31-1-2019
Lần
đầu tiên trang tin chính phủ Việt Nam phải gián tiếp thừa nhận vai trò của ‘các
tổ chức dân sự’.
Những ngày giáp tết nguyên đán 2019.
Một tuần sau
khi Liên minh châu Âu quyết định hoãn vô thời hạn việc phê chuẩn EVFTA (Hiệp
định thương mại tự do Việt Nam - châu Âu), toàn bộ các cơ quan đảng và chính
quyền của Việt Nam, từ cấp tổng bí thư đến thủ tướng, các bộ ngành kinh tế vẫn
im như thóc mà không có nổi một phản ứng ra hồn. Cùng lúc, hệ
thống báo đảng và nhiều tờ báo nhà nước khác cũng im bặt, trái ngược với không
khí ‘hồ hởi, náo nức’ đón chào ‘Hiệp định EVFTA sắp được ký kết và thông qua’
trước đó.
Phản ứng duy nhất chỉ đến từ… Người Phát
ngôn Bộ Ngoại giao Lê Thị Thu Hằng: “Hiện nay, cả Việt Nam và Liên minh Châu âu
(EU) đang tích cực các nỗ lực và thủ tục để sớm có thể chính thức phê chuẩn và
đưa Hiệp định Thương mại Tự do Việt Nam-EU (EVFTA) đi vào thực thi”.
Vẹt !
Nhưng để EVFTA ‘đi vào thực thi’, hiệp định này lại
cần được ký kết giữa Hội đồng châu Âu với Chính phủ Việt Nam. Tuy nhiên kể từ
sau cuộc điều trần EVFTA - nhân quyền tại Brussels của Bỉ vào tháng 10/2018 và
sau tờ trình của Ủy ban châu Âu cho Hội đồng châu Âu, đã không có bất kỳ tín hiệu
nào từ phía hội đồng này về việc có khả năng chấp thuận cho Ủy ban châu Âu hoặc
chính hội đồng này sẽ ký kết EVFTA với phía Việt Nam.
Như vậy, ‘đường về nhà còn xa lắm’ - như tựa đề một
bộ phim của Việt Nam. Chưa ký và không biết chừng nào mới ký EVFTA thì không thể
hình dung ra tương lai hiệp định này khi nào mới được đưa vào lịch trình làm việc
của Hội đồng châu Âu để phê chuẩn. Càng không thể mơ màng đến việc bản hiệp định
này được tiến hành bước tiếp theo là trình ra Nghị viện châu Âu để bỏ phiếu
thông qua.
Chưa kể đến một thủ tục khác và quan trọng không kém
vai trò phê chuẩn của Hội đồng châu Âu: Ủy ban Thương mại quốc tế châu Âu - một
cơ quan tham mưu cho Nghị viện châu Âu về EVFTA. Thậm chí ngay cả trường hợp Hội
đồng châu Âu muốn phê chuẩn EVFTA nhưng ủy ban này phản đối thì cũng rất khó để
Nghị viện châu Âu gật đầu cho hiệp định này ‘qua đò’.
Vậy quan điểm của Ủy ban Thương mại quốc tế châu Âu
ra sao?
Mới đây, bất chấp thái độ nôn nóng muốn
thúc đẩy nhanh thủ tục hiệp định này của một số nghị sĩ và doanh nghiệp châu
Âu, cùng sự vận động ráo riết của giới quan chức Việt Nam, Bernd
Lange - Chủ tịch Ủy ban Thương mại Quốc tế của Quốc hội EU - tuy là
người được xem là ôn hòa, giờ đây cũng phải quyết liệt: “Nếu không có tiến bộ nào về nhân quyền, và
đặc biệt là quyền của người lao động, thì sẽ không có bất cứ hiệp định nào được
Quốc hội châu Âu thông qua hết”.
