LE POINT : DONALD TRUMP, NGƯỜI CHÔN VÙI ĐẾ CHẾ MỸ (Thụy My / RFI)

 

Le Point : Donald Trump, người chôn vùi đế chế Mỹ

Thụy My  -  RFI

Đăng ngày: 20/04/2025 - 01:12

https://www.rfi.fr/vi/%C4%91i%E1%BB%83m-b%C3%A1o/20250419-le-point-donald-trump-ng%C6%B0%E1%BB%9Di-ch%C3%B4n-v%C3%B9i-%C4%91%E1%BA%BF-ch%E1%BA%BF-m%E1%BB%B9

 

Bài xã luận của Le Point gọi Trump là « người đào mồ chôn đế chế Mỹ ». Cách đây đúng 50 năm, Hoa Kỳ bị sỉ nhục ở Việt Nam nhưng ngày nay, chính Nhà Trắng đã tự làm cho nước Mỹ suy tàn.

 

HÌNH :

Một chú chó với khẩu hiệu phản đối đeo ở cổ trong cuộc biểu tình chống tổng thống Mỹ Donald Trump và cố vấn Elon Musk trong ngày xuống đường « Hands Off ! » tại Florida, Hoa Kỳ ngày 05/04/2025. REUTERS - Kent Nishimura

 

L’Express tuần này đăng hình vẽ hai ông Donald Trump và Tập Cận Bình mặt đối mặt, chạy tít lớn « Cuộc song đấu làm thay đổi thế giới », The Economist dự báo « Cuộc khủng hoảng đồng đô la sẽ diễn ra như thế nào ». Le Point nói về « Groenland, đất hứa khó tin của băng giá ». Hòn đảo đang được Mỹ dòm ngó cũng là vùng đất mê hoặc các nhà khoa học.

 

Courrier International dành hồ sơ cho « Nước Nga do người Nga kể lại ». Người dân Irkutsk ở Xibêri nghĩ gì về chiến tranh, chế độ biến cựu chiến binh thành giới tinh hoa mới như thế nào ? Mức lạm phát thực sự là bao nhiêu, và nền kinh tế Nga ra sao ? Tuần báo Pháp đi tìm câu trả lời trên báo chí Nga. Le Nouvel Obs nói về một cuốn sách nói về nhân vật thầy tu Pierre gây tranh cãi, nhưng tin bài bên trong dành phần lớn cho tổng thống Mỹ đang khuynh đảo thế giới.

 

 

Thất bại ở Việt Nam, Mỹ khôi phục vị thế khi Liên Xô sụp đổ

 

Trong bài xã luận, Le Point gọi Trump là « người đào mồ chôn đế chế Mỹ ». Cách đây đúng 50 năm, Hoa Kỳ bị sỉ nhục ở Việt Nam nhưng ngày nay, chính Nhà Trắng đã tự làm cho nước Mỹ suy tàn.

 

Ngày 30 tháng Tư năm 1975, quân cộng sản Bắc Việt chiếm Sài Gòn, Miền Nam đầu hàng, những người Mỹ cuối cùng di tản bằng trực thăng. Đây là nỗi nhục cho nước Mỹ, hai năm trước đã ép buộc đồng minh Việt Nam Cộng Hòa ký với Hà Nội hiệp định hòa bình Paris, chiến lược ngăn chận chủ nghĩa cộng sản thất bại. Nhưng vài năm sau, đến lượt Liên Xô nếm mùi Việt Nam của mình tại Afghanistan từ 1979 tới 1989. Các vệ tinh lần lượt đòi độc lập và sau đó Liên bang Xô viết không còn tồn tại nữa. Hoa Kỳ ra khỏi chiến tranh lạnh trong tư thế người chiến thắng.

 

Quyền bá chủ của Mỹ vẫn tồn tại sau khi Sài Gòn thất thủ, nhưng 50 năm sau, cũng như La Mã vào đầu Công nguyên, sự suy tàn bắt đầu từ trái tim quyền lực. Chưa đầy 100 ngày ở Nhà Trắng, Donald Trump đã khiến cho các đồng minh của Mỹ khắp năm châu trở nên bất an hơn bao giờ hết. Ông làm rung chuyển hệ thống kinh tế thương mại thế giới, đảo ngược tiến trình toàn cầu hóa, giảm bớt vai trò thống trị của đồng đô la xanh. Trump làm yếu đi « quyền lực mềm » của Mỹ, giải thể USAID, làm suy yếu nền tảng của « pax americana », cấu trúc an ninh toàn cầu với Mỹ là trung tâm.

 

 

Trump chôn vùi đế chế Mỹ ?

