The Economist
Đỗ
Đặng Nhật Huy,
biên dịch
https://nghiencuuquocte.org/2025/05/19/the-gioi-hom-nay-19-05-2025/
Israel cho biết sẽ cho
phép đưa vào Gaza một mức viện trợ nhân đạo cơ bản, trong đó có một số loại thực
phẩm, chấm dứt ba tháng phong tỏa. Thủ tướng Israel Binyamin Netanyahu nói ông
lo ngại một “cuộc khủng hoảng đói” sẽ làm ảnh hưởng đến thành công của cuộc tấn
công trên bộ quy mô lớn mà Israel vừa phát động cuối tuần qua. Các cuộc đàm
phán ngừng bắn giữa Israel và Hamas tại Qatar đến nay vẫn chưa đạt nhiều tiến
triển.
Văn
phòng của Joe Biden cho biết ông mắc “một dạng ung thư tuyến
tiền liệt tiến triển,” mặc dù “có vẻ nhạy cảm với hormone, cho phép kiểm soát
hiệu quả.” Cựu tổng thống Mỹ đang xem xét các phương án điều trị. Ông Biden, 82
tuổi, rời nhiệm sở từ tháng 1. Trước đó ông đã rút khỏi cuộc đua tổng thống năm
2024 dưới áp lực từ những người Dân chủ lo ngại về sự minh mẫn và sức khỏe của
ông.
Rafal
Trzaskowski,
ứng viên tự do được Liên minh Dân sự (KO) cầm quyền của Ba Lan hậu thuẫn,
và Karol Nawrocki, ứng viên của phe dân túy cánh hữu, sẽ đối đầu
nhau trong vòng hai của cuộc bầu cử tổng thống Ba Lan. Một cuộc thăm dò ngoài
phòng phiếu cho thấy ông Trzaskowski nhận được 30,8% số phiếu trong vòng đầu
tiên, nhỉnh hơn ông Nawrocki với 29,1%. Cuộc bỏ phiếu vòng hai sẽ diễn ra vào
ngày 1 tháng 6.
Nicusor
Dan, thị trưởng theo khuynh hướng tự do của Bucharest, đã giành chiến thắng bất
ngờ trong vòng hai của cuộc bầu cử tổng thống Romania. Kết quả kiểm
phiếu cho thấy ông Dan giành khoảng 54% số phiếu, so với 46% của đối thủ cực hữu
George Simion. Ông Simion, một người ngưỡng mộ Donald Trump, từng hy vọng số
phiếu từ cộng đồng người Romania ở nước ngoài sẽ mang lại chiến thắng cho mình.
Liên
minh Dân chủ cầm quyền đã gia tăng số ghế trong cuộc bầu cử thứ ba của Bồ
Đào Nha trong vòng ba năm, nhưng một lần nữa vẫn không đạt được đa số.
Cuộc bầu cử được tổ chức sau khi thủ tướng Luís Montenegro bị mất tín nhiệm do
liên quan đến một bê bối tham nhũng mà ông phủ nhận có sai phạm. Pedro Nuno
Santos, lãnh đạo đảng Xã hội đối lập, đã từ chức sau kết quả tệ hại của đảng. Đảng
này kết thúc với số ghế ngang bằng với đảng cực hữu Chega.
Một
nhóm nghiên cứu trực thuộc bộ quốc phòng Ấn Độ tuyên bố Trung
Quốc đã hỗ trợ Pakistan về phòng không và phủ sóng vệ tinh trong cuộc xung đột
gần đây. Ngoài việc cung cấp thiết bị cho đồng minh, Trung Quốc phần lớn giữ im
lặng về vai trò của mình trong tranh chấp quân sự này. Pakistan cho biết họ đã
sử dụng máy bay chiến đấu J-10C của Trung Quốc để bắn hạ máy bay Ấn Độ — một
tuyên bố mà phía Ấn chưa xác nhận cũng không phủ nhận.
Scott
Bessent cảnh
báo các đối tác thương mại của Mỹ rằng họ phải đàm phán trong “thiện chí” hoặc
sẽ bị áp các mức thuế cao như đã từng đe dọa. Bộ trưởng tài chính Mỹ không giải
thích rõ điều gì sẽ bị coi là hành vi thiếu thiện chí. Chính quyền Trump đã tự
đặt mục tiêu ký kết 90 thỏa thuận thương mại trong 90 ngày sau khi tạm hoãn các
mức thuế “đối ứng” nặng nề hồi tháng 4. Cho đến nay, tiến độ vẫn rất chậm.
Con số
trong ngày: 45,
là số vụ giết người tại thành phố Baltimore của Mỹ tính đến thời điểm hiện tại
trong năm nay, giảm một phần ba so với cùng kỳ năm ngoái.
TIÊU
ĐIỂM
Cuộc
gọi giữa Trump và Putin
Tổng
thống Mỹ và Nga sẽ điện đàm vào thứ Hai nhằm cố gắng chấm dứt chiến tranh ở
Ukraine. Các lãnh đạo châu Âu hy vọng Donald Trump cuối cùng sẽ cứng rắn hơn với
Vladimir Putin. Song ông hoàn toàn có thể đưa ra thêm những nhượng bộ cho Nga.
Tổng
thống Ukraine, Volodymyr Zelensky, đã nỗ lực lấy lại thiện cảm của ông Trump
sau cuộc tranh cãi trong Phòng Bầu dục hồi tháng 2. Ukraine đã ký một thỏa thuận
khoáng sản với Mỹ, đồng ý về nguyên tắc một lệnh ngừng bắn 30 ngày và tham dự
cuộc đàm phán trực tiếp đầu tiên với Nga trong gần ba năm. Ông Putin đã từ chối
lời mời gặp mặt của ông Zelensky và khăng khăng đưa ra những yêu sách tối đa,
bao gồm cả quyền kiểm soát những vùng lãnh thổ Ukraine mà ông chưa chiếm giữ.
