Malaysia
sẽ lèo lái con thuyền ASEAN ra sao?
Khánh Linh | Luật
Khoa tạp chí
Feb 3,
2025 5:22 PM
https://www.luatkhoa.com/2025/02/malaysia-se-leo-lai-con-thuyen-asean-ra-sao/
Nỗ
lực gìn giữ uy tín của khối.
https://www.luatkhoa.com/content/images/size/w1000/format/webp/2025/02/Image-01.jpg
Thủ tướng
Anwar Ibrahim. Ảnh: Prime Minister's Office of Malaysia Official Website.
Ngày 1/1,
Malaysia chính thức đảm nhận vai trò chủ tịch Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á
(ASEAN) năm 2025. Đây là lần thứ năm Malaysia giữ cương vị này kể từ khi tổ chức
được thành lập vào năm 1967. Trước đó, nước này từng đảm nhiệm vị trí điều phối
vào các năm 1977, 1997, 2005 và 2015.
Thủ tướng
Malaysia Anwar Ibrahim sẽ chèo lái con thuyền ASEAN dưới chủ đề “Bao trùm và Bền vững” (Inclusivity and Sustainability).
[1] Logo của ASEAN 2025 mang màu sắc tươi sáng, lấy hình ảnh hoa dâm bụt đỏ
(bunga raya) - quốc hoa của Malaysia - làm biểu tượng. Thiết kế xoáy vào bên trong tượng trưng cho tính
trung tâm và sự bền vững của Hiệp hội. [2]
Nhiệm vụ lớn
lao của Malaysia là tăng cường tính dung nạp trong ASEAN và đưa các chương
trình nghị sự theo hướng phát triển bền vững. Các nước thành viên kỳ vọng
Malaysia có thể duy trì vai trò trung tâm của khối bằng kinh nghiệm dày dạn của
mình, đặc biệt trong bối cảnh thế giới đầy biến động.
Tuy nhiên,
điều khiến các quốc gia trong khu vực và các nhà quan sát băn khoăn là nước chủ
nhà sẽ giải quyết những vấn đề cấp bách trong khu vực ra sao, như tranh chấp ở
Biển Đông và nội chiến ở Myanmar. Đây vẫn là hai bài toán an ninh nan giải vì
liên quan đến chủ quyền, chủ nghĩa dân tộc và các tính toán chính trị phức tạp
của các bên liên quan.
Trong bài
viết trên Project Syndicate vào tháng 12/2024, Thủ tướng
Anwar nhấn mạnh: “Khi căng thẳng toàn cầu leo thang - từ cạnh
tranh chiến lược đến biến đổi khí hậu - tinh thần hợp tác của ASEAN chưa bao giờ
quan trọng hơn thế”. [3] Tuy vậy, vai trò của người cầm lái cũng rất quan trọng
vì họ điều phối các chương trình hoạt động trong khối.
Vấn đề Biển
Đông vô cùng phức tạp khi Trung Quốc ngày càng tham vọng độc chiếm vùng biển
này. Căng thẳng giữa Bắc Kinh và Philippines nhất là tại bãi Cỏ Mây (thuộc quần
đảo Trường Sa của Việt Nam) vẫn chưa hạ nhiệt. Trung Quốc nhiều lần đe dọa sẽ dùng biện pháp mạnh để bảo vệ lợi ích của
mình ở Biển Đông và đề nghị Philippines “xem xét nghiêm túc” tương lai của quan
hệ song phương. [4]
Bên cạnh
đó, kể từ sau cuộc đảo chính quân sự tháng 2/2021, cuộc khủng hoảng tại Myanmar
vẫn kéo dài. Bước sang năm thứ tư, bạo lực leo thang, khủng hoảng nhân đạo trầm
trọng, và nền kinh tế ngày càng suy thoái khiến triển vọng phục hồi của nước
này thêm mong manh.
Vấn đề cốt
lõi là liệu Kuala Lumpur có thể giữ vững nguyên tắc trung lập (neutrality)
trong bối cảnh cạnh tranh chiến lược giữa Mỹ và Trung Quốc hay không, điều này
được dự báo sẽ ngày càng gay gắt khi ông Donald Trump đã trở lại Nhà Trắng.
