Mai
Vân – RFI
Đăng ngày 30-09-2019
Ngày
28/09/2019, trên diễn đàn Liên Hiệp Quốc, ngoại trưởng Việt Nam đã lên tiếng cảnh
báo về tình hình căng thẳng tại Biển Đông. Mặc dù Việt Nam đã bị Trung Quốc xâm
lược với hành động cho tàu công vụ của họ vào hoạt động sâu trong vùng đặc quyền
kinh tế của Việt Nam gần Bãi Tư Chính (Biển Đông), diễn văn của ngoại trưởng Việt
Nam không hề nói đến Trung Quốc, cũng không nhắc một cách cụ thể đến Bãi Tư
Chính và các hành vi phi pháp cụ thể của Trung Quốc.
Ngoại trưởng kiêm phó thủ tướng Việt Nam Phạm Bình
Minh phát biểu tại Đại Hội Đồng Liên Hiệp Quốc, ngày 28/09/2019.REUTERS/Brendan
McDermid
Những hành động xâm lấn của Trung Quốc ngay trong
vùng thềm lục địa của Việt Nam ở Biển Đông trong ba tháng đã được gợi lên trong
nhóm từ « những diễn biến phức tạp tại Biển Đông, trong đó có những vụ
vi phạm chủ quyền và quyền tài phán tại vùng biển của Việt Nam », còn
thủ phạm thì được gọi là « các bên liên quan ».
Lời lẽ tại Liên Hiệp Quốc của Việt Nam khác xa với
tuyên bố ngày 12/09 vừa qua của phát ngôn viên bộ Ngoại Giao Việt Nam, đã nêu
đích danh Trung Quốc để « kiên quyết phản đối việc nhóm tàu khảo sát địa
chất Hải Dương 8 của Trung Quốc tiếp tục hành động vi phạm nghiêm trọng quyền
chủ quyền, quyền tài phán của Việt Nam trên vùng biển của mình,được xác định
phù hợp với các quy định của Công Ước Liên Hiệp Quốc về Luật Biển năm 1982
(UNCLOS 1982). »
Tuyên bố « rất ngoại giao » của ngoại
trưởng Việt Nam đã không đáp ứng mong đợi của nhiều chuyên gia ở trong nước
cũng như ngoài nước, cho rằng Việt Nam cần phải mạnh dạn nêu bật các hành vi
xâm lược của Trung Quốc ra trước diễn đàn Liên Hiệp Quốc, nhất là khi Bắc Kinh
đã công khai tố cáo ngược lại rằng chính Việt Nam mới là bên đã vi phạm vùng biển
của Trung Quốc và đòi phía Việt Nam phải đình chỉ toàn bộ các hoạt động dầu khí
tại khu vực Bãi Tư Chính.
Tuy nhiên, trong một bài phân tích đăng ngày
24/09/2019 trên trang mạng của cơ quan Sáng Kiến Minh Bạch Hàng Hải AMTI thuộc
Trung Tâm Nghiên Cứu Chiến Lược và Quốc Tế CSIS tại Washington, bà Phạm Ngọc
Minh Trang, giảng viên Đại Học Quốc Gia Thành phố Hồ Chí Minh, hiện thỉnh giảng
tại Trường Luật Đại Học New York, đã nêu bật một số yếu tố khiến cho việc vạch
mặt chỉ tên Trung Quốc trên diễn đàn Liên Hiệp Quốc không có lợi cho Việt Nam.
Khóa họp của Đại Hội Đồng Liên Hiệp Quốc là thời cơ lý tưởng,
nhưng…
Mở đầu bài phân tích, tác giả xác nhận rằng hiện có
ý kiến cho rằng Việt Nam nên mạnh dạn phơi bày các « hành vi bắt nạt »
của Trung Quốc ở Biển Đông ra trước mắt cộng đồng quốc tế. Khóa họp của Đại Hội
Đồng Liên Hiệp Quốc là thời cơ lý tưởng.