Bernd Lange là quan chức cao cấp của châu Âu đã đến
Hà Nội vài ba lần trong hai năm 2017 và 2018, đã tiếp xúc với nhiều quan chức của
chính phủ Việt Nam, kể cả với Bộ trưởng công an Tô Lâm, để thuyết phục Việt Nam
cải thiện nhân quyền nhằm thỏa mãn một điều kiện của EVFTA mà về sau này đã trở
nên một đòi hỏi dứt khoát của Nghị viện châu Âu. Tuy vậy, các quan chức Việt
Nam vẫn cố thủ trong não trạng bảo thủ và tiếp tục đàn áp quyền làm người ở dải
đất hình chữ S.
Tình trạng vi phạm nhân quyền bất chấp trên chính là
nguồn cơn vừa sâu xa vừa trực tiếp mà đã khiến vào ngày 15/11/2018, gần một
tháng sau khi chính thể độc đảng ở Việt Nam đã tưởng như chắc ăn khi Ủy ban
châu Âu đồng thuận làm tờ trình cho Hội đồng châu Âu để xem xét việc ký kết
EVFTA với Việt Nam, Nghị viện châu Âu đã bất ngờ tung ra nghị quyết
2018/2925(RSP) về nhân quyền Việt Nam. Bản nghị quyết này còn cứng rắn hơn cả bản
nghị quyết về vấn đề nhân quyền Việt Nam mang số hiệu 2016/2755(RSP) công bố
vào tháng Sáu năm 2016.
Toàn bộ nội dung của bản nghị quyết 2018/2925(RSP)
giống hệt một cáo trạng toàn diện và đanh thép lên án chính thể độc đảng ở Việt
Nam về rất nhiều hành vi vi phạm nhân quyền trầm trọng về tự do tôn giáo, tự do
biểu đạt, tự do ngôn luận, tự do báo chí, nạn bắt bớ người hoạt động nhân quyền,
không chịu ký kết các công ước quốc tế về lao động…
Chưa
bao giờ diễn ra mối đồng cảm và sự phối hợp đồng bộ, nhịp nhàng như hiện
nay giữa các tổ chức nhân
quyền quốc tế và nhiều nhà
nước ở châu Âu. Rõ
ràng là tình trạng vi phạm nhân quyền ngày càng ghê gớm của chính thể độc đảng ở
Việt Nam, cộng hưởng với vụ bắt cóc Trịnh Xuân Thanh ngay tại Berlin, đã khiến
phát sinh hiệu ứng nước tràn ly và nhiều chính phủ đã phải bày tỏ thái độ phản ứng
trực tiếp với sự trơ tráo của Hà Nội.
Ngay trước khi cuộc họp của Hội đồng châu Âu về
EVFTA diễn ra, một bản yêu cầu khẩn cấp của Tổ chức Theo dõi Nhân quyền quốc
tế (Human Right Watch) đã được gửi đến Nghị viện châu Âu, Hội đồng châu Âu và
các cơ quan liên quan, kèm theo chữ ký của 17 tổ chức xã hội dân sự trong và
ngoài Việt Nam, yêu cầu hoãn EVFTA do nhà nước Việt Nam đã không chịu có bất kỳ
cải thiện nhân quyền nào.
Trong một bức thư gửi cho Thủ Tướng Shinzo Abe trong
năm 2018, Giám đốc của HRW (Tổ chức Theo dõi Nhân quyền) tại Nhật Bản
Kanae Doi viết: “Chính phủ Việt Nam vẫn
là một trong các chế độ đàn áp nhất thế giới. Trong tư cách là nước cấp viện lớn
nhất của Việt Nam, Nhật Bản có cơ hội và nghĩa vụ phải lên tiếng về những hành
động vi phạm nhân quyền đối với các công dân Việt Nam.”
