Rủi
ro từ nhà thầu Trung Quốc, bài học không chỉ cho Bangkok
Đàm Chính Sự -
Saigon Nhỏ
11
tháng 4, 2025
HÌNH
: https://saigonnhonews.com/wp-content/uploads/2025/04/Dong-dat-Caglar-Oskay-Unsplash-1024x617.jpg
Cảnh
hoang tàn sau một trận động đất. (Hình minh họa: Çağlar Oskay/Unsplash)
Sau dư chấn của trận động đất mạnh 7.7 độ
richter, tòa nhà trụ sở mới cao 30 tầng của Cơ quan Kiểm toán Nhà nước Thái
Lan, dù mới chỉ hoàn thiện phần thô, sụp đổ hoàn toàn. Công trình này là sản phẩm
của liên doanh giữa công ty Italian – Thai và Tập đoàn Kỹ thuật Đường sắt số 10
Trung Quốc (CREC).
Các
cuộc kiểm tra ban đầu, theo Reuters, cơ quan chức năng phát hiện thép được sử dụng
trong công trình này không đạt tiêu chuẩn. Một sự thật trớ trêu là trong khi
tòa nhà mới xây sụp đổ, thì tòa tháp Sathorn Unique bỏ hoang từ năm 1997 cũng ở
cùng thành phố vẫn đứng vững.
Không
chỉ dừng lại ở đó, những hành động diễn ra ngay sau thảm họa càng khiến dư luận
thêm phần quan ngại. Phía nhà thầu Trung Quốc được cho là đã nhanh chóng xóa bỏ
các hình ảnh và thông tin liên quan đến dự án trên mạng xã hội WeChat.
Nghiêm
trọng hơn, truyền thông Thái Lan đưa tin Cảnh sát Hoàng gia nước này đã bắt giữ
4 người đàn ông Trung Quốc khi họ cố gắng chuyển đi 32 tập hồ sơ liên quan đến
tòa nhà bị sập ra khỏi khu vực văn phòng quản lý công trình đang bị phong tỏa.
Những hành động này làm dấy lên nghi vấn nghiêm trọng về một nỗ lực có hệ thống
nhằm che giấu thông tin, cản trở điều tra và có khả năng là xóa dấu vết liên
quan đến trách nhiệm trong vụ sập nhà.
Điều
đáng nói là Tập đoàn Kỹ thuật Đường sắt số 10 (CREC) không hề xa lạ với Việt
Nam. Chính nhà thầu này là đơn vị thực hiện dự án đường sắt đô thị Cát Linh –
Hà Đông tại Hà Nội. Dự án này, dù là tuyến metro đầu tiên của thủ đô, cũng đã
trải qua một lịch sử đầy sóng gió. Khởi công từ năm 2011 và dự kiến hoàn thành
vào 2017, nhưng phải đến cuối năm 2021 tuyến đường sắt mới chính thức vận hành
thương mại. Chi phí dự án cũng đội lên một cách chóng mặt khi tăng hơn 60%, từ
$552.86 triệu ban đầu lên đến $886 triệu. CREC thậm chí từng bị Bộ Giao Thông Vận
Tải Việt Nam đưa vào “danh sách xấu hổ” vào năm 2014 do các vấn đề về quản lý
và hiệu suất yếu kém tại chính dự án này. Kinh nghiệm từ Cát Linh – Hà Đông cho
thấy những vấn đề về chậm tiến độ, đội vốn và năng lực quản lý của nhà thầu này
không phải là chuyện mới.
Tuy
nhiên, bức tranh không chỉ giới hạn ở CREC hay tại Đông Nam Á. Các vấn đề về chất
lượng và an toàn tại các dự án hạ tầng quy mô lớn do các tập đoàn xây dựng nhà
nước Trung Quốc đảm nhận, thường được tài trợ qua Sáng kiến Vành đai và Con đường
(BRI) hoặc các khoản vay ưu đãi, đã xuất hiện ở nhiều nơi trên thế giới. Tại
Serbia, chỉ vài tháng sau khi được cải tạo bởi một liên doanh có công ty con của
China Railway (công ty mẹ của CREC), mái che ga tàu Novi Sad đã sập vào tháng
11 năm 2024, khiến 15 người thiệt mạng, gây rúng động và làm dấy lên các cuộc
biểu tình lớn phản đối chất lượng công trình và nghi vấn tham nhũng.