Trên nguyên tắc Đại Hội Đồng và Hội Đồng Bảo An là
các định chế quan trọng nhất Liên Hiệp Quốc. Các quốc gia thành viên thường đưa
ra các vấn đề về hòa bình và an ninh quốc tế ra trước Đại Hội Đồng thay vì Hội
Đồng Bảo An, vì lẽ ở đó các quyết định không bị vướng phải quyền phủ quyết của
một trong năm thành viên thường trực Hội Đồng Bảo An là Anh, Mỹ, Pháp, Nga và
Trung Quốc.
Một nghị quyết được Đại Hội Đồng Liên Hiệp Quốc
thông qua có thể mang lại những hậu quả chính trị và pháp lý nhất định mà nhiều
quốc gia hy vọng có thể giúp giải quyết xung đột.
Sức mạnh của Đại Hội Đồng nằm ở chỗ định chế này bao
gồm tất cả các quốc gia thành viên, và mọi quốc gia đều có một phiếu bầu bình đẳng
với nhau. Một nghị quyết được Đại Hội Đồng Liên Hiệp Quốc thông qua được cho là
phản ánh quan điểm của cộng đồng quốc tế, và các quốc gia thường tìm kiếm một
nghị quyết như vậy tạo tính chính đáng cho hành động của họ.
Nghị quyết của Đại Hội Đồng Liên Hiệp Quốc có thể ảnh
hưởng đến các quốc gia thành viên về mặt chính trị và do đó ảnh hưởng đến các lựa
chọn về chính sách đối ngoại. Chẳng hạn như các khuyến nghị do Đại Hội Đồng
Liên Hiệp Quốc đưa ra đã được Hoa Kỳ công nhận làm nguyên tắc đàm phán với
Trung Quốc trong Chiến Tranh Triều Tiên.
Nghị quyết của Đại Hội Đồng Liên Hiệp Quốc cũng có
thể mang lại một số hiệu lực pháp lý…
Một số học giả thậm chí còn coi các nghị quyết của Đại
Hội Đồng Liên Hiệp Quốc là đại diện cho sự đồng thuận toàn cầu, có thể được coi
là một yếu tố của luật tập quán quốc tế (customary international law). Theo hướng
này, nhiều nghị quyết của Đại Hội Đồng Liên Hiệp Quốc đã được trích dẫn tại các
tòa án quốc tế...
Đưa Biển Đông ra trước Đại Hội Đồng LHQ : Có thể lợi bất
cập hại
Theo tác giả bài phân tích, chính vì những tác động
tiềm tàng trên đây của một nghị quyết Liên Hiệp Quốc mà Việt Nam phải cân nhắc
khi đem vấn đề Biển Đông ra trước Đại Hội Đồng Liên Hiệp Quốc.
Căn cứ vào Hiến Chương Liên Hiệp Quốc, rõ ràng là Việt
Nam hoàn toàn có quyền đưa vấn đề Trung Quốc xâm lấn vùng biển của Việt Nam ra
trước Đại Hội Đồng. Điều 11 và 14 của Hiến Chương quy định rằng chức năng chủ
chốt của Đại Hội Đồng Liên Hiệp Quốc bao gồm việc thảo luận và ra khuyến nghị về
những vấn đề có tác hại đến an ninh và hòa bình thế giới.
Với thực tế là Biển Đông bao gồm các vùng biển quốc
tế và quan trọng đối với hệ thống thương mại hàng hải toàn cầu, Việt Nam có thể
dễ dàng lập luận rằng tình hình ở Biển Đông đã vượt quá phạm vi tranh chấp giữa
một số quốc gia hay thậm chí xung đột khu vực và nên được coi là một vấn đề của
hòa bình và an ninh quốc tế.
Tuy nhiên, hiện có những trở ngại nghiêm trọng khiến
Việt Nam khó có thể đạt được một chiến thắng đáng kể nếu bạo dạn đưa vấn đề Biển
Đông ra trước Đại Hội Đồng Liên Hiệp Quốc.
