Đường
hòa giải còn ngổn ngang vỏ đạn
Apr
15, 20250
https://www.luatkhoa.com/2025/04/duong-hoa-giai-con-ngon-ngang-vo-dan/
Ngôn từ
bén ngót.
https://www.luatkhoa.com/content/images/size/w2000/format/webp/2025/04/Ng-n-t--b-n-ng-t.jpg
Nguồn
ảnh: TTXVN, LIFE, AP. Đồ họa: Thanh Tường, Thiên Tân, Tùng Anh / Luật Khoa.
Chắc
khoảng hai, ba năm trở lại đây, tôi không còn dám đọc bình luận dưới những bài
đăng trên mạng xã hội về Chiến tranh Việt Nam, hoặc các tên gọi khác tùy theo
góc người nhìn như chiến tranh chống Mỹ cứu nước hay chiến tranh bảo vệ tự do
và chính nghĩa. Một phần vì với tôi, từ lâu mạng xã hội đã không còn là chỗ phù
hợp cho những cuộc thảo luận có ý nghĩa. Một phần nữa là vì cảm xúc mỏi mệt và
chán nản của mình khi đọc những dòng thù hận trên đấy, được bày biện với tất cả
sự quyết liệt và hung hăng. Những ngôn từ bén ngót, lạnh lùng, cứa đứt tai, xây
xát lòng người.
Dường
như có một cuộc chiến khác vẫn tiếp diễn âm thầm đâu đây. Những xung đột về ý
thức hệ, những ánh nhìn một chiều không thể tự ý thức được về những điểm mù mà
họ có, những thông tin thiếu kiểm chứng, cộng dồn với những chấn thương tâm lý
di truyền theo thế hệ được trộn lẫn với nhau, va đập trong một nồi ủ bất tận.
Không
có một lối thoát hơi, không có một kẽ hở nào cho những xung đột được giải tỏa.
Khi tất cả mọi người tranh nhau để nói, hay đúng hơn là bật ra những lời rủa xả,
thì cũng không còn một khoảng lặng nào để ta lắng nghe nhau.
Nhiều
lần, tôi thấy năng lượng của mình bị rút cạn khi ngụp lặn trong nồi nước sôi
sùng sục không khí đấu tranh đó.
Chắc
bạn sẽ nghĩ, một vài dòng bình luận, một vài cuộc tranh cãi vô thưởng vô phạt
trên mạng thì ảnh hưởng gì đến tiến trình hòa giải chung của một cộng đồng.
Cũng có lý đó, vì để hàn gắn vết thương chiến tranh thì người ta có nhiều thứ
phải làm hơn là chỉ quan tâm tới những cuộc thảo luận không chính thức.
Nhưng nếu chịu khó nhìn vào những điều người ta nói về một cuộc chiến cách đây
nửa thế kỷ và những di sản của nó, và quan trọng hơn, là nếu chú ý cách mà người
ta nói về chuyện đó, tôi tin ta sẽ thấy được những cơn sóng ngầm mà những bản
báo cáo, những bài diễn văn, những lời hô hào không thể nào mô tả được.
Làm
sao tôi có thể tin rằng chúng ta đang sống trong bầu không khí hòa giải, khi
người ta vẫn sẵn sàng ném vào nhau những lớp từ ngữ xù xì đầy sân hận, khi người
ta hả hê gọi nhau bằng những danh từ miệt thị, khi người ta cố gắng xoay trở ý
nghĩ của người khác theo ý của mình (chứ không phải là một sự thuyết phục mang
tính tôn trọng)? Làm sao tôi có thể nghĩ tới một ngày mai tích cực hơn, khi con
em chúng ta được nuôi dưỡng và lớn lên trong những môi trường đầy ắp kỳ thị và
thù hận, khi quanh ta manh nha những cuộc săn phù thủy, và khi mỗi bên đều cho
rằng lịch sử mà họ nắm giữ là duy nhất và chân lý?
Nói
như vậy không phải là tôi đang bảo rằng chúng ta không được thù
hận. Những cảm xúc dồn nén từ việc trải nghiệm với chiến tranh, dù là trực tiếp
hay gián tiếp, đều là có thật. Tổn thương là có thật.
Tôi
chỉ cảm thấy chua chát khi người ta, vì tâm trí bị dẫn dắt bởi thù hận, đã và
đang sẵn sàng phủ nhận sự tồn tại của những trải nghiệm khác với trải nghiệm của
họ, hay nói đúng hơn, là từ chối niềm tin của nhau, quá khứ của nhau, từ chối sự
hiện diện của nhau.
