THỎA THUẬN KHOÁNG SẢN UKRAINA - WASHINGTON : MỘT THẮNG LỢI NGOẠI GIAO CỦA KIEV (Thanh Hà / RFI)

 

Thỏa thuận khoáng sản Ukraina - Washington : Một thắng lợi ngoại giao của Kiev

Thanh Hà  -  RFI

Đăng ngày: 01/05/2025 - 15:51  -  Sửa đổi ngày: 01/05/2025 - 17:14

 https://www.rfi.fr/vi/ph%C3%A2n-t%C3%ADch/20250501-th%E1%BB%8Fa-thu%E1%BA%ADn-kho%C3%A1ng-s%E1%BA%A3n-ukraina-%E2%80%93-washington-m%E1%BB%99t-th%E1%BA%AFng-l%E1%BB%A3i-ngo%E1%BA%A1i-giao-c%E1%BB%A7a-kiev

 

« Một thỏa thuận không quá bất lợi đối với Kiev, giữ chân Hoa Kỳ tại Ukraina, xua đuổi những tham vọng quân sự của Nga, tạo thêm uy tín cho Ukraina trong mắt các nhà đầu tư quốc tế »: Giới quan sát quốc tế đánh giá như trên về thỏa thuận khoáng sản Ukraina đạt được với Hoa Kỳ hôm 30/04/2025 sau nhiều vòng đàm phán căng thẳng và có lúc tưởng chừng thỏa thuận bị chết yểu. Đây là một thắng lợi ngoại giao của Ukraina, vốn được Anh Quốc và Liên Âu yểm trợ mạnh mẽ.

 

HÌNH :

Ảnh tư liệu: Bộ trưởng Tài Chính Mỹ Scott Bessent trong cuộc gặp tổng thống Ukraina Volodymyr Zelensky tại Kiev ngày 12/02/2025. AP - Alex Babenko

 

 Chiều qua, tại thủ đô Washington, bộ trưởng Kinh Tế kiêm phó thủ tướng Ukraina Ioulia Svyrydenko và bộ trưởng Tài Chính Mỹ Scott Bessent đã đặt bút ký thỏa thuận « đối tác kinh tế » với việc thành lập một quỹ đầu tư chung, trị giá từ 175 đến 185 tỷ đô la, mỗi bên nắm giữ 50 % vốn.

 

Hoa Kỳ hài lòng vì thỏa thuận cho phép Washington « ưu tiên tiếp cận các nguồn tài nguyên khoáng sản và dầu khí của Ukraina ». Ông Bessent nói đến một « thỏa thuận lịch sử » trong quan hệ hợp tác kinh tế giữa Mỹ và Ukraina.

 

Tổng thống Donald Trump luôn xem hợp tác kinh tế với Ukraina là một hình thức để Kiev hoàn trả « hàng trăm tỷ đô la viện trợ quân sự » Washington đã cấp cho Kiev để chống Nga. Lãnh đạo Nhà Trắng đòi Ukraina bồi hoàn bằng « đất hiếm », bởi theo ông, « đất hiếm của Ukraina có chất lượng cao ».

 

Về quỹ đầu tư chung giữa Hoa Kỳ và Ukraina, cũng ông Trump hài lòng vì « với thỏa thuận này, Mỹ được bảo đảm thu lại vốn và có thể bắt đầu khai thác tài nguyên của Ukraina. Sự hiện diện của Hoa Kỳ trên lãnh thổ Ukraina cũng là điều tốt cho Ukraina ».

 

Giới phân tích cho rằng tổng thống Trump có lý. Nhà báo chuyên về hồ sơ đất hiếm Guillaume Pitron ghi nhận : « Mỹ sẽ không đầu tư hàng tỷ đô la cho một khoảng thời gian dài 30-40 năm mà không được bảo đảm là họ sẽ thu lại được cả vốn lẫn lời. Các hãng Mỹ cũng không thể có lãi nếu chiến tranh lại xảy ra ở Ukraina ». Mọi hợp tác song phương là yếu tố bảo đảm « ổn định địa chính trị và hòa bình cho Ukraina ». 

 

Trả lời RFI tiếng Việt, nhà nghiên cứu thuộc Viện Quan Hệ Quốc Tế Pháp Raphaël Danino-Perraud khẳng định « Ukraina không có đất hiếm, hoặc có rất ít, nhưng lại có nhiều các khoáng sản chiến lược mà Mỹ đang cần ». Tuy nhiên, « việc khai thác không dễ », cho nên hợp tác Mỹ-Ukraina « trước hết là để khẳng định sự hiện diện, hoặc để mở rộng ảnh hưởng của Hoa Kỳ » tại đây.

 

 

Nấp bóng Mỹ để được bình yên

 

Đối với Kiev, thỏa thuận đạt được với Washington sau nhiều cuộc đàm phán rất căng thẳng là một thắng lợi ngoại giao vì nhiều lý do. Trước hết, như chính tổng thống Trump đã giải thích, sự hiện diện của Mỹ trên lãnh thổ Ukraina qua các chương trình khai tác tài nguyên, qua các dự án đầu tư đồ sộ khiến Nga thận trọng « không dám đến gần ». Đó là một bảo đảm quan trọng về an ninh mà Hoa Kỳ gián tiếp tạo cho Ukraina.