Tháng
10/2024, Malaysia chính thức trở thành “quốc gia đối tác” (partner country) của
BRICS - khối các nền kinh tế gồm Trung Quốc, Nga, Brazil, Ấn Độ, v.v. [5] Mặc
dù Thủ tướng Anwar thường tuyên bố rằng Myanmar duy trì “trung lập” trong
các tranh chấp và cạnh tranh nước lớn, việc này gia nhập BRICS gợi cảm giác
Kuala Lumpur đang “chọn phe” khi củng cố quan hệ với Trung Quốc. [6]
Tháng 11
cùng năm, Thủ tướng Anwar thăm Trung Quốc. [7] Đây là chuyến đi Trung Quốc lần
thứ ba của ông ở cương vị thủ tướng kể từ tháng 3/2023. Tại Trung Quốc, ông
Anwar bày tỏ mong muốn ASEAN và Trung Quốc sẽ thúc đẩy các quan hệ chặt chẽ
hơn, đặc biệt là trên lĩnh vực thương mại và đầu tư.
Tuy nhiên,
việc hai nền kinh tế gắn bó chặt chẽ đặt dấu hỏi về khả năng Malaysia không
“thiên vị” Trung Quốc trong các kế hoạch hợp tác hay chương trình nghị sự. Kể từ
năm 2009, Trung Quốc luôn giữ vị thế là nhà đầu tư lớn nhất tại Malaysia với khoản đầu tư
trực tiếp đạt 1,48 tỷ USD trong 8 tháng đầu năm 2024, tăng 13,2% so với cùng kỳ
năm ngoái. [8] Tại cuộc gặp, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình dành những lời
thân mật cho Malaysia, ca ngợi hai nước “không chỉ là những người hàng
xóm tốt đối diện nhau qua biển mà còn là những người bạn tốt có tầm nhìn chung,
và là những đối tác tốt vì sự phát triển chung”. [9]
Bên cạnh
đó, sẽ rất khó để Malaysia có thể thúc đẩy tiến trình đàm phán giữa ASEAN và
Trung Quốc về Bộ quy tắc ứng xử ở Biển Đông (COC). Cho đến nay, các nỗ lực đàm phán vẫn dùng dằng và không có nhiều tiến
triển. Nguyên nhân là sự thiếu vắng lòng tin giữa các bên, sự mơ hồ về việc
Trung Quốc có tuân thủ các cam kết hay không, cũng như nước này vẫn không ngừng
xây dựng các đảo nhân tạo và quân sự hoá các tiền đồn ở Biển Đông. [10]
Malaysia
có thể cố gắng thúc đẩy đàm phán COC hay hạ nhiệt căng thẳng giữa Trung Quốc và
Philippines ở Biển Đông. Thế nhưng, sự khác biệt trong tầm nhìn của các thành viên có
thể cản trở việc đạt được những kết quả thực chất. [11] Cụ thể, Trung Quốc có
thể ưu tiên đàm phán trực tiếp với Philippines thay vì chấp nhận một quốc gia đứng
ra làm trung gian. Tương tự, Philippines và Việt Nam có thể tìm đến Mỹ cùng các
quốc gia như Nhật Bản, Australia, Ấn Độ để tăng cường tiếng nói và nhận được sự
ủng hộ ngoại giao lớn hơn.
Dù Thủ tướng
Anwar khá im ắng về tình hình an ninh ở Biển Đông, ông lại đưa ra tuyên bố khá
rõ về mục tiêu của đất nước mình trong vai trò chủ tịch ASEAN. Cũng trong bài viết trên Project Syndicate, ông
Anwar khẳng định tầm nhìn của mình “bao gồm cam kết chấm dứt tình trạng hỗn loạn
ở Myanmar, một thử thách mà lương tâm tập thể của ASEAN phải vượt qua nếu muốn
duy trì uy tín của mình”. [12]
No comments:
Post a Comment