Ở
Ecuador, đập thủy điện Coca Codo Sinclair do Sinohydro xây dựng, dù là dự án
năng lượng lớn nhất nước, đã phải đối mặt với hơn 2.700 vết nứt kỹ thuật và các
vấn đề vận hành nghiêm trọng kể từ khi hoàn thành năm 2016, kèm theo đó là bê bối
tham nhũng liên quan đến việc quan chức nhận hối lộ từ nhà thầu Trung Quốc. Tại
Uganda, nhà máy thủy điện Isimba do China International Water & Electric
Corporation (CWE) thi công cũng bị phát hiện có hơn 500 lỗi kỹ thuật sau khi
khánh thành năm 2019, tiềm ẩn rủi ro an toàn lâu dài. Ngay cả ở Pakistan, dự án
thủy điện Neelum-Jhelum không chỉ chứng kiến các tai nạn lao động chết người
trong quá trình xây dựng với 4 người thiệt mạng năm 2014 và 3 người năm 2015,
bao gồm cả kỹ sư Trung Quốc, mà còn phải ngừng hoạt động từ năm 2022 do lỗi thiết
kế nghiêm trọng.
Những
sự cố này, từ châu Âu, Nam Mỹ đến châu Phi và Nam Á, vẽ nên một bức tranh đáng
lo ngại về rủi ro chất lượng, an toàn và quản lý yếu kém có thể đi kèm với các
dự án hạ tầng do các nhà thầu Trung Quốc thực hiện, đặc biệt là khi yếu tố giá
thầu thấp thường được đặt lên hàng đầu.
Thảm
họa ở Bangkok, cùng với kinh nghiệm “xương máu” từ Cát Linh – Hà Đông và hàng
loạt sự cố trên thế giới, chính là hồi chuông cảnh tỉnh mạnh mẽ cho Việt Nam.
Thực tế cho thấy, các nhà thầu Trung Quốc, bao gồm cả CREC, vẫn có sức hấp dẫn
nhờ giá thầu cạnh tranh và vẫn được khuyến khích tham gia vào các dự án hạ tầng
trọng điểm quốc gia, như dự án đường sắt Việt Nam – Trung Quốc được đề cập
trong cuộc gặp giữa thủ tướng Phạm Minh Chính và CREC vào tháng 10 năm 2024 về
xây dựng tuyến đường sắt cao tốc nối liền Trung Quốc và Việt Nam.
Tuy
nhiên, bài học từ Thái Lan và nhiều quốc gia khác cho thấy cái giá phải trả cho
“giá rẻ” ban đầu có thể là rất đắt: chậm tiến độ, đội vốn khổng lồ, chất lượng
công trình không đảm bảo, tiềm ẩn rủi ro an toàn tính mạng cho người dân và cả
những khó khăn trong việc quy trách nhiệm khi sự cố xảy ra, như cách hành xử
đáng ngờ tại Bangkok.
Đã
đến lúc Việt Nam cần đặt yếu tố năng lực kỹ thuật, kinh nghiệm thực chứng, tiêu
chuẩn chất lượng vật liệu, an toàn thi công và đặc biệt là uy tín, sự minh bạch
của nhà thầu lên vị trí ưu tiên hàng đầu trong quá trình đấu thầu và lựa chọn đối
tác xây dựng hạ tầng. Cần tăng cường năng lực giám sát độc lập, xây dựng các điều
khoản hợp đồng chặt chẽ về trách nhiệm pháp lý và tài chính, đảm bảo mọi công
trình, nhất là những dự án sử dụng vốn ngân sách hay vốn vay ODA, phải đạt chất
lượng cao nhất, an toàn tuyệt đối và hiệu quả bền vững.
Sự
cẩn trọng tối đa và một chiến lược lựa chọn nhà thầu dựa trên chất lượng và
trách nhiệm, thay vì chỉ nhìn vào giá cả, là điều kiện tiên quyết để bảo vệ lợi
ích quốc gia, sự an toàn của người dân và đảm bảo tương lai phát triển bền vững
của hạ tầng đất nước. Thảm kịch ở Bangkok không nên chỉ là nỗi đau của người
Thái, mà phải là bài học sâu sắc cho tất cả, đặc biệt là Việt Nam.
No comments:
Post a Comment