03/02/2020
“Hạ lưu vô nhân cách!”
“Mẹ kiếp tôi có nghe lầm không?”
“Thứ quan chó đẻ này có còn là người không??”
“Mẹ kiếp tôi có nghe lầm không?”
“Thứ quan chó đẻ này có còn là người không??”
Đó là lời của Phạm Vỹ Kỳ, một trong những ca sĩ nổi
tiếng hàng đầu Đài Loan, được đăng trên trang Facebook cá nhân của cô cách đây
vài ngày.
Nghệ sĩ Phạm Vỹ Kỳ và Từ Hi Viên. Đồ họa: Luật Khoa
Những ngôn từ nặng nề, thậm chí có phần thô tục này,
được cô dành tặng cho
Thủ tướng Đài Loan Tô Trinh Xương (Su Tseng-chang), vì quyết định tạm
ngưng xuất khẩu khẩu trang ra nước ngoài trong vòng một tháng,
đến ngày 23/2/2020, để ưu tiên cung cấp cho người dân trong nước.
Quyết định này vốn dĩ không có gì đặc biệt. Năm
2003, khi dịch SARS hoành hành ở Đài Loan, người dân đảo quốc đổ xô đi mua khẩu
trang dẫn đến thiếu hụt, chính phủ lúc đó cũng đã hạn chế bán khẩu trang ra nước
ngoài (cấm xuất khẩu các
loại N95, dùng cho phẫu thuật ngoại khoa và có dùng than hoạt tính).
Lần này khi số ca nhiễm dịch corona Vũ Hán mỗi ngày
một tăng vọt, Đài Loan lại “được” đánh giá là có nguy cơ lớn nhất biến thành ổ
dịch thứ hai ngoài Trung Quốc vì mật độ giao thương qua lại dày đặc giữa hai
bên, nhu cầu về khẩu trang bảo vệ mình ở Đài Loan lại càng cấp thiết. Nhiều cửa
hàng ở Đài Loan xuất
hiện tình trạng hàng dài người xếp hàng nhưng vẫn không mua được
khẩu trang. Tình hình tương
tự cũng diễn ra ở Hong Kong.
Tuy dễ hiểu, quyết định của chính quyền Đài Loan lại
diễn ra trong thời điểm nhạy cảm.
Trung Quốc đã phong tỏa hơn chục thành phố vì dịch bệnh,
nhu cầu về các trang thiết bị y tế, trong đó có khẩu trang, trở nên bức thiết,
đặc biệt đối với các nhân viên y tế đang phải căng mình chiến đấu trong vùng dịch.
Dịch bệnh lan tỏa vào đúng thời điểm Tết Nguyên đán, khi các nhà máy sản xuất đều
đóng cửa, lại càng khiến vấn đề trở nên nghiêm trọng.
Nhiều nơi đã hưởng ứng lời kêu gọi, chủ động quyên
góp giúp
đỡ người dân Trung Quốc. Khẩu trang N95 ở Canada dù tăng
giá gấp chục lần vẫn có người bỏ tiền túi mua để quyên tặng người
dân đại lục. Người Nhật Bản cũng đóng
góp mua các trang thiết bị hỗ trợ cho Vũ Hán.
Riêng thông tin xúc động lan truyền những ngày qua về
việc Nhật Bản “tặng 1 triệu khẩu trang” cho Trung Quốc lại đang có những tiết lộ
mới. Truyền thông Đài Loan dẫn lời hãng
tin Nhật cho biết, nhà cung cấp của Nhật Bản ban đầu nhận được “đơn hàng”
800.000 chiếc khẩu trang từ Trung Quốc. Mãi đến sau khi hàng giao mới nghe
thông tin “cám ơn về quà tặng”!
Bỏ qua lùm xùm trên, trên thực tế khắp nơi từ các
chính phủ đến những tổ chức, các doanh nghiệp và cá nhân đều đang tranh thủ
trong khả năng của mình để hỗ trợ người dân Trung Quốc vượt qua đại dịch.
Vì thế thông tin chính phủ Đài Loan cấm xuất khẩu khẩu
trang dễ dàng bị đẩy lên thành “tiêu điểm ngược”.
