Mỹ
- Âu họp tại Paris: Nỗ lực vì hòa bình cho Ukraina có bước tiến lớn hay chỉ là ảo
ảnh ?
Trọng Thành
- RFI
Đăng
ngày: 19/04/2025 - 22:19
Lần đầu
tiên kể từ khi Donald Trump lên cầm quyền, ba bên Mỹ, Ukraina và các nước châu
Âu họp lại để tìm giải pháp chấm dứt chiến tranh tại Ukraina. Cuộc gặp mở
ra cơ hội đạt giải pháp hòa bình, nhưng khác biệt giữa lập trường hai bên tham
chiến, Nga và Ukraina, còn rất lớn. Nỗ lực vì hòa bình cho Ukraina có một bước
tiến lớn hay chỉ là ảo ảnh ?
HÌNH
:
Cuộc
họp giữa quan chức cao cấp Mỹ (ngoại trưởng Rubio và đặc sứ Witkoff) (T) với
các lãnh đạo Pháp (tổng thống Macron - giữa), Ukraina (P), Anh (T) và Đức (P) tại
điện Elysée, ngày 17/04/2025. AP - Ludovic Marin
Theo
đặc sứ Mỹ Steve Witkoff, sau cuộc gặp tổng thống Nga Vladimir Putin, « 5
vùng lãnh thổ » của Ukraina mà Matxcơva đang kiểm soát sẽ phải là một
nội dung chủ yếu trong thỏa thuận chấm dứt xung đột tại Ukraina. Nhân nhượng
lãnh thổ là điều mà cho đến nay chính quyền Kiev không chấp nhận.
Cuộc
họp lần thứ 17 của nhóm Ramstein, gồm 50 nước hỗ trợ quân sự Ukraina, cam kết
huy động 21 tỉ euro để tăng cường sức mạnh quân sự của Ukraina nói chung, và để
hỗ trợ quốc gia này trong cuộc kháng chiến chống xâm lược Nga nói riêng. Ủy Ban
Châu Âu khuyến cáo các quốc gia thành viên và các nước ứng cử vào Liên Âu không
tham gia Ngày kỉ niệm chiến thắng phát xít 09/05 tại Matxcơva. Đại Hội Đồng
Liên Hiệp Quốc thông qua một nghị quyết về quan hệ giữa Liên Hiệp Quốc và Hội đồng
Toàn Châu Âu (Council of Europe / Conseil de l’Europe), lên án cuộc xâm lược của
Nga chống Ukraina. Việt Nam bỏ phiếu thuận. Trên đây là các chủ đề chính của Tạp
chí Thế giới Đó đây tuần này.
Mỹ
- Âu – Ukraina lần đầu tiên họp : Mỹ vừa tung ra « thỏa thuận
khung », vừa đe đổ vỡ
Ngay
từ khi lên cầm quyền, tổng thống Mỹ Donald Trump khẳng định chủ trương thúc đẩy
đối thoại trực tiếp giữa Washington và Matxcơva, để một mặt nhanh chóng bình
thường hóa quan hệ song phương, và mặt khác, tìm giải pháp chấm dứt cuộc chiến
tranh Nga – Ukraina. Trong suốt thời gian vừa qua, châu Âu bị gạt ra một bên.
Hôm 17/04, lần đầu tiên các giới chức cao cấp Mỹ, gồm ngoại trưởng Marco
Rubio và đặc sứ của tổng thống Steve Witkoff, có cuộc họp với các lãnh đạo
Pháp, Anh, Đức cùng Ukraina tại Paris. Tổng thống Pháp Emmanuel Macron hoan
nghênh một cuộc thảo luận « tích cực và mang tính xây dựng », với
sự tham gia của châu Âu, và vấn đề bảo đảm an ninh cho Ukraina đã được phía Mỹ
đề cập tới, theo phủ tổng thống Pháp. Một cuộc thảo luận với cùng thành phần tham
dự dự kiến sẽ diễn ra tại Luân Đôn tuần tới.