Lợi thế thứ hai là chỉ nội sự dấn thân của các nhà đầu tư Mỹ đã là một bảo đảm về mức độ an toàn, ổn định và đáng tin cậy của Ukraina đối với các nhà đầu tư quốc tế khác trên thế giới. Sau cùng, hợp tác với Hoa Kỳ cho phép các tập đoàn Ukraina tiếp cận vốn và công nghệ của Mỹ.

 

 

Một thắng lợi của các nhà đàm phán Ukraina

 

Nhưng không chỉ có thế. Kiev khẳng định đây là một « thỏa thuận công bằng », cho phép Ukraina đối thoại một cách « bình đẳng » với chính quyền Trump. Báo Anh The Guardian ghi nhận điều đó không sai, vì quỹ đầu tư chung thuộc về Ukraina và Mỹ mỗi bên 50 %. Quan trọng hơn nữa là so với văn bản đầu tiên chính ông Bessent đem sang tận Kiev để đàm phán và chỉ cho nội các Zelensky rất ít thời gian để đọc lại trước khi đặt bút kỳ, thỏa thuận mà đôi bên đặt bút ký hôm qua « không quá thiệt thòi cho Ukraina ».

 

Mỹ không còn đòi « kiểm soát 100 % các nguồn thu nhập » từ các hoạt động khai thác tài nguyên của Ukraina. Văn bản này cũng quy định Kiev vẫn làm chủ được tình hình, vì « tài nguyên thiên nhiên của Ukraina do Ukraina kiểm soát », Ukraina là bên « hoàn toàn quyết định cấp giấy phép cho khai thác những loại khoáng sản nào và hoàn toàn được quyền ấn định những địa điểm khai thác ».

 

Một điểm then chốt khác là « trong 10 năm đầu tiên », các nguồn lợi đến từ các dự án khai thác chung phải được giữ lại trên lãnh thổ Ukraina để đầu tư giúp tái thiết Ukraina bị chiến tranh tàn phá.

 

 

Kiev không để Washington bắt nạt

 

Nhưng điều quan trọng nhất và cũng là điểm « trung tâm » đó là thỏa thuận này hoàn toàn không nhắc đến hợp tác song phương như một khoản đền bù tài chính mà Ukraina phải trả cho phía Mỹ, mà theo thẩm định của Nhà Trắng là lên tới 350, thậm chí là 500 tỷ đô la. Còn theo các số liệu chính thức của Hoa Kỳ từ 2022 Washington viện trợ quân sự cho Ukraina 130 tỷ đô la.  

 

Những thành công này có được là nhờ hai yếu tố : Một sự khôn khéo của các nhà đàm phán Ukraina vốn đã được châu Âu cố vấn rất kỹ để phần nào kềm chế lòng tham của chính quyền Mỹ hiện tại.

 

Yếu tố thứ nhì là thời điểm : Sau 100 ngày đầu nhiệm kỳ tổng thống, Donald Trump cần một kết quả cụ thể trên hồ sơ Ukraina vào lúc viễn cảnh đạt được thỏa thuận ngừng bắn hay vãn hồi hòa bình cho Ukraina còn nằm ngoài tầm tay.

 

Thỏa thuận về khoáng sản với Ukraina vừa ký kết hôm 30/04/2025 là một yếu tố quan trọng đối với Nhà Trắng, do vậy phía Hoa Kỳ cũng đã có nhiều nhượng bộ so với những điều kiện ban đầu.

 

 

Kinh tế luôn là một quyền lợi lâu dài trong mắt Hoa Kỳ

 

Sau nhiều tháng, căng thẳng giữa Washington và Kiev có thể sắp bước vào hồi kết và điểm đáng chú ý ở đây là, nếu như chính quyền Biden trước đây từng mạnh mẽ khẳng định luôn hậu thuẫn Ukraina chống Nga xâm lược, thì giờ đây chính quyền Trump cho thấy dù đối với một nước đồng minh, Mỹ luôn đặt quyền lợi của mình lên trên hết, trong đó kinh tế là quyền lợi lâu dài. Những lợi ích về ngoại giao, những lập luận bảo vệ tự do hay dân chủ … đôi khi chỉ là những « quyền lợi mang tính giai đoạn » tùy thuộc vào thời điểm.

 

Về phía tổng thống Volodymyr Zelensky, tuy ông đã có nhiều vụng về trong cách ứng xử -và nhất là trước một đối tác với cái « tôi quá lớn » như tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump, lãnh đạo Ukraina cũng đã chứng minh với công luận trong nước là ông không để cho Nga dễ dàng thâu tóm Ukraina, mà cũng không để cho điểm tựa quân sự chính là Hoa Kỳ áp đặt luật chơi.