Hoàng Trí Hiền, một nhân vật truyền thông kỳ cựu,
tuy sống ở Đài Loan nhưng một
lòng hướng về Bắc Kinh, lập tức chụp mũ quyết
định này là “cấm không cho đi cứu Vũ Hán”, và chỉ trích đây là hành động “hủy
diệt nhân tính”.
Thái Chính Nguyên, phó Tổng Bí thư của Quốc Dân Đảng
thì chê chính phủ Thái Anh Văn “ngu hết biết”, đưa ra quyết định chọc giận Bắc
Kinh, đồng thời cảnh báo tới
khi hết nạn, xem chính quyền Trung Quốc sẽ “hồi đáp” thế nào.
Hàn Quốc Du, ứng viên thất cử Tổng thống đợt vừa qua
cũng góp tiếng,
cho rằng đây là quyết sách “không mấy thông minh”. Cựu Tổng thống Đài Loan Mã
Anh Cửu đồng thanh cho
chính sách này là “vô nhân đạo”.
Những nghệ sĩ nổi tiếng khác như Từ Hy Đệ, Từ Hy
Viên… cũng ra mặt, vừa
tuyên bố bỏ tiền túi tìm đường mua khẩu trang từ nguồn khác để cứu viện người
dân đại lục, vừa không quên chỉ trích hành động kiểm soát của chính quyền Đài
Loan là “không có nhân tính”.
Chuyện các chính trị gia và người làm trong giới
truyền thông ở Đài Loan chỉ trích chính quyền là việc rất bình thường ở đảo quốc
này.
Việc các nghệ sĩ, đặc biệt là những “ngôi sao”, dám
to tiếng lại khá hạn hữu. Nhất là khi những vấn đề đó dính dáng đến quan hệ với
Bắc Kinh.
Kể từ đầu những năm 1990, khi quan hệ giao thương giữa
hai bên được thiết lập, giới nghệ sĩ Đài Loan cũng dần tìm đường đến với đại lục.
Giống như giới doanh nghiệp, các nghệ sĩ xứ Đài cũng
ngày càng phụ thuộc vào thị trường tỷ dân này.
Tham gia một
show truyền hình bất kỳ, hay một bộ phim truyền hình vô thưởng vô phạt, hoặc mở
liveshow ca nhạc, bán album, vé xem phim rạp hay nhận các hợp đồng quảng cáo
cho thương hiệu, tất cả đều đem lại cho các nghệ sĩ món lợi gấp chục lần, thậm
chí trăm lần nếu so với việc phải cạnh tranh ở đảo quốc chỉ hơn 20 triệu người.
Trong một thời gian dài, giống như các doanh nhân,
các nghệ sĩ Đài Loan cũng được “miễn nói chuyện chính trị”. Doanh nhân làm ăn,
còn nghệ sĩ làm nghệ thuật. Chính trị để ai đó lo.
Điều này có được một phần nhờ vào “Cộng thức 1992”
(1992 Consensus), một thỏa
ước đến từ cuộc gặp diễn ra năm 1992 giữa đại diện hai bên,
trong đó nội dung quan trọng nhất là Đài Loan và Bắc Kinh đều thống nhất về sự
tồn tại của “chỉ một nước Trung Quốc”. Vấn đề quan trọng nhất ở chỗ, ai mới xứng
đáng đại diện cho Trung Quốc thì mỗi bên lại tự bảo lưu quan điểm của mình.
Chính quyền cộng sản Bắc Kinh tất nhiên cho rằng chỉ
có họ là đại diện cho toàn bộ người Trung Quốc, và Đài Loan chỉ là một phần
trong đó.
Chính quyền Đài Loan qua các đời, tuy mức độ ủng hộ
dành cho thỏa ước khác nhau, đều không bao giờ chấp nhận trở thành một phần của
Bắc Kinh. Họ cho mình mới là đại diện xứng đáng của một Trung Quốc duy
nhất.
Vì những lý do chính trị lẫn kinh tế, trong nhiều
năm hai bên đều ngầm mặc định duy trì thứ thỏa ước mập mờ, cộng thức nhưng
không có chung ý thức này.