 

Ngược về quá khứ, đây là cả một quá trình. Đưa quân sang Irak, tổng thống George W. Bush làm mất đi tính chính danh cho sự can thiệp của Mỹ ; rồi đến Barack Obama khẳng định Mỹ không còn là « hiến binh quốc tế », từ chối tấn công Syria. Trong nhiệm kỳ đầu, Donald Trump thỏa thuận với Taliban, mở đường cho việc Mỹ rút quân mà sau đó Joe Biden thực hiện trong những điều kiện tệ hại. Quay lại với quyền lực, chỉ trong ba tháng, Trump đã ra những quyết định dồn dập bằng cả bốn năm của những người tiền nhiệm.

 

Ông áp dụng các biện pháp bảo hộ chưa từng thấy một cách không nhất quán, đánh mạnh vào một số đồng minh trung thành nhất. Trump làm tổn hại lòng tin vào kinh tế Mỹ, gia tăng nguy cơ suy thoái toàn cầu. Donald Trump phá hoại hệ thống đa phương, rút khỏi nhiều định chế và hiệp định quốc tế. Trump xích lại gần Nga, phản đối tính chính danh của tổng thống Volodymyr Zelensky và từ chối coi Vladimir Putin là kẻ xâm lược.

 

Tổng thống Hoa Kỳ tỏ ra cứng rắn với Canada, Panama và Groenland. Đây là phác thảo của khái niệm quan hệ quốc tế dựa trên vũ lực. Viễn cảnh này gây lo ngại cho châu Âu, vốn hiểu ra tình hình của mình trước Putin một cách trễ tràng. Đồng thời khiến các đồng minh châu Á của Washington như Đài Loan, Nhật Bản, Hàn Quốc phải lo sợ. Nhiều năm nỗ lực cô lập Trung Quốc trở nên vô ích. Và Le Point cho rằng khác với năm 1975, lần này vị thế bá chủ của Hoa Kỳ khó thể khôi phục.

 

Uy tín tổng thống thứ 47 xuống dốc

 

Sau ba tháng quay lại Nhà Trắng, chỉ còn 45 % người Mỹ ủng hộ chính sách của Donald Trump, theo thăm dò mới nhất của Viện Gallup. Courrier International trích dẫn The Hill cho biết chưa có tổng thống Mỹ nào có tỉ lệ tệ hại như vậy ngoại trừ chính ông Trump, với 41 % tín nhiệm trong quý đầu nhiệm kỳ 1 năm 2017. Tuy 90 % người Cộng Hòa ủng hộ, nhưng tỉ lệ này đối với cử tri Dân Chủ là 4 % ; còn cử tri độc lập là 37 %, giảm 9 điểm.

 

 

Trung Quốc chấp nhận đối đầu thương mại, vì mục tiêu địa chính trị  

 

Hồ sơ của L’Express giải thích « Trung Quốc chuẩn bị cho cú sốc lớn với Hoa Kỳ như thế nào ». Liệu Bắc Kinh rốt cuộc sẽ chấp nhận một thỏa thuận, dù chỉ tượng trưng, với Donald Trump hay không ? Trung Quốc vốn chưa bao giờ tôn trọng những cam kết trong cuộc chiến tranh thương mại lần thứ nhất năm 2020, nói rằng « sẵn sàng đối thoại ». Nhưng Tập Cận Bình - đã hứa hẹn « sự phục hưng Trung Hoa » - sẽ không phủ phục trước nhà tỉ phú Mỹ. Bà Alice Ekman, Viện nghiên cứu An ninh Liên Hiệp Châu Âu tóm tắt : « Trung Quốc sẵn sàng trả giá cho việc leo thang. Bởi vì mục đích cuối cùng không phải là kinh tế, mà là chính trị và địa chiến lược ».

 

Hai người khổng lồ ra đòn ngày càng mạnh trên vũ đài, nhưng chế độ Bắc Kinh tin rằng Washington sẽ bỏ cuộc trước. Nếu duy trì thuế quan, người tiêu thụ Mỹ phải chịu đựng vật giá tăng vọt, khan hiếm hàng. Bước lùi đầu tiên của Washington là tạm hoãn đánh thuế bổ sung cho máy tính, điện thoại di động và một số mặt hàng công nghệ cao từ Trung Quốc. Trên mạng xã hội ở Hoa lục, đã xuất hiện hình ảnh những người Mỹ béo phì ngồi sau các máy may, do trí thông minh nhân tạo (AI) vẽ.

