Đỗ Kim Thêm dịch
21/09/2019
Hồi năm 2012, Chủ tịch Tập Cận Bình đã hứa hẹn rằng,
Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ) sẽ mang lại những thành công vĩ đại trước hai
buổi lễ kỷ niệm một trăm năm sắp tới vào năm 2021 và 2049. Nhưng không có một
thái độ nào thuộc về tinh thần dân tộc có thể thay đổi sự thật là sự sụp đổ của
Đảng hiện ra gần hơn bất cứ lúc nào kể từ khi thời đại Mao kết thúc.
Vào ngày 1 tháng 10, để kỷ niệm 70 năm ngày thành lập
nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa, Chủ tịch Tập Cận Bình sẽ có bài phát biểu ca
ngợi thành tích ĐCSTQ kể từ năm 1949 là không thể đảo ngược. Nhưng, mặc dù sự tự
tin rõ ràng và lạc quan của Tập, với lý do chính đáng, các cơ sở của ĐCSTQ ngày
càng quan tâm đến triển vọng tương lai của chế độ.
Năm 2012, khi Tập nắm quyền lãnh đạo ĐCSTQ, ông đã hứa
rằng Đảng sẽ cố gắng mang lại những thành công vĩ đại trước hai buổi lễ kỷ niệm
một trăm năm sắp tới, đánh dấu sự thành lập ĐCSTQ vào năm 1921 và Cộng hòa Nhân
dân Trung Hoa. Nhưng tình trạng trì trệ kinh tế dai dẳng và các căng thẳng ngày
càng gia tăng với Hoa Kỳ có thể sẽ làm xáo trộn tâm trạng ĐCSTQ trong các buổi
lễ kỷ niệm trong năm 2021. Và chế độ độc đảng thậm chí có thể không tồn tại cho
đến năm 2049.
Trong khi về mặt kỹ thuật không có giới hạn thời
gian nào đối với chế độ độc tài, ĐCSTQ đang tiến gần đến hết mức tuổi trường thọ
cho chế độ độc đảng. Đảng Cách mạng Thể chế Mexico giữ quyền lực trong 71 năm
(1929-2000); Đảng Cộng sản Liên Xô cầm quyền trong 74 năm (1917-1991); và Quốc
Dân Đảng của Đài Loan nắm quyền được trong 73 năm (từ 1927 đến 1949 trong Hoa Lục
và từ 1949 đến 2000 tại Đài Loan). Chế độ Bắc Triều Tiên, một chế độ gia đình
trị theo kiểu Stalin đã cai trị 71 năm, Trung Quốc chỉ là một nước cạnh tranh
đương thời.
Nhưng các mô hình lịch sử không phải là lý do duy nhất
khiến cho ĐCSTQ phải lo lắng. Các điều kiện cho phép chế độ phục hồi các thảm họa
tự gây ra do chủ nghĩa Mao và thịnh vượng trong bốn thập niên qua, phần lớn đã
được thay thế bằng một môi trường ít thuận lợi hơn, và trong một số ý nghĩa, có
nhiều thù địch hơn.
Mối đe dọa lớn nhất đối với sự tồn tại lâu dài của Đảng
nằm trong cuộc chiến tranh lạnh đang diễn ra với Mỹ. Trong phần lớn thời kỳ sau
Mao, các nhà lãnh đạo Trung Quốc đã giữ một phong độ thấp trên chính trường quốc
tế, họ cố gắng tránh xung đột trong khi xây dựng sức mạnh trong nước. Nhưng đến
năm 2010, Trung Quốc đã trở thành một cường quốc kinh tế, theo đuổi chính sách
đối ngoại ngày càng phô trương sức mạnh. Điều này đã gây cho Mỹ nổi giận, vốn bắt
đầu dần chuyển từ chính sách cam kết hướng về phương sách đối đầu công khai như
ngày nay.
Với khả năng quân sự vượt trội, công nghệ, hiệu quả
kinh tế và mạng lưới liên minh (vẫn còn mạnh mẽ, bất chấp sự lãnh đạo có tác hại
của Tổng thống Donald Trump). So với Trung Quốc, Mỹ có nhiều khả năng thắng thế
trong cuộc chiến tranh lạnh Mỹ-Hoa. Dù chiến thắng của Mỹ có thể là quá nhiều tốn
kém, nhưng dường như nó sẽ định đoạt số phận cho ĐCSTQ.