Cho tới khi Trung Quốc phát triển vượt bậc về kinh tế.
Đài Loan đang bị Trung Quốc nhuộm đỏ. Minh hoạt:
Luca D’Urbino/The Economist.
Các đời lãnh đạo sau này của Bắc Kinh, đặc biệt là từ
thời của Tập Cận Bình, bắt đầu từ bỏ đường lối “ẩn mình chờ thời” của Đặng Tiểu
Bình. Họ muốn vươn vai hiện thực hóa “giấc mơ Trung Hoa”, lấy lại thể diện bị mất
hàng trăm năm qua của mình.
Thứ thể diện đầu tiên phải lấy là “thu phục” con ngựa
chứng Đài Loan.
Khi tinh thần dân tộc nồng nàn được tiêm vào đầu người
dân đại lục, vùng xám để những người Đài Loan có thể an toàn hoạt động bắt đầu
bị nhuộm đỏ.
Sự kiện cô ca sĩ trẻ Đài Loan Châu Tử Du, khi đó mới
16 tuổi, phải quay
video cúi đầu xin lỗi, đọc “bản kiểm điểm” trước ống kính vì đã
“lỡ” cầm vẫy lá cờ nhỏ xíu của Đài Loan vào năm 2016 khiến nhiều người giật
mình.
Chỉ là khung hình thoáng qua trên một show truyền
hình ở Hàn Quốc, nhưng hành động của Tử Du vô tình bị chộp lại, lan truyền khắp
đại lục, khiến cô trở thành một trong những con dê được công khai tế thần.
Dưới áp lực của dư luận, của công ty quản lý, để cứu
lấy sự nghiệp chưa kịp đi lên của mình, cô ca sĩ trẻ phải cúi gầm mặt xin lỗi
đã làm “tổn thương Trung Quốc”.
Những người Đài Loan hoạt động ở đại lục, trong đó
có các nghệ sĩ, càng lúc càng phát hiện ra rằng cường quốc này rất dễ “tổn
thương”.
Để yên ổn làm ăn, làm nghệ thuật, kiếm tiền, họ buộc
phải học cách giữ mồm giữ miệng, thậm chí là phát ngôn theo “kịch bản” của Bắc
Kinh khi cần thiết.
Điều tương tự cũng diễn ra với các nghệ sĩ Hong
Kong. Đó là lý do mà trong phong trào phản kháng đòi quyền dân chủ tự quyết của
Hong Kong nhiều năm qua, số nghệ sĩ dám công khai lên tiếng chỉ đếm trên đầu
ngón tay.
Những người ra
mặt ủng hộ phong trào dân chủ như ca sĩ Hà Vận Thi (Denise Ho)
hay diễn viên nổi tiếng Huỳnh Thu Sanh (Anthony Wong) đều bị liệt vào danh sách
đen, cắt đứt toàn bộ hoạt động tại đại lục. Các bài hát của Hà Vận Thi bị gỡ khỏi
tất cả các trang web ở Trung Quốc. Còn Huỳnh Thu Sanh, từ một diễn viên hạng A
mỗi năm xuất hiện trong gần chục bộ phim lớn nhỏ, bị cô lập không nhận được lời
mời đóng phim nào trong suốt vài năm.
Thậm chí gõ mấy ký tự hay chỉ một động tác vô thưởng
vô phạt như ấn nút “like” cũng đủ gây
họa.
Ca sĩ diễn viên Dương Thiên Hoa phải nhanh tay xóa
post ghi vỏn vẹn chữ “RIP” (từ viết tắt của “rest in peace” – an nghỉ) sau khi
có lời đồn đoán đó là động tác chia buồn dành cho một người biểu tình Hong Kong
thiệt mạng.
Diễn viên truyền hình nổi tiếng Xa Thi Mạn thì đăng
đàn xin lỗi vì “lỡ like” một bài viết về biểu tình tại Hong Kong.
Bi hài nhất là khi các nhân vật của công chúng này
phát hiện ra mình phải xin lỗi cho cả… những thứ mình không làm.