Những tổ chức xã hội dân sự trong và ngoài Việt Nam
- giới mà chính quyền luôn coi thường ‘chỉ có một nhúm người’ và hoàn toàn
không phải là đối trọng chính trị của đảng CSVN, đã làm nên một chiến thắng lịch
sử. Thắng lợi này đã dẫn ra một định đề ‘sáng mắt sáng lòng’ đối với đảng CSVN:
nếu ở trong nước, đảng có thể huy động hàng trăm ngàn công an để bóp nghẹt quyền
làm người của người dân, đàn áp dã man các cuộc biểu tình và đình công, bắt bớ
giới đấu tranh dân chủ nhân quyền, thì khi ra sân chơi quốc tế lại là một câu
chuyện khác hẳn. Dù chỉ là ‘một nhúm người’, nhưng giới tổ chức xã hội dân sự với
hành động đấu tranh cho quyền lợi của người dân lại có sức ảnh hưởng quốc tế và
hiệu quả quốc tế vận cao hơn rất nhiều so với Bộ Ngoại giao và các tổ chức
‘cánh tay nối dài của đảng’ chỉ biết mị dân và dối trá về nhân quyền.
Hẳn đó là nguồn cơn vì sao trong bản tin của Chính
phủ Việt Nam về cuộc họp báo của Bộ Ngoại giao về EVFTA có đoạn “trả lời câu hỏi
của phóng viên về thông tin một số tổ chức dân sự kêu gọi EU hoãn bỏ phiếu
thông qua EVFTA”.
Có thể xem đây là lần đầu tiên trang tin chính phủ
Việt Nam phải gián tiếp thừa nhận vai trò của ‘các tổ chức dân sự’, hay nói
cách khác là của Xã hội dân sự mà đã hình thành và tồn tại trong lòng xã hội Việt
Nam từ hàng chục năm qua, đặc biệt từ năm 2014 đến nay, như một thực thể và hơn
thế là một thực thể đáng gờm trong tác động phản biện ra quốc tế đối với những
chính sách của chính quyền Việt Nam.
----------------------
LIÊN
QUAN
2-1-2019
Bất
chấp thái độ nôn nóng muốn thúc đẩy nhanh thủ tục hiệp định này của một số nghị
sĩ và doanh nghiệp châu Âu, cùng sự vận động ráo riết của giới quan
chức Việt Nam, Bernd Lange - Chủ tịch Ủy ban Thương mại Quốc tế của Quốc hội
EU - tuy là người được xem là hiền hòa, giờ đây cũng phải quyết liệt: “Nếu không có tiến bộ nào về nhân
quyền, và đặc biệt là quyền của người lao động, thì sẽ không có bất cứ hiệp định
nào được Quốc hội châu Âu thông qua hết”.
Bernd Lange - Chủ tịch Ủy ban Thương mại Quốc tế
của Quốc hội EU
Ủy ban Thương mại quốc tế châu Âu là cơ quan có thẩm
quyền rất quan trọng trong việc tham mưu EVFTA cho Nghị viện châu Âu. Thậm chí
ngay cả trường hợp Hội đồng châu Âu muốn phê chuẩn EVFTA nhưng ủy ban này phản
đối thì cũng rất khó để Nghị viện châu Âu gật đầu cho hiệp định này ‘qua đò’.
Vào năm 2018, Bernd Lange đã đến Việt Nam để gặp một
số quan chức cấp cao nhằm thuyết phục chế độ này ‘mở lòng’ cho nhân quyền,
trong đó có cuộc gặp với tướng Tô Lâm - bộ trưởng Bộ Công an vào chiều
27/7/2018 tại Hà Nội.
Ngay sau cuộc gặp trên, Bộ Công an Việt Nam đã đưa một
bản tin ‘lạ’: “Ngài Bernd
Lange khẳng định, cá nhân mình và EU sẽ cố gắng thúc đẩy Hiệp định EVFTA sớm được
thông qua, cũng như mong muốn tiếp tục tăng cường hợp tác với Bộ Công an trong
thời gian tới...”
Đó là thời điểm sắp diễn ra cuộc điều trần EVFTA -
nhân quyền do Ủy ban châu Âu (cơ quan thuộc Hội đồng châu Âu) tổ chức tại
Brusells, Bỉ - dịp mà giới chóp bu Việt Nam rất hy vọng rằng EVFTA sẽ được ‘qua
cầu’, cho dù chính thể độc trị này vẫn bị lên án vi phạm nhân quyền trầm trọng
bởi nhiều nghị sĩ châu Âu và các tổ chức nhân quyền quốc tế.