Khó khăn chủ yếu là làm sao vận động được đại đa số
các thành viên Liên Hiệp Quốc ủng hộ mình. Đã đành là các cường quốc như Mỹ,
Anh, Pháp, Đức đều đã bày tỏ thái độ quan ngại trước các hành động của Trung Quốc,
nhưng hậu thuẫn này có thể không đủ để thông qua nghị quyết của Đại Hội Đồng
Liên Hiệp Quốc.
Nhiều nước còn ủng hộ Trung Quốc…
Về phía Trung Quốc, số lượng các quốc gia trước đây
từng ủng hộ quan điểm của Trung Quốc về Biển Đông không phải là ít. Ảnh hưởng của
Trung Quốc trên các nước châu Phi phải được đặc biệt tính đến. Hơn nữa, Bắc
Kinh dường như đang trong quá trình đàm phán với Malaysia và Philippines, và
hai nước này có thể sẽ không muốn phá hỏng quan hệ hữu hảo với Trung Quốc. Kịch
bản này khiến Việt Nam khó thuyết phục các nước khác trong Liên Hiệp Quốc, kể cả
các nước láng giềng Biển Đông, nhiệt tình ủng hộ mình tại Đại Hội Đồng.
Vào năm 2014, khi Trung Quốc triển khai giàn khoan
HD-981 sâu trong thềm lục địa của Việt Nam, sự kiện này đã chiếm lĩnh tựa lớn
trên báo chí quốc tế, và thu hút sự chú ý của toàn thế giới. Lần này, tình thế
đã khác đi, hành động của Trung Quốc đã không làm dấy lên những phản ứng quốc tế
tương tự.
Trong tình hình đó, theo chuyên gia Phạm Ngọc Minh
Trang, khả năng Việt Nam thắng lớn tại Đại Hội Đồng Liên Hiệp Quốc vào thời điểm
này khá xa vời.
Do việc một nghị quyết của Đại Hội Đồng Liên Hiệp Quốc
về Biển Đông sẽ có một tác động chính trị và pháp lý sâu sắc, Việt Nam nên giữ
khả năng này trong danh sách các chiến lược khả thi, nhưng cần thực hiện một số
bước sơ bộ để huy động hậu thuẫn quốc tế và tăng cơ hội thành công.
Theo tác giả bài viết, một tuyên bố của các nước
ASEAN hoặc của toàn khối ASEAN chẳng hạn, bày tỏ quan ngại về tình hình ở Biển
Đông, có thể khiến vấn đề được thông suốt hơn tại các cuộc họp của Đại Hội Đồng
Liên Hiệp Quốc. Một tuyên bố chung được Việt Nam và các quốc gia có quan tâm đến
Biển Đông như Mỹ, Anh, Pháp, Đức, Ấn Độ và Nhật Bản cùng soạn thảo và ký kết
cũng có thể giúp ích cho Việt Nam.
Trong cả hai trường hợp trên, Hà Nội phải đóng vai
trò tích cực và áp dụng một chiến thuật ngoại giao khéo léo.
Tóm lại, đưa vấn đề về Biển Đông ra trước Đại Hội Đồng
Liên Hiệp Quốc sẽ không chỉ đòi hỏi một chiến lược tỉ mỉ, mà còn cần đến rất
nhiều nỗ lực và thời gian. Hiện tại, khả năng thành công có lẽ không đủ cao để
Việt Nam chấp nhận rủi ro. Nhưng với một công cuộc vận động thích hợp, một nghị
quyết Đại Hội Đồng Liên Hiệp Quốc vẫn là một lựa chọn có giá trị cho các nước
nhỏ như Việt Nam, đang tìm cách kháng cự lại Trung Quốc ở Biển Đông.