Nghệ sĩ trẻ đang lên của Đài Loan Âu Dương Na Na vào
đầu năm 2019 phải vất
vả liên hồi vừa đăng bài vừa xuất hiện trên truyền hình trung
ương Trung Quốc, hát bài “Tổ quốc và tôi”, tự hào nhấn mạnh nhiều lần “tôi là
người Trung Quốc” và “tôi yêu đất nước này”.
Động thái này của Na Na là nỗ lực cứu vãn sự nghiệp ở
đại lục khi không biết từ đâu xuất hiện tin đồn rằng cha cô, Âu Dương Long, một
diễn viên nổi tiếng của Đài Loan, là người ủng hộ Đài Loan độc lập khỏi Trung
Quốc.
Chỉ là một tin đồn vớ vẩn – Âu Dương Long là người của
Quốc Dân Đảng và chưa hề có ý kiến gì ủng hộ Đài Loan độc lập – nhưng cũng đủ để
công ty quản lý và cô nghệ sĩ trẻ lo sốt vó.
Ngay lập tức công ty phải ra tuyên bố “Âu Dương Na
Na hoàn toàn ủng hộ nguyên tắc chỉ có một nước Trung Quốc”.
Âu Dương Long trong khi đó lại lên tiếng trách
cứ… chính quyền Đài Loan của Thái Anh Văn, vì đã để cho quan hệ hai
miền trở nên xấu đi, khiến những người Đài Loan như con gái ông phải trở thành
“nạn nhân”.
Lãnh
đạo chính quyền Đài Loan trả lời thế nào?
“Chúng ta thông cảm với những nghệ sĩ làm việc tại đại
lục”, và nhấn mạnh “đây chính là điểm khác biệt giữa Đài Loan và Trung Quốc”.
Đó là hai thế
giới, một bên có tự do, ai cũng có quyền phát ngôn và nêu quan điểm của riêng
mình, cho dù khác biệt đến đâu cũng được tiếp nhận, và một bên mà để có thể tồn
tại được, bất kể là ai cũng bắt buộc phải nhắm mắt làm theo ý của chính quyền,
cho dù ở đây chỉ là một cô bé chưa tới hai mươi, không muốn làm gì ngoài hoạt động
nghệ thuật.
Những lời trên là của Thủ tướng Tô Trinh Xương.
Không có gì khó hiểu khi tuyệt đại đa số những nghệ
sĩ Đài Loan và Hong Kong đều chọn cho mình con đường “miễn bàn chính trị”, cho
dù họ xuất thân từ những xã hội dân chủ không kém gì bất kỳ nơi nào trên thế giới.
Cũng không quá ngạc nhiên khi đa số những ai lên tiếng,
hay bị buộc phải mở miệng, đều chọn phát ngôn theo “chính sách của Đảng (Cộng sản
Trung Quốc)”.
Có lẽ tập tính nhờ bóng quan lớn, cộng thêm lợi thế
được “bao dung thấu hiểu” từ những cộng đồng dân chủ nơi mình xuất thân, đã tạo
thành quán tính trong nhiều nghệ sĩ.
Thứ tập quán mà thỉnh thoảng, trong lúc cao hứng,
khiến họ tin rằng mình có tư cách lên lớp, hoặc thậm chí xỉ vả những người đã
bao dung mình.
Khi các nghệ sĩ lớn tiếng chỉ trích chính quyền, nhục
mạ các lãnh đạo Đài Loan vì “chính sách khẩu trang”, họ đã vấp phải phản ứng vô
cùng giận dữ từ người dân đảo quốc.
Người dân chất vấn họ vì sao trước nay ngậm tăm trước
những hành động chèn ép cô lập Đài Loan của Bắc Kinh, ngăn cản cả việc đảo quốc
tham gia Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) với tư cách quan sát viên, không cho Đài
Loan tiếp nhận các thông tin và hỗ trợ về đại dịch, khiến người dân nước này
nhiều năm qua phải gồng mình tự lực cánh sinh đối phó với dịch bệnh.