Thế nhưng hy vọng đó đã bị dập tắt.
Sau nhiều năm giữ ôn hòa với chính quyền Việt Nam và thậm chí còn bị cho là khá
mềm yếu trước quá nhiều vi phạm nhân quyền, rốt cuộc từ giữa năm 2016 đến nay
EU ngày càng quan tâm đặc biệt đến chủ đề nhân quyền cho Việt Nam và nói thẳng
đây là một trong những điều kiện bắt buộc, để nếu Việt Nam không chịu cải thiện
nhân quyền thì sẽ không có cơ hội nào có được EVFTA.
Khi đến Hà Nội vào tháng 9/2017, ông Bernd Lange
cũng đã nói thẳng “Nhân quyền là vấn đề trọng tâm
trong đàm phán thương mại giữa Việt Nam và Liên Minh Châu Âu- EU”.
Ông Bernd Lange cũng nói rằng nếu Việt Nam không giải quyết đầy đủ các quan ngại
về nhân quyền thì e rằng chuyện thương thảo giữa đôi bên sẽ gặp rắc rối.
Còn chuyến công du Hà Nội của ông Bernd Lange vào những
ngày cuối tháng Bảy năm 2018 đã mang lại một tín hiệu mới lạc quan hơn: xác lập
vị trí của những yêu sách về nhân quyền trong Hiệp định thương mại tự do Việt
Nam - Liên minh Châu Âu (EVFTA), từ chỗ khá yếu thế cách đây hai năm, đang trở
nên tương đối mạnh mẽ vào thời gian này.
Phát biểu tại hội thảo ‘Kinh doanh và Quyền Con người
trong Quan hệ Thương mại và Chuỗi Cung ứng Toàn cầu tại Việt Nam’ vào sáng 25/7
tại Hà Nội, ông Bernd Lange cho biết 3 công ước cơ bản của Tổ chức Lao động Quốc
tế (ILO) đang là mối quan tâm của các Nghị sỹ Châu Âu. Việc Việt Nam đưa ra những
cam kết rõ ràng và mang tính ràng buộc sẽ góp phần thuyết phục các nghị sỹ sớm
thông qua EVFTA…
Nhưng đã quá rõ là từ cuộc điều trần ở Bỉ vào tháng
10 năm 2018 cho đến cuối năm đó, chính thể độc đảng ở Việt Nam đã chẳng chịu
làm một điều gì để cải thiện nhân quyền. Cũng đã quá rõ là chính vì nguyên do rất
chính yếu ấy mà Cộng đồng châu Âu và Bernd Lange - Chủ tịch Ủy ban
Thương mại Quốc tế của Quốc hội EU - đã không cho phép Ủy ban châu
Âu ký EVFTA với Việt Nam, cho dù bản thảo của hiệp định này đã khá đầy đủ và nằm
sẵn trên bàn chỉ chờ ký.
--------------------------------------------
2-1-2019
Diễn
đàn kinh tế thế giới Davos tại Thuỵ sĩ tháng 1 năm 2019 có sự tham dự của 3.000
người từ 115 quốc gia trên thế giới với nhiều lãnh đạo cấp cao và tập đoàn lớn
cùng góp mặt. Đây là dịp để ông Phúc tiếp thị quốc gia và mời chào các nhà lãnh
đạo, chủ các công ty lớn và các nhà đầu tư đến Việt Nam.
hủ tướng Nguyễn Xuân Phúc dự Phiên khai mạc Cuộc gặp
các nhà lãnh đạo về chương trình nghị sự hành động đại dương. (Ảnh: Thống Nhất/TTXVN)
Davos
– “EVFTA vận” khắp nơi
Lịch làm việc của ông Phúc kín mít vì phải gặp gỡ các nguyên thủ quốc
gia từ đông sang tây cũng như lãnh đạo các tập đoàn lớn trên thế giới.
Trước hết dĩ nhiên là Tổng thống nước chủ nhà Thuỵ Sỹ Ueli Maurer. Thuỵ Sỹ đã
cam kết viện trợ 90 triệu đô la mỹ ODA cho Việt nam trong các năm 2017 – 2020
và ông Phúc đã vô cùng biết ơn Thuỵ Sỹ về điều đó.