·
Đọc thêm : Ngày càng mất kiên nhẫn, tổng thống Mỹ Donald Trump dọa sẽ bỏ mặc hòa
đàm Nga-Ukraina
Về
phía Mỹ, trả lời báo giới tại sân bay Bourget, ngoại ô Paris, trước khi lên đường
về nước, ngoại trưởng Rubio một mặt cho biết một thỏa thuận khung về hòa bình đã được « đón
nhận tích cực » tại Paris trong cuộc họp vừa qua, nhưng mặt khác cũng
cảnh báo là nếu đàm phán dậm chân tại chỗ, Mỹ sớm ra quyết định rút khỏi hòa
đàm để tập trung cho « nhiều ưu tiên quan trọng hơn ». Ngay
sau cuộc họp tại Paris, ngoại trưởng Rubio điện đàm với người đồng cấp Nga
Serguei Lavrov để « truyền đạt cùng một thông điệp mà phía Mỹ đã chuyển
đến phái đoàn Ukraina và các đồng minh châu Âu tại Paris »,
theo bộ Ngoại Giao Mỹ.
Chiến
thuật câu giờ và đổ lỗi của Nga: Putin tránh để Trump mất mặt
Sau cuộc điện đàm Rubio – Lavrov, Matxcơva lập tức phản hồi. Báo cáo của
bộ Ngoại Giao Nga về cuộc điện đàm nhấn mạnh đến thiện chí của Nga, cùng với Mỹ,
tìm giải pháp hòa bình. Matxcơva tìm cách kéo dài thời gian đàm phán, và đổ lỗi
thất bại cho Ukraina và châu Âu trong trường hợp đàm phán bế tắc. Thông tín
viên Anissa el-Jabri từ Matxcơva giải thích :
« Báo
cáo của bộ Ngoại Giao Nga tối qua về cuộc điện đàm giữa hai
người đứng đầu ngành ngoại giao Nga, Mỹ, Sergei Lavrov và Marco
Rubio, liên quan đến cuộc họp tại Paris, nêu
rõ :‘‘Các tiếp xúc này diễn ra trong khuôn khổ các tham vấn giữa
Washington và Matxcơva, bao gồm cả cuộc gặp gần đây giữa tổng thống
Nga Vladimir Putin và đặc sứ Mỹ Steve Whitkoff."
Cuộc gặp
trực tiếp giữa tổng thống Nga và đặc sứ Mỹ vẫn luôn là điều có lợi
cho điện Kremlin. Chính vì vậy, phát ngôn viên điện
Kremlin Dimitri Peskov đã phản ứng thận trọng trước các bình luận
của ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio: ‘‘Vấn đề này cần phải được hỏi lại
với Washington. Chúng tôi tin rằng đã có thể thấy một số tiến bộ. Tiến bộ này
có liên quan đến lệnh ngừng bắn đối với các cơ sở hạ tầng năng lượng của
đôi bên mà Nga đã tuân thủ. Liên bang Nga đã tham gia vào lệnh ngừng
bắn này, còn phía Ukraina thì không. Đã có một số tiến triển, nhưng vẫn
còn nhiều cuộc thảo luận khó khănphía trước.’’
Matxcơva
đang kéo dài thời gian trong các đàm phán từ lâu nay với kịch bản:
làm nản lòng người Mỹ, khiến Washington rút khỏi các đàm phán, và hệ quả tiếp
theo là giảm hỗ trợ quân sự của Mỹ cho Ukraina. Với
Matxcơva, điều này sẽ mở ra những cơ hội mới cho Nga trên chiến trường.