“Tinh thần đại ái” (yêu thương toàn thể nhân loại)
mà các nghệ sĩ này rêu rao cũng bị đặt câu hỏi khi không ai thấy họ lên tiếng bảo
vệ giúp người dân Hong Kong, người dân Tây Tạng hay Tân Cương, những nạn nhân bị
chính quyền cộng sản đàn áp bức hại.
Người Đài Loan có lẽ bức xúc dồn nén lâu ngày, khi họ
chứng kiến những nghệ sĩ mình từng rất mực yêu mến ngày càng quay lưng lại với
đảo quốc.
Điển hình như việc lễ trao giải Kim Mã danh tiếng của
Đài Loan vào tháng 11/2019 vừa qua vắng bóng gần
như tất cả những tên tuổi nổi tiếng của giới showbiz. Chính quyền Bắc Kinh
không những công khai cấm cản nghệ sĩ đại lục tham gia, họ còn cố tình tổ chức
lễ trao giải Kim Kê năm đó, một giải thưởng điện ảnh của Bắc Kinh, trùng với
ngày diễn ra Kim Mã, buộc các nghệ sĩ Đài Loan và Hong Kong phải chọn một trong
hai.
Dễ đoán được họ chọn ai.
Nghệ sĩ Âu Dương Na Na (Đài Loan) và Thành Long
(Trung Quốc). Ảnh: helloasia.com.
Những gương mặt đình đám nhất trong làng giải trí
Hoa ngữ đều hoan hỷ trên thảm đỏ của Trung Quốc, còn giải Kim Mã của Đài Loan lần
đầu tiên sau nhiều năm diễn ra trong lặng lẽ khi chỉ có giới nghệ sĩ địa phương
và một vài gương mặt quốc tế tham gia.
Lương tâm của các nghệ sĩ ngả theo hướng nào, có lẽ
ai cũng hiểu, và có thể phần nào thông cảm.
Nhưng khi họ cho mình quyền lên lớp về lương tâm của
người khác, sự thông cảm dễ chuyển thành lửa giận.
“Lòng nhân ái khẩu trang” lần này của họ cũng bị chỉ
ra là đeo hoàn toàn lộn chỗ.
Trên thực tế, Đài Loan nhiều năm qua luôn nhập khẩu khẩu
trang. Khoảng 80-90% lượng khẩu trang nhập khẩu của Đài đến từ chính Trung Quốc.
Còn một số ít lượng khẩu trang sản xuất tại Đài Loan lại được xuất khẩu chủ yếu
đi Nhật Bản.
Vậy nên khi Trung Quốc thiếu hụt khẩu trang, dân Đài
Loan sẽ là đối tượng bị ảnh hưởng. Và nếu việc sản xuất khẩu trang tại Trung Quốc
không đủ đáp ứng nhu cầu trong nước, trong khi dịch bệnh vẫn tiếp tục lan rộng,
hậu quả đối với Đài Loan sẽ càng lớn.
Quyết định tạm ngưng xuất khẩu và hạn chế số lượng
khẩu trang mỗi người có thể mang theo ra nước ngoài vì vậy là để đảm bảo an
nguy của người dân trong nước, không phải một động tác chính trị nhắm đến người
khác.
Cựu Tổng thống Mã Anh Cửu sau khi mở miệng chỉ
trích, ngày hôm sau cũng đã phải phải dịu giọng “phải
ưu tiên đủ cho người Đài Loan trước rồi mới tính chuyện xuất khẩu”.
Còn Phạm Vỹ Kỳ thì xóa bài viết,
xin lỗi vì “không biết rằng Đài Loan thiếu khẩu trang”.
Thủ tướng Tô Trinh Xương một lần nữa lại thể hiện
thái độ khoan dung,
“xin lỗi rồi không nhắc lại chuyện đó nữa”.
Người dân Đài Loan có khoan dung được như vậy không,
hạ hồi phân giải.
Câu chuyện giới nghệ sĩ trong làng giải trí Hoa ngữ
phải loay hoay “làm người tốt” trong chế độ độc tài có lẽ cũng không khác lắm
những gì nghệ sĩ Việt Nam đang trải qua.