Chỉ
có trải nghiệm của tôi là đúng, là thật, và phải được ghi nhận. Đó
có phải là một ngụ ý về sự độc quyền diễn ngôn, độc quyền quá khứ không? Tôi có
cảm giác mình đi lạc vào một khu phố mà ở đó hai bên đường cắm những bảng hướng
vào nhau, bạn không được chào đón ở đây, bạn không xứng đáng được lên tiếng ở
đây. Theo cái đà ấy, những tổn thương mới tiếp tục được tạo ra trên nền những
cơn buốt nhức xa xưa vẫn chưa được điều trị dứt điểm.
Nhiều
lúc tôi tự hỏi, khi dán nhãn người khác là ba que, vện vàng, cali, phản
quốc, những người đương tự nhận lãnh vai trò phán quyết lịch sử ấy cảm thấy
thế nào? Có vui sướng không, có hả hê không? Sẽ như thế nào nếu họ biết rằng
gia đình của họ trong quá khứ có thể từng qua lại với (những) phía bên kia? Sẽ
như thế nào nếu họ biết trong những khoảnh khắc tranh tối tranh sáng của thời đại,
gia đình họ rất có thể đã có vô vàn giằng co sâu thẳm? Và liệu họ có nghĩ rằng
những góc nhìn của họ phần nào phản ánh đặc quyền mà bản thân họ và gia đình được
kế thừa từ một quá khứ đầy đổ nát và đau thương, một quá khứ mà nhiều khi những
người trong cuộc còn ngại ngần đối diện?
Tôi
thành thật không biết đáp án cho những câu hỏi ấy. Tôi chỉ đang nghe thấy họ
ném ra những nhát dao vung không nhát tay, những trái mìn nổ tung, làm vực thẳm
chia rẽ mỗi ngày một sâu hơn.
Tôi
đã cố nghĩ theo hướng khác, rằng những thứ mà tôi đọc chỉ là một phần rìa cực
đoan trong dòng chảy thảo luận phức tạp về lịch sử, và chúng xảy ra một cách tự
nhiên như bao nhiêu cuộc thảo luận, tranh cãi khác của dư luận. Nếu điều đó
đúng, thì tức là đâu đó vẫn có những góc xó, những ngõ hẻm trên mạng mà người
ta có thể bàn về cuộc chiến trên tinh thần xây dựng và cởi mở. Nhưng hỡi ơi,
tôi đã đi đãi cát tìm vàng suốt mấy năm vừa rồi để nhìn những diễn đàn học thuật
cuối cùng đóng cửa, những người viết buông bút, những tiếng nói thoi thóp trồi
lên giữa một đám đông cuồng nộ và rồi lặng tắt. Những người tôi biết đã rời đi.
Xung quanh tôi đâu còn gì ngoài lời chửi rủa.
Nhiều
người khi nghĩ về di sản của một cuộc chiến chắc sẽ nhớ đến những vết thương
trên da thịt, những cánh rừng những làng mạc ngoi ngóp trong bom đạn còn ngủ
đông, hay những mất mát khác khó nhìn được bằng mắt thường. Một người như tôi,
may mắn chưa biết mặt mũi chiến tranh ra sao, còn nhìn thấy di sản của chiến
tranh Việt Nam là những ánh nhìn hằn học âm thầm lẫn hiển lộ, những câu từ bài
xích nhân danh ý thức hệ và chủ nghĩa dân tộc.
Hỡi
những người đang bước trên con đường hòa giải còn ngổn ngang vỏ đạn, có ai xốn
xang như tôi không, khi đọc những lời lẽ ấy bằng tiếng Việt, để rồi đôi lúc cảm
tưởng rằng người ta không còn dùng được trường từ vựng về yêu thương để bàn về
một cuộc chiến đã qua 50 năm nữa.
https://www.luatkhoa.com/content/images/2025/04/hai_nu_cuoi_4_zvkj.webp
Bức
ảnh “Hai người lính” do phóng viên Chu Chí Thành của Thông tấn xã Việt Nam chụp
vào tháng 4 năm 1973 ở Quảng Trị khi chiến sự tạm dừng tại khu vực quanh vĩ tuyến
17.
No comments:
Post a Comment