*
*
LIÊN QUAN
------------------------------------
XEM THÊM
VOA Tiếng Việt
30/09/2019
Phát
biểu tại Đại hội đồng LHQ là cơ hội tốt cho Việt Nam “quốc tế hóa việc tranh chấp”
trên Biển Đông với Trung Quốc và việc ông Phạm Bình Minh không chỉ đích danh
Trung Quốc thể hiện sự chia rẽ trong nội bộ lãnh đạo Việt Nam về đối sách với Bắc
Kinh, theo nhận định của Giáo sư Carl Thayer của Đại học New South Wales.
Đồng thời, nhiều người Việt bày tỏ thất vọng khi ông
Minh không nêu tên Trung Quốc trong bài phát biểu trước Đại hội đồng dù Hà Nội
trong những tháng qua nhiều lần cáo buộc Bắc Kinh xâm phạm chủ quyền của mình
cũng như tìm kiếm sự ủng hộ quốc tế trong tranh chấp Biển Đông.
Trong bài phát biểu hôm 28/9 tại New York, Phó Thủ
tướng kiêm Bộ trưởng Ngoại giao Việt Nam “kêu gọi các bên liên quan ở Biển Đông
tuân thủ luật pháp quốc tế, đặc biệt là Công ước của LHQ về Luật biển 1982”.
Ông Minh nói "Việt Nam đã nhiều lần lên tiếng
quan ngại về những diễn biến phức tạp gần đây ở Biển Đông bao gồm những vụ xâm
phạm nghiêm trọng chủ quyền và quyền tài phán ở vùng biển Việt Nam" và rằng
"các nước liên quan nên kiềm chế, tránh các hành động đơn phương có thể
làm phức tạp hoặc làm tăng thêm căng thẳng trên biển."
Bài phát biểu dài khoảng 16 phút của ông Minh không
nêu tên Trung Quốc cũng như không đề cập đến vụ 'đối đầu' đang diễn ra tại Bãi
Tư Chính.
“Thận trọng” và “chia rẽ”
Theo nhận định của GS Thayer, chuyên gia phân tích
các vấn đề Việt Nam, giới lãnh đạo Hà Nội đã “rất thận trọng” trong việc ứng xử
với vụ việc này.
Vị giáo sư của Học viện Quốc phòng Hoàng gia Úc của
Đại học NSW cho rằng, mặc dù Việt Nam đang tìm kiếm sự ủng hộ của quốc tế trong
vụ tranh chấp với Trung Quốc, việc không chỉ đích danh Trung Quốc tại Đại hội đồng
LHQ là vì các bộ Ngoại giao, Quốc phòng, Công an, “chia rẽ về việc Việt Nam nên
theo đuổi chính sách nào” để ứng phó với Trung Quốc trên Biển Đông trong khi Bắc
Kinh “không muốn danh thế hay vị thế của họ bị chỉ trích” trên trường quốc tế.
“Nguyên nhân của việc thiếu sự thống nhất là do Việt
Nam không có những lựa chọn tốt,” theo GS Thayer và ông cho rằng “Trung Quốc
hoàn toàn rõ ràng cho thấy họ muốn Rosneft Việt Nam ngừng khai thác dầu và Việt
Nam không may là đã phải ngừng lại với Repsol trước sự đe dọa ở Bãi Tư Chính.”
Vào tháng 7/2017 và tháng 3/2018, Việt Nam được cho
là đã ngừng hai dự án khai thác dầu khí với tập đoàn Repsol của Tây Ban Nha. Hiện
Việt Nam đang hợp tác với tập đoàn Rosneft của Nga ở Bãi Tư Chính nơi tàu Hải
Dương 8 của Trung Quốc đến thăm dò.
Luật sư Vũ Đức Khanh, người thường xuyên theo dõi
chính trường Việt Nam, cũng cho rằng một trong những lý do Việt Nam vẫn ‘chưa’
nêu đích danh Trung Quốc là vì “vẫn cảm thấy cô đơn nếu có một cuộc xung đột vũ
trang xảy ra giữa Việt Nam và Trung Quốc. Đảng Cộng sản Việt Nam không tin bất
cứ ai có thể đứng ra giúp họ và càng không tin Hoa Kỳ sẽ sát cánh chiến đấu bên
cạnh họ vì giữa họ và Hoa Kỳ cũng như thế giới vẫn chưa có sự chia sẻ vào những
giá trị nền tảng chung.”
