa hoãn, thì
Iran vẫn có những tuyên bố cứng rắn. Trả lời phỏng vấn của đài truyền hình Mỹ
CNN, ngoại trưởng Iran Mohammad Javad Zarif không ngần ngại dọa rằng một cuộc tấn
công của Mỹ hoặc Ả Rập Xê Út vào Iran sẽ dẫn đến « một cuộc chiến tranh
toàn diện », và đất nước của ông, dù không muốn « chiến tranh »,
nhưng sẽ không run sợ nếu là phải « tự vệ ».
Ả Rập Xê Út trả đũa lực lượng Huthi ở Yemen
Vào lúc các thủ đô Washington, Ryad và Teheran tiếp
tục khẩu chiến, thì trên thực địa, liên quân do Ả Rập Xê Út cầm đầu cho biết là
họ đã mở chiến dịch tấn công vào lực lượng phiến quân người Huthi ở Yemen, phá
hủy được 4 cứ điểm ở phía bắc thành phố cảng Hodeida (miền tây Yemen). Đây là
cuộc tấn công đầu tiên mà Ả Rập Xê Út tiến hành nhắm vào lực lượng Huthi, từ
sau khi lực lượng này tự nhận là đã tấn công phá hoại các cơ sở dầu hỏa của Ả Rập
Xê Út.
No comments:
Post a Comment