Nhưng để làm được điều đó, Nga phải thận trọng để không
bao giờ được làm Donald Trump tức giận, và cũng làm sao để đổ
toàn bộ trách nhiệm của thất bại cho Ukraina, và cho châu
Âu, đặc biệt là Pháp. »
·
Đọc thêm : Triển vọng đàm phán Nga - Mỹ về Ukraina: Chiến lược đòi hỏi tối
đa của Putin
HÌNH
:
«
Hòa bình cho thế giới », bức tranh do họa sĩ Nga Alexei Sergienko sáng tác, kết
hợp hai khuôn mặt của tổng thống Donald Trump và Vladimir Putin, được trưng bày
tại Saint-Pétersbourg (Nga) ngày 14/03/2025. AP - Dmitri Lovetsky
Ép
nhượng « 5 vùng lãnh thổ »: Kiev lên án đặc sứ Mỹ là quân
bài của Nga
Chính
quyền Trump tỏ ra là bên sốt sắng vì hòa bình cho Ukraina. Tuy nhiên, nhìn từ
Kiev, đặc sứ của tổng thống Mỹ Steve Witkoff tỏ rõ lập trường thiên vị
Matxcơva. Ngay trước cuộc họp đầu tiên giữa Mỹ, châu Âu và Ukraina tại Paris
hôm 17/04, từ Kiev, tổng thống Volodymyr Zelensky đã cáo buộc đặc sứ của tổng
thống Donald Trump về chiến tranh Ukraina, Steve Witkoff, đang « làm
theo chiến lược của Nga ». Trở về sau cuộc gặp Putin tại Saint
Petersbourg, đặc sứ Steve Witkoff, trong cuộc trả lời đài
Mỹ Fox News hôm 14/04,
cho biết :
« Đây
là cuộc họp thứ ba của tôi với ông ấy. Cuộc họp kéo dài gần 5 giờ. Tham dự cuộc
họp, có hai cố vấn quan trọng, là Ushakov, cố vấn ngoại giao của tổng thống
Nga, và Kirill Dmitriyev, đặc phái viên kinh tế của ông Putin. Đó là một cuộc họp
nhiều ý nghĩa : Cuối cùng chúng tôi đã thực sự hiểu yêu cầu của
Putin, là có được hòa bình lâu dài ở đây, vượt ra ngoài lệnh ngừng bắn.
Chúng tôi đã có câu trả lời cho điều đó.
Ý
tôi là thỏa thuận hòa bình này liên quan đến cái gọi là « 5 vùng lãnh
thổ » của Ukraina, hiện Nga đang kiểm soát, nhưng ngoài ra, còn nhiều điều
khác. Có các thể thức bảo đảm an ninh, có điều 5 của NATO. Ý tôi là có rất
nhiều chi tiết kèm theo. Đây là một tình huống phức tạp do một số vấn đề thực sự
giữa hai nước, nhưng tôi nghĩ chúng ta có thể đang ở trước ngưỡng cửa của
thay đổi lớn.
Thay
đổi này sẽ rất, rất quan trọng đối với thế giới nói chung. Trên hết,
tôi tin rằng quan hệ Nga – Mỹ có khả năng tái lập thông qua một số cơ hội
thương mại rất hấp dẫn mà tôi nghĩ cũng mang lại sự ổn định thực sự cho khu vực.
Quan hệ đối tác tạo ra sự ổn định. »
Châu
Âu: Vừa tăng hỗ trợ quân sự Ukraina, vừa cố giữ chân Mỹ
Kể
từ khi ông Trump lên cầm quyền, các nước châu Âu không đặt nhiều hy vọng vào nước Mỹ.
Nỗ lực vượt bậc để huy động các hỗ trợ quân sự cho Ukraina là mục tiêu hàng đầu
của châu Âu hiện nay. Ngày 11/04 vừa qua, nhóm Ramstein, gồm 50 nước hỗ trợ quân sự cho Ukraina họp tại
Bruxelles,
thông báo cam kết mới, đóng góp 21 tỉ euro vì Ukraina. Đứng đầu là Đức với 11 tỉ,
Anh hơn 5 tỉ euro.
·
Đọc thêm : Châu Âu cố khẳng định vai trò đối trọng với Nga-Mỹ giải quyết cuộc
chiến ở Ukraina
Tăng
cường nội lực của châu Âu, nhưng các nước châu Âu đồng thời cố gắng duy trì
quan hệ với Washington. Bộ trưởng Quốc Phòng Đức Boris Pistorius, đồng chủ
trì hội nghị cùng người đồng cấp Anh, tại trụ sở Liên Minh Bắc Đại Tây Dương
NATO ở Bruxelles, đã hoan nghênh việc người đồng cấp Mỹ tham gia hội nghị
qua hình thức trực tuyến, trong bối cảnh có nhiều đồn đoán về khả năng ông Pete
Hegseth vắng mặt trong cuộc họp đặc biệt quan trọng với Ukraina này :
« Tôi
rất vui khi nói rằng chúng ta có bộ trưởng Quốc phòng Hoa Kỳ Hegseth giúp bảo vệ
chủ quyền của các bạn, người dân của các bạn và để răn đe. Công việc của chúng
tôi, với tư cách bộ trưởng quốc phòng, là phải hành động khẩn trương, càng sớm
càng tốt. Các viện trợ quân sự hiện nay sẽ giúp các bạn bảo đảm hòa bình.