Sau đó lần lượt có cuộc gặp với Phó Thủ tướng Romania Ana Birchall, ông Phúc đề
cao mối quan hệ tốt đẹp với bạn bè truyền thống ở khu vực Đông Âu. Khi gặp Thủ
Tướng Hoà Lan Mark Rutte, ông Phúc mong được hỗ trợ thêm nhiều chương trình mới
ngoài các chương trình về môi trường, giáo dục, nông nghiệp.
Với Thủ tướng Cộng hòa Séc Andrej Babis, ông Phúc cảm ơn Chính phủ Cộng hòa Séc
đã tạo thuận lợi cho cộng đồng người Việt Nam sở tại hòa nhập, đóng góp thiết
thực vào sự phát triển kinh tế, xã hội của Séc và làm cầu nối cho quan hệ hai
nước ngày càng gắn bó.
Ở cả ba cuộc gặp với các lãnh đạo châu Âu nay, ông Phúc đều bày tỏ mong muốn
các quốc gia thành viên EU là Romania, Hoà Lan và Cộng hoà Sec thúc đẩy EU sớm
ký chính thức và phê chuẩn Hiệp định Thương mại Tự do Việt Nam – EU
(EVFTA).
Ông Phúc cũng bày tỏ nguyện vọng tương tự khi tiếp xúc với ngài Jyrki Katainen,
Phó chủ tịch Cộng Đồng Châu Âu thúc đẩy quy trình ký kết để EVFTA có thể được
ký kết vào quý 1 năm 2019; đồng thời cũng nhắc luôn ngài Phó chủ tịch EU rằng
Việt Nam đang cần được Châu Âu xoá thẻ vàng thuỷ sản.
Ngoài ra với Thuỵ Sỹ, ông Phúc “mong muốn” Thụy Sỹ và Khối Thương mại Tự do
Châu Âu (EFTA) có cách tiếp cận linh hoạt, phù hợp với thực tế để sớm thông qua
Hiệp định EVFTA, đáp ứng nguyện vọng của cộng đồng doanh nghiệp hai bên.
Trong các buổi gặp gỡ với các tập đoàn kinh doanh lớn của EU như Tổng Giám đốc
Công ty AB Carlos Brito, Chủ tịch Tập đoàn Procter & Gamble Mages-vanran
Suranjan, Giám đốc Tập đoàn Adidas Kasper Rorsted, Tổng Giám đốc Điều hành
Carlsberg Cees’t Hart; ông Phúc cũng không ngần ngại yêu cầu các vị này “tích cực
thúc đẩy Liên minh châu Âu (EU) sớm đẩy nhanh tiến trình thông qua Hiệp định
EVFTA để tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp Việt Nam và châu Âu thúc
đẩy hợp tác đầu tư thời gian tới.”
Chừa ra cửa Đức
Trong số các lãnh đạo chính trị châu Âu còn có Thủ tướng Ý Giuseppe Conte, Thủ
tướng Tây Ban Nha Pedro Sanchez, và đặc biệt Angela Merkel, Thủ tướng Đức. Ông
Phúc có lẽ đã tránh không giáp mặt bà Merkel vì vụ Trịnh Xuân Thanh.
Trong lần gặp mặt ở G-20 tháng 7 năm 2017 ở Hamburg, bà Merkel đã có một buổi
tiếp ông Phúc bên lề hội nghị. Từ lúc xảy ra vụ bắt có Trịnh Xuân Thanh cho tới
nay đã hơn một năm rưỡi nhưng phía Việt Nam vẫn chưa trao trả lại Xuân Thanh
cho Đức như phía Đức yêu cầu.
Đức vốn là một nhà đầu tư lớn vào Việt Nam và tiếng nói của Đức để giúp cho
EVFTA được phê chuẩn sẽ có trọng lượng rất nhiều nhưng lại không được ông Phúc
tận dụng trong lần đi Davos này. Nhưng báo đảng lại không hề hé lộ tin tức ông
Phúc có gặp bà Merkel và có khẩn cầu nước Đức nói vào một tiếng cho EU sớm
thông qua hiệp định EVFTA hay không.