EU
sẽ thông qua một gói trừng phạt mới đối với Nga trong tuần này. Quốc hội Mỹ đã
chuẩn bị một dự luật mạnh mẽ nhằm áp đặt các hình phạt “thứ cấp” đối với những
nước mua dầu của Nga. Ngay cả ông Trump cũng cảnh báo đã đến lúc phải “hành động.”
Nhưng ông Putin tin rằng ông Trump sẽ chùn bước và không chọn đối đầu với Nga.
Trung
Quốc trì hoãn nỗi đau kinh tế
Năm
2025, nhịp điệu kinh tế của Trung Quốc sẽ trở nên hỗn loạn bởi hiện tượng “gom
trước” và “trả giá sau”. Xuất khẩu của nước này vẫn rất mạnh trong năm nay vì
các nhà sản xuất gấp rút vận chuyển hàng sang Mỹ trước khi thuế quan của Donald
Trump có hiệu lực từ ngày 9 tháng 4. Điều này đã giúp thúc đẩy sản xuất công
nghiệp, vốn tăng 6,1% trong tháng trước so với cùng kỳ năm ngoái, theo số liệu
công bố hôm thứ Hai. Giờ đây, khi Mỹ và Trung Quốc đồng ý tạm hoãn thuế cao cho
đến giữa tháng 8, làn sóng xuất khẩu sẽ tiếp diễn.
Người
tiêu dùng cũng hưởng lợi từ các chương trình khuyến khích “đổi cũ lấy mới” của
chính phủ, nhằm thúc đẩy việc nâng cấp ô tô, đồ gia dụng, và thiết bị điện tử.
Doanh số bán đồ gia dụng tăng vọt 38,8% trong tháng 4 so với năm ngoái, giúp hỗ
trợ cho doanh thu bán lẻ ảm đạm của Trung Quốc. Nhưng một sản phẩm thì không thể
xuất khẩu hay đổi trả hai lần. Do đó, những đơn hàng sớm và các lô hàng đang
làm đẹp cho dữ liệu kinh tế năm 2025 của Trung Quốc sẽ không còn xuất hiện
trong các quý sau. Đây là vấn đề của “gom trước”: nó dẫn đến những cú “trả giá”
kinh tế đau đớn sau đó.
“Brexit
cứng” của Anh trở nên mềm hơn đôi chút
Vào
thứ Hai, thủ tướng Anh Keir Starmer sẽ tiếp chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von
der Leyen tại London. Hai người sẽ công bố những nét chính của một thỏa thuận
nhằm “thiết lập lại” quan hệ giữa Anh và Liên minh châu Âu, vốn đã bị gián đoạn
bởi Brexit.
Trọng
tâm của thỏa thuận sẽ là hợp tác quốc phòng và an ninh, cho phép các công ty
Anh hưởng lợi từ một quỹ an ninh mới của EU. Thủ tục kiểm tra hàng nông sản xuất
khẩu từ Anh cũng sẽ được nới lỏng; trong khi Anh sẽ điều chỉnh các tiêu chuẩn
thú y cho phù hợp với EU. Một thỏa thuận về di chuyển dành cho giới trẻ sẽ giúp
nới lỏng quy định nhập cư cho thanh niên. Đáng chú ý nhất, người dân Anh có thể
sẽ được sử dụng cổng tự động tại các điểm kiểm soát hộ chiếu châu Âu, giúp họ
tránh phải xếp hàng dài. Thiệt hại kinh tế từ Brexit phần lớn vẫn còn — nhưng
ít nhất đối với du khách, cuộc ly hôn này có thể sẽ bớt đau đớn hơn.
Khủng
hoảng ngân sách của WHO
Đại
hội Y tế Thế giới khai mạc trong tuần này tại Geneva. Các đại biểu đến từ gần
200 quốc gia thành viên của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) sẽ chính thức thông qua
một thỏa thuận về phòng chống đại dịch — hiệp ước y tế toàn cầu thứ hai từng được
ban hành. (Hiệp định kiểm soát thuốc lá là hiệp ước đầu tiên.) Hiệp ước mới thiết
lập các quy tắc chia sẻ xét nghiệm, thuốc men, và vắc-xin liên quan đến đại dịch.
Theo đó, 10% nguồn cung sẽ được phân bổ cho WHO để phân phối toàn cầu; cộng
thêm 10% sẽ được cung cấp với giá “phải chăng” để giúp các nước nghèo.
Song
năng lực ứng phó khủng hoảng của WHO có thể bị suy giảm. Việc Mỹ rút khỏi tổ chức
này, được công bố hồi tháng 1, đã tạo ra một khoảng trống tài chính lớn. Mỹ chiếm
16% ngân sách của WHO trong giai đoạn 2022–2023. Một số quốc gia khác cũng đã cắt
giảm viện trợ nước ngoài. Đại hội lần này sẽ ấn định ngân sách của WHO cho hai
năm tới. Tổng giám đốc WHO, Tedros Adhanom Ghebreyesus, đã cắt giảm đề xuất
ngân sách của mình 20%, xuống còn 4,2 tỷ USD. Ông lưu ý rằng con số này tương
đương với ngân sách của một bệnh viện lớn tại Geneva.
No comments:
Post a Comment