Nhìn
lại hồi tháng 2, đây là một thời điểm để các ngành công nghiệp quốc phòng của
chúng ta nỗ lực vượt bậc, và thực tế họ đang hành động như vậy. Chúng tôi đang
và sẽ tiếp tục sát cánh cùng các bạn trong cuộc chiến này. Với
các viện trợ cho Ukraina, các lực lượng vũ trang Ukraina sẽ là lực lượng
răn đe mạnh nhất để bảo vệ đất nước. Hôm nay, chúng tôi sẽ cam kết đóng góp
thêm hàng tỷ euro. »
·
Đọc thêm : Không có Hoa Kỳ liệu châu Âu có thể đối đầu quân sự với Nga ?
HÌNH
:
Ảnh
minh họa : Trụ sở NATO tại Bruxelles. © AFP
Xác
xuất 70% « có hòa bình » cho Ukraina theo Goldman
Sachs: Hòa bình theo kịch bản Putin ?
Ít
ngày trước cuộc họp đầu tiên ba bên Mỹ, Ukraina và châu Âu, theo Reuters, hôm
07/04, Ngân hàng Hoa Kỳ Goldman Sachs, một biểu tượng của thị trường tài chính
Wall Street, dựa trên việc phân tích giá cả trái phiếu, suy ra là trong hiện tại,
thị trường tin xác suất 70% đạt được « thỏa thuận hòa bình »
cho Ukraina, theo thông báo của Goldman Sachs gửi khách hàng. Tỉ lệ tăng mạnh
so với trước khi Trump đắc cử (chưa đến 50%), tuy có thấp hơn chút ít so với
tháng 2/2025 (với 76%).
Hành
xử của chính quyền Donald Trump trong việc tìm giải pháp chấm dứt xung đột Nga
– Ukraina tuy nhiên đang nhận được những đánh giá rất khác biệt, thậm chí trái
ngược. Trong lúc một số người coi nghệ thuật đàm phán của một doanh nhân của tổng
thống Trump, có khả năng giúp các bên có lợi ích khác biệt, đối kháng, có thể
đi đến một thỏa hiệp, thì tại châu Âu và Ukraina, rất nhiều người hoài nghi về
thiện chí và khả năng thực sự của tổng thống Mỹ trong việc thúc đẩy một thỏa
thuận hòa bình với Putin.
·
Đọc thêm - Ukraina – Nga: Chiến tranh tiếp tục, ‘‘xung đột đóng băng’’ hay
đàm phán hòa bình ?
Theo
nhiều nhà quan sát, tổng thống Nga đã không hề nhân nhượng Trump điều gì căn bản :
Putin dường như không từ bỏ các tham vọng tối đa, trong đó có việc tước đi cả
quyền của Ukraina xây dựng một quân đội hùng mạnh để đủ sức tự vệ. Ukraina khó
lòng chấp nhận một « nền hòa bình » với dao kề cổ. Nền « hòa
bình » cho Ukraina theo Goldman Sachs cụ thể sẽ ra sao? Hòa bình theo
kịch bản của Putin hay Trump buộc phải bó tay chấp nhận thất bại trong những
ngày tới ? Liệu có cơ hội cho một nền hòa bình khác ?
Thành
viên và ứng viên vào EU không dự lễ mừng thắng phát xít do Nga tổ chức:
Bruxelles khuyến cáo
Trong
tuần qua, một diễn biến đáng chú ý khác là việc Liên Hiệp Châu Âu quyết định tẩy
chay lễ kỉ niệm mừng chiến thắng phát xít Đức, mà Nga dự kiến tổ chức lớn tại
Matxcơva ngày 09/05 tới, với lãnh đạo hơn 20 nước tham dự. Ủy Ban Châu Âu khuyến
cáo các nước thành viên và các ứng cử viên vào Liên Âu không tham dự. Theo ngoại
trưởng Latvia Baiba Braže, được trang web Pravda Europe của Ukraina trích dẫn,
cảnh báo được đưa ra trong một bữa tối làm việc với đại diện các nước vùng Tây
Balkan, với giải thích « vì điều này không phù hợp với các
giá trị của Liên Âu ». Lãnh đạo ngoại giao Liên Âu Kaja Kallas cảnh báo : Liên Âu sẽ
« không coi nhẹ » hành động tham dự lễ kỷ niệm ở
Matxcơva.