ĐCSTQ cũng phải đối mặt với những cơn cuồng phong về
kinh tế. Cái gọi là kỳ tích của Trung Quốc được thúc đẩy bởi một lực lượng lao
động trẻ trung và đông đảo, đô thị hóa nhanh chóng, đầu tư cơ sở hạ tầng trong
quy mô lớn, tự do hóa thị trường và toàn cầu hóa, tất cả các yếu tố này đã giảm
đi hoặc biến mất.
Những cải cách triệt để, đặc biệt là việc tư nhân
hóa các doanh nghiệp nhà nước kém hiệu năng và chấm dứt các hoạt động giao dịch
theo chủ nghĩa tân trọng thương, có thể duy trì sự tăng trưởng. Nhưng, dù là
luôn hứa hẹn đầu môi chót lưỡi để đẩy mạnh các cải cách thị trường hơn, ĐCSTQ
đã miễn cưỡng thực hiện các biện pháp này, thay vào đó, Đảng bám vào các chính
sách có lợi cho các doanh nghiệp nhà nước gây tác hại cho các doanh nhân tư
nhân. Do khu vực quốc doanh định hình nền tảng kinh tế cho sự cai trị của chế độ
độc đảng, nên triển vọng cho là các nhà lãnh đạo Đảng sẽ đột nhiên nắm lấy cải
cách kinh tế triệt để là mờ mịt.
Các xu hướng chính trị trong nước cũng đáng lo ngại
tương tự. Dưới thời Tập, ĐCSTQ đã từ bỏ tinh thần thực dụng, linh hoạt về mặt ý
thức hệ và sự lãnh đạo tập thể mà nó đã phục vụ cho Đảng rất tốt trong quá khứ.
Với sự chuyển huớng của Đảng theo chủ nghĩa tân Mao, bao gồm sự tuân thủ nghiêm
ngặt theo ý thức hệ, kỷ luật tổ chức cứng nhắc và quy tắc dựa trên nỗi sợ hãi kẻ
có quyền thế, những rủi ro của những sai lầm trong chính sách thảm khốc đang
gia tăng.
Để chắc chắn, ĐCSTQ sẽ không để cho tàn lụn mà không
chiến đấu. Khi bám víu quyền lực suy yếu, có lẽ Đảng sẽ cố gắng khơi dậy tinh
thần dân tộc trong số những người ủng hộ, đồng thời gia tăng đàn áp những người
đối kháng.
Nhưng chiến lược này không thể cứu vãn chế độ độc đảng
của Trung Quốc. Mặc dù chủ nghĩa dân tộc có thể tăng cường hỗ trợ cho ĐCSTQ
trong thời gian ngắn, năng lượng của nó cuối cùng sẽ tiêu tan, đặc biệt là nếu
Đảng không thể tiếp tục cải thiện mức sống. Một chế độ phụ thuộc vào cưỡng chế
và bạo lực sẽ phải trả giá đắt qua hình thức hoạt động kinh tế suy trầm, sức đề
kháng của dân chúng ngày càng gia tăng, các chi phí cho an ninh leo thang và cô
lập quốc tế.
Đây không phải là bức tranh nâng cao tinh thần mà Tập
sẽ trình bày cho người dân Trung Quốc vào ngày 1 tháng Mười. Nhưng không có một
thái độ thuộc về tinh thần dân tộc có thể thay đổi thực tế rằng, quyền lãnh đạo
của ĐCSTQ tan rã xuất hiện gần hơn bất cứ lúc nào kể từ khi thời đại Mao kết
thúc.
_____
Tác
giả: Bùi Mẫn Hân (Minxin Pei) là Giáo sư khoa
Công quyền học tại Claremont McKenna College và là Chuyên gia cao cấp không thường
trú thuộc Quỹ Marshall của Đức ở Mỹ. Nguyên tác: The
Coming Crisis of China’s One-Party Regime. Tựa đề bản dịch là của người dịch.
No comments:
Post a Comment