Vụ việc chưa yên, trong khi ông Phúc vất vả đi cạy cục lãnh đạo từng quốc gia
trong khối EU cũng như các ông lớn trong các tập đoàn kinh tế nói giúp cho Việt
Nam một tiếng để sớm ký được EVFTA, thì chưa đầy một tuần lễ sau, ông Trọng lại
phong hàm cấp Đại tướng cho ông Tô Lâm, một người mà báo chí Đức, Slovakia và
các quốc gia châu Âu khác cáo buộc đã nhúng tay vào vụ bắt cóc Trịnh Xuân
Thanh. Rõ là người xây người phá!
Điều nay chẳng khác gì lại là một sự thách thức lớn khác với nước Đức khi ông
Trịnh Xuân Thanh vẫn còn phải thụ án ở Việt Nam, và mối quan hệ Đức Việt vẫn
chưa được nồng ấm trở lại.
Bà Merkel sẽ từ chức năm 2021, từ giờ cho tới đó, ông Phúc vẫn còn phải đi năn
nỉ các quốc gia châu Âu dài dài để có được EVFTA một khi vụ Trịnh Xuân Thanh vẫn
chưa được khép lại.
EVFTA vận từ trong nước vận ra
Chỉ một ngày trước khi diễn đàn kinh tế thế giới 2019 diễn ra, ngày 22
tháng1 năm 2019 phái đoàn Việt Nam đã bị rát mặt trong phiên điều trần về nhân
quyền tại Geneva khi các quốc gia trên thế giới xoay Việt Nam về luật An ninh Mạng,
các điều khoản ILO, án tử hình...
Và ngay hôm sau đó, ngày 23 tháng 1 năm 2019, đã có thông tin chính thức EVFTA
sẽ bị hoãn lại do “lý do kỹ thuật”. Lý do kỹ thuật ở đây chính là các vi phạm
nhân quyền mà phái đoàn Việt Nam đã cố gắng phủ nhận trong phiên điều trần chiều
ngày 22 tháng 1.
Ông Phúc cũng đã có cuộc gặp gỡ với Phó Chủ tịch Facebook Nick Cleggtại Davos.
Ông Phúc vẫn bày tỏ mong muốn Facebook tăng cường hợp tác phát triển ngành công
nghệ thông tin ở Việt Nam, mà nhất là trong lĩnh vực khởi nghiệp, hỗ trợ doanh
nghiệp vừa và nhỏ tiếp cận thông tin, phát triển kinh doanh qua các mạng xã hội.
Ông Phúc yêu cầu Facebook phải tuân thủ các quy định luật pháp Việt Nam mà có
thể hiểu một cách rõ ràng ở đây đó là Luật An ninh Mạng buộc Facebook phải lưu
trữ dữ liệu người dùng ở Việt Nam và trình xuất cho công an khi có yêu cầu mà
không cần lệnh của toà án.
Để cho EU thông qua EVFTA chỉ cần cải thiện điều kiện nhân quyền ở Việt Nam. Để
làm được điều đó trước hết phải hết hèn để dám thừa nhận những vi phạm nhân quyền
chứ không phải chối tất và cho rằng luật lệ đặt ra là vì đặc thù của đất nước.
Tiếp theo đó là sửa đổi các điều luật vô lý mà các nước đã nêu ra trong Luật An
ninh Mạng , luật Hình sự, và thực hiện các điều khoản mà ILO yêu cầu về quyền của
người lao động.
Nếu làm xong, tự khắc EU phê chuẩn EVFTA mà không cần ông Phúc phải vất vả năn
nỉ làm gì. Lúc đó là lúc Việt Nam đã biết nâng tầm quốc gia lên ngang tầm các
quốc gia văn minh khác trên thế giới.
Tất cả đều nằm trong tay Hà Nội chứ chẳng phải nghị sỹ hay lãnh đạo EU nào.
---------------------
26-1-2019
25-1-2019