Cùng là một thể chế độc chiếm thông tin, độc tấu tư
tưởng và độc nấu sự thật, người ta rất hiếm khi thấy các nghệ sĩ xứ Việt lên tiếng
“trái với đường lối chủ trương chính sách của Đảng”.
Những
cá nhân ít ỏi đó đều trở thành “con cừu đen”, là cái
gai trong mắt chính quyền như nhạc sĩ Tuấn Khanh, bị đàn
áp quấy nhiễu như Mai Khôi, hay thậm chí trở thành nạn
nhân của những đòn thấp hèn như ca sĩ Văn Mai Hương.
Trừ phi quyền lợi cá nhân bị đụng chạm, tuyệt đại đa
số những nghệ sĩ đều xem các vấn đề nhức nhối bất công của xã hội như con ngáo ộp
vô hình – chỉ cần không nghe không thấy không biết thì nó sẽ không cắn mình.
Người Việt còn đủ bao dung để chấp nhận những nghệ
sĩ bốn-chấm-không kiểu này tới bao giờ, thời gian sẽ trả lời.
Nhưng nếu các nghệ sĩ đã lựa cuộc sống bốn-chấm-không
thì có lẽ cũng nên hiểu đúng về vai mà mình đã chọn, cùng với sân khấu mà mình
đang đứng.
Ca sĩ Mỹ Linh (trái) và chồng, nhạc sĩ Anh Quân. Ảnh:
Afamily.
Hai năm trước, vợ chồng ca sĩ Mỹ Linh hứng
cơn thịnh nộ của nhiều người khi lên tiếng ủng hộ việc xây nhà
hát Thủ Thiêm.
Trong cơn sóng gió đó, có người lên tiếng cho rằng
đây là hành vi không văn minh của dư luận, không tôn trọng quyền tự do ngôn luận
(cứ như thể Đảng Cộng sản Việt Nam không hề tồn tại!).
Nghệ sĩ cũng là người, cũng có quyền bày tỏ ý kiến
như bất kỳ ai, họ khẳng định.
Tất nhiên nghệ sĩ hoàn toàn có quyền bày tỏ ý kiến.
Cho dù họ sống trong thể chế độc tài, ít nhất quyền được nói của họ cũng không
thể thấp hơn quyền được nói của người khác.
Nhưng khi lời nói của họ càng được nhiều
người nghe, họ lại càng phải chuẩn bị tâm thế bị nhiều người
nói.
Nếu nói đúng sự thật, có tình có lý, đủ thuyết phục,
số được sẽ vượt xa số bị.
Trường hợp của Mỹ Linh là ngược lại, cái bị đè bẹp
cái được.
Lý do giản dị vì cô đã tự tin lên tiếng khi không
tìm hiểu dự án nhà hát này được xây ở đâu (trên mảnh đất mà biết bao dân
oan còn đang gào thét đòi công lý), với mục đích gì (tốt cho
dân sinh tới mức chính quyền thành phố Hồ Chí Minh phải “họp
bất thường” để cố thông qua cho bằng được).
Sự giận dữ còn thể hiện qua
cách mà cô “lên lớp” người khác về “quyền yêu cái đẹp”.
Nó cũng tương tự như cách những nghệ sĩ nổi tiếng ở
Đài Loan muốn dạy dỗ người khác về “lòng nhân đạo vô biên”, để rồi nhận lấy vô
số “gạch đá” từ dư luận.
Bất kỳ ai, đặc biệt những người đang phải sống trong
ách độc tài, cũng luôn khao khát được hướng tới chân lý thật sự, tìm về cái
lương tính nguyên sơ, để sống một cuộc đời đẹp đúng nghĩa.
Những nghệ sĩ, những người chọn lấy vai trò tạo ra
cái chân, cái thiện, cái mỹ, vẫn sẽ luôn là đối tượng nhận được nhiều sự ái mộ.
Nhưng để được tôn trọng thật sự, họ sẽ phải làm nhiều
hơn là những con người bốn-chấm-không.
Các nghệ sĩ không thể, và cũng không nên sống sao
cho vừa lòng tất cả mọi người.
Họ chỉ cần sống không thẹn với người mình nhìn thấy
trong gương.
No comments:
Post a Comment