Mặc
dù không có lệnh trừng phạt nào được công bố rõ đối với những người không tôn
trọng khuyến cáo này, nhưng thông điệp đưa ra rất rõ: việc tham dự cuộc
diễu hành có thể được coi là « khoảnh khắc làm rõ thái độ chính
trị ». Theo ông Jonathan Vseviov, quan chức cao cấp bộ Ngoại Giao
Estonia, được Financial Times trích dẫn, « chúng tôi đang chờ xem ai ủng
hộ, ai chống lại chúng tôi ».
Tuy
nhiên, quốc gia Tây Balkan Serbia thông báo sẽ cử đại diện tham gia. Tổng thống
Serbia Aleksandar Vucic đã xác nhận cá nhân ông sẽ có mặt tại buổi lễ, và
thậm chí đã quyết định cử một đơn vị quân đội tham gia duyệt binh, theo điện
Kremlin. Trong số các nước Liên Âu, chỉ có Slovakia tham dự (trái ngược với hầu
hết các lãnh đạo châu Âu, thủ tướng Slovakia Robert Fico chưa hề đến Kiev kể từ
đầu cuộc xâm lăng của Nga).
Cảnh
báo của lãnh đạo ngoại giao Liên Âu không thuyết phục được Armenia, quốc gia
đang ứng cử vào Liên Hiệp Châu Âu. Thủ tướng Nikol Pachinian nhấn mạnh :
việc tham gia kỉ niệm lễ chiến thắng phát xít ở Matxcơva không hề mâu thuẫn với
lý tưởng hướng về Liên Âu của Armenia. Armenia, vốn có quan hệ phụ thuộc mật
thiết vào Nga, bỏ phiếu trắng trong hầu hết của nghị quyết của Liên Hiệp Quốc
lên án Nga xâm lược, trừ nghị quyết trong tuần qua (xem phần dưới).
Cùng
ngày 09/05, Bruxelles cùng chính quyền Ukraina tổ chức trọng thể Ngày sinh nhật
của Cộng đồng châu Âu tại thủ đô Kiev. Ngày Châu Âu (Journée de l’Europe / Europe Day) vì Hòa
bình và đoàn kết được tổ chức hàng năm để kỷ niệm Tuyên bố Schuman, tên của ngoại
trưởng Pháp Robert Schuman (dẫn đến sự ra đời của Cộng đồng Than Thép châu Âu,
gồm 6 nước Pháp, Tây Đức, Ý, Bỉ, Hà Lan Luxembourg), thường được coi là thời điểm
khai sinh ra Liên Hiệp Châu Âu sau này.
Nghị
quyết lên án Nga xâm lược: Việt Nam và các nước ASEAN bỏ phiếu thuận
Đại
Hội Đồng Liên Hiệp Quốc ngày 16/04 vừa qua bỏ phiếu thông qua một nghị quyết
về « Hợp tác giữa Liên Hiệp Quốc và Hội đồng Toàn châu Âu » (mang tên
A/79/L.75), có nội dung lên án Nga xâm lược Ukraina. Nghị quyết được 105 phiếu
thuận. Mỹ bỏ phiếu chống cùng Nga và 7 nước khác trong đó có Bắc Triều Tiên và
Belarus. Điểm đặc biệt đáng chú ý là Việt Nam và toàn bộ các nước ASEAN bỏ phiếu
thuận. Trung Quốc bỏ phiếu trắng.
Việc
Việt Nam và toàn bộ các nước ASEAN lần đầu tiên bỏ phiếu thuận về nội dung lên
án Nga xâm lược là một sự kiện đặc biệt đáng chú ý trong bối cảnh số lượng nước
ủng hộ nghị quyết lên án Nga xâm lược có xu hướng sụt giảm mạnh kể từ khi Trump
trở lại nắm quyền (nghị quyết lên án Nga xâm lược hồi tháng 2/2025 chỉ được 93
nước thông qua, so với hơn 140 phiếu trong các nghị quyết trước).