Mỹ cho tới nay là quốc gia duy nhất nêu đích danh
Trung Quốc khi cáo buộc nước này “bắt nạn” Việt Nam và các nước láng giềng
trong hoạt động khai thác dầu khí Biển Đông.
“Mỹ đã cáo buộc Trung Quốc bắt nạt nhưng vẫn còn một
khoảng cách lớn giữa Mỹ và Việt Nam cũng như lòng tin trong vấn đề này,” GS
Thayer nói và cho rằng Việt Nam và Mỹ có những quan điểm khác nhau về mối quan
hệ chiến lược, và Mỹ sẽ không bảo vệ Việt Nam trên Biển Đông chừng nào Việt Nam
không phải là một đồng minh của họ.
Thất vọng
Từ Việt Nam, luật sư Lê Công Định viết trên
Facebook: “Những ai quan tâm đến tình hình quốc gia hiện nay đều trông đợi
(ông) Phạm Bình Minh lên án (Trung Quốc) thực hiện chính sách gây hấn trên Biển
Đông và xâm phạm chủ quyền Việt Nam. Tuy nhiên (ông) Phạm Bình Minh đã nói gì?
Ông cũng nêu vấn đề mà mọi người quan tâm, nhưng tuyệt nhiên không dám nhắc đến
(Trung Quốc) như kẻ xâm phạm chủ quyền quốc gia của Việt Nam.”
Nhiều người Việt, trong và ngoài nước, dùng từ “thất
vọng” về bài phát biểu của ông Minh, cũng là bộ trưởng Ngoại giao Việt Nam.
“Cá nhân tôi cũng như hàng triệu người Việt Nam khác
trong lẫn ngoài nước cùng nhiều bạn bè của Việt Nam trên thế giới đều rất thất
vọng” về bài phát biểu của ông Minh trước Đại hội đồng LHQ hôm 28/9, Luật sư
Vũ Đức Khanh nói với VOA từ Canada.
Tiến
sỹ Mạc Văn Trang, hiện đang sống ở Hà Nội, cũng chia sẻ chung quan
điểm này. Ông nói với VOA rằng ông “quá thất vọng” vì cho rằng Việt Nam là
“chính nghĩa, bị hại, mà không dám nêu tên kẻ cướp và lên án (Trung Quốc)”.
Trong số những người bày tỏ sự thất vọng qua các
đăng tải trên Facebook cá nhân, một người dùng có tên Nguyen Ngoc Chu viết
rằng “Trung Quốc xâm lược biển đảo của Việt Nam, đem tàu đến thăm dò địa chất
trong vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam, không cho Việt Nam khai thác dầu khí
trong vùng biển Việt Nam, mà Việt Nam không dám chỉ mặt gọi tên lên án Trung Quốc
tại ĐHĐLHQ thì ai sẽ lên án Trung Quốc giúp Việt Nam?"
Theo dữ liệu hành trình mới nhất mà chuyên gia hàng
hải của Đại học Hải chiến Hoa Kỳ, Ryan Martinson, cập nhật hôm 30/9, hai ngày
sau khi ông Minh phát biểu tại LHQ, tàu Hải Dương 8 của Trung Quốc đã quay trở
lại vùng biển của Việt Nam lần thứ 4. Cho tới lúc này Việt Nam chưa có phản ứng
gì về lần trở lại mới nhất của tàu Trung Quốc.
Theo các chuyên gia quốc tế, Việt Nam nên có hành động
pháp lý chống lại Trung Quốc như Philippines đã làm để có được sự ủng hộ chính
thức của cộng đồng quốc tế và giải quyết vấn đề tranh chấp trên Biển Đông về
lâu dài.
No comments:
Post a Comment