Hội
đồng Toàn châu Âu, thành lập năm 1949, bao gồm 46 quốc gia thành viên (không kể
Nga, bị khai trừ từ khi xâm lược Ukraina), gồm 27 thành viên Liên Âu, và nhiều
quốc gia ngoài châu Âu, có tổng dân số khoảng 700 triệu. Đây là lần thứ hai nghị
quyết về hợp tác giữa Liên Hiệp Quốc và Hội đồng Toàn châu Âu được thông
qua kể từ khi Nga xâm lược Ukraina. Trong cuộc bỏ phiếu lần trước, đầu năm
2023, chỉ có hai nước ASEAN ủng hộ nội dung lên án Nga xâm lược (Singapore và
Philippines).
HÌNH
:
Ngày 24/04 : Ngày Quốc tế về Cơ chế đa phương và nền Ngoại gia vì Hòa bình. Ảnh
chụp tại trụ sở Liên Hiệp Quốc ở Genève, Thụy Sĩ. © eeas.europa.eu - Trang mạng
Cơ quan Ngoại giao Liên Âu
« Cơ
chế đa phương quốc tế », linh hồn của Liên Hiệp Quốc : Ai bảo vệ,
ai ngăn cản ?
Trong
nghị quyết nói trên, Đại Hội Đồng ghi nhận « những thách thức chưa
từng có mà châu Âu đang phải đối mặt do cuộc xâm lược của Liên bang
Nga chống Ukraina, và trước đó là chống Gruzia, việc Liên bang
Nga không còn là thành viên của Hội đồng Toàn châu
Âu đòi hỏi Liên Hiệp Quốc và Hội đồng Toàn châu Âu phải
tăng cường hợp tác, đặc biệt là nhằm khôi phục nhanh chóng hòa
bình, và duy trì hòa bình và an ninh dựa trên sự tôn trọng chủ quyền, toàn
vẹn lãnh thổ và nền độc lập của mọi quốc gia… ». Đại
Hội Đồng cũng lưu ý « Hội đồng Toàn châu Âu đang đóng góp vào
công việc của một nhóm chuyên trách có trách nhiệm thành lập
một Tòa án đặc biệt xét xử tội ác xâm lược chống lại
Ukraina và sẵn sàng xem xét khả năng cung cấp chuyên môn và hỗ trợ kỹ thuật giúp cho
việc thành lập và… hoạt động của Tòa án đặc biệt này ».
Hội
đồng Toàn Châu Âu cho phép « tăng cường cơ chế đa phương quốc tế, thúc
đẩy bảo vệ quyền con người và các quyền tự do căn bản », « chế
độ dân chủ và Nhà nước pháp quyền », đóng góp nhiều cho « việc
duy trì một châu Âu ổn định và hòa bình », theo Đại Hội Đồng Liên Hiệp
Quốc.
·
Đọc thêm - Nửa thế kỷ ''Hiệp định Helsinki'': Chiến tranh Ukraina xóa sổ
"Kiến trúc an ninh châu Âu"
Trong
bối cảnh các chế độ độc đoán trỗi dậy khắp nơi, Hội đồng Toàn châu Âu và Liên
Hiệp Châu Âu nổi lên như ốc đảo của hòa bình và hợp tác. Trong bối cảnh cơ chế
« đa phương quốc tế », vốn được coi là « linh hồn » của Liên Hiệp Quốc (« Beating
Heart », chữ dùng của tổng thư ký LHQ Antonio Guterres) nền tảng của hợp
tác toàn cầu và « hệ thống an ninh thế giới », đang bị đe dọa
nghiêm trọng, việc ủng hộ hợp tác giữa Liên Hiệp Quốc và Hội đồng Toàn Châu Âu
có thể coi là chất thử cho thiện chí của các nước.
Việc
toàn thể khối ASEAN ủng hộ nghị quyết nói trên của Liên Hiệp Quốc trong lúc
Trung Quốc – quốc gia vừa lớn tiếng khẳng định là trụ cột của hệ thống quốc tế,
với Liên Hiệp Quốc là nòng cốt - bỏ phiếu trắng nói lên điều gì ?
No comments:
Post a Comment