 

Trên lý thuyết, Bắc Kinh có vẻ lệ thuộc Washington nhiều hơn : Năm ngoái bán sang Hoa Kỳ 439 tỉ đô la hàng hóa nhưng nhập của Mỹ chỉ 143 tỉ đô la. Nếu thương chiến kéo dài, kinh tế Trung Quốc vốn đang chậm lại sẽ bị ảnh hưởng nặng nề, với nguy cơ thất nghiệp. Tuy nhiên chế độ độc tài này có thể hạn chế việc rút vốn, buộc dân chúng phải thắt lưng buộc bụng. Trung Quốc đã lập một ê-kíp quốc gia để hỗ trợ thị trường chứng khoán, và guồng máy tuyên truyền không ngớt tố cáo Donald Trump gây thiệt hại cho dân Hoa l.

 

Dù không ngờ Trump đánh nhanh, đánh mạnh như vậy, Bắc Kinh đã chuẩn bị đối phó ngay từ cuộc thương chiến thứ nhất. Xuất khẩu sang Mỹ từ 19,2 % nay chỉ còn 14,7 %, và một loạt biện pháp trả đũa đã được nghiên cứu. Theo bà Camille Boullenois của Rhodium Group, không chỉ thuế quan mà còn có việc hạn chế hoạt động của một số công ty ngoại quốc ở Hoa lục, giới hạn xuất khẩu đất hiếm.

 

Thương chiến của Trump ngang tầm chiến tranh Việt Nam

 

Nhưng không chờ đến thời Donald Trump, từ khi lên ngôi năm 2012, Tập Cận Bình đã gia tăng đối địch với Hoa Kỳ, với mưu đồ thống trị thế giới. Ông ta khởi động dự án đại quy mô « Con đường tơ lụa mới » từ 2013, và đến 2015 là kế hoạch « China 2025 » nhằm tạo ra những nhà vô địch trong lãnh vực công nghệ mới, đồng thời hiện đại hóa quân đội. Những năm gần đây Trung Quốc có bước tiến lớn về xe điện và bình điện, trí thông minh nhân tạo, chất bán dẫn. Tập Cận Bình tin rằng phương Tây đang suy tàn, với Brexit năm 2016 và bầu ra nhà lãnh đạo dân túy Donald Trump trong cùng năm, rồi đến đại dịch Covid. Sự hỗn loạn trên toàn thế giới do Trump II gây ra càng củng cố niềm tin của ông Tập.

 

Nhìn lại lịch sử, việc thành lập Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa năm 1949 là giai đoạn chống Mỹ đầu tiên, Mao Trạch Đông gọi Hoa Kỳ là « cọp giấy ». Vào thời đó, Trung Quốc nghèo đói không thể đạt được tham vọng. Trở thành cường quốc kinh tế thứ nhì thế giới, chỉ đến thời Tập Cận Bình, Trung Quốc mới tìm cách qua mặt Mỹ trên mọi phương diện, từ kinh tế, công nghệ cho đến hệ tư tưởng, ngoại giao và quân sự. Nếu chống chọi được cuộc khủng hoảng hiện nay, sẽ là cơ hội địa chính trị cho Bắc Kinh. Cho dù ông Trump có xoay chiều, hậu quả khó thể khắc phục.

 

Ông Adam S. Posen, giám đốc Peterson Institute for International Economics ở Washington viết : « Chính quyền Trump chọn lao vào một cuộc chiến tương đương với chiến tranh Việt Nam về mặt kinh tế, sẽ sa lầy, gây mất lòng tin trong cũng như ngoài nước, và chúng ta đều biết sẽ kết thúc như thế nào ». Trong bối cảnh nóng bỏng này, cuộc đấu tranh làm bá chủ toàn cầu liệu có dẫn đến xung đột vũ trang hay không ? Cả Trump lẫn Tập đều không muốn một cuộc chiến giữa hai siêu cường nguyên tử, với hệ quả khó lường.

 

Nhưng L’Express đặt câu hỏi, chuyện gì sẽ diễn ra nếu ngày mai tàu Trung Quốc và Mỹ đụng độ ở eo biển Đài Loan ? Với những gì quan sát được trên mặt trận thương mại, không thể bác bỏ khả năng một sự leo thang.

 

 

Ukraina : Hy vọng hưu chiến lùi xa

 

Nhìn sang Ukraina, The Economist bình luận « Đánh và đàm : Viễn cảnh ngưng bắn ở Ukraina của Trump xa dần », tổng thống Mỹ ngày càng cho thấy đã bị Nga lừa bịp. Hứa chấm dứt chiến tranh Ukraina trong một ngày, nay ông chỉ hy vọng đạt được ngưng bắn trong 100 ngày, có nghĩa là trước cuối tháng. Tổng thống thứ 47 bắt đầu gọi là « cuộc chiến của Biden », nhưng nếu kéo dài, ngày càng có thể trở thành cuộc chiến của Trump.

 

Courrier International dẫn lời ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio tại Paris cảnh báo, nếu sự việc không tiến triển Hoa Kỳ có thể quay sang làm việc khác vì « có nhiều ưu tiên cần phải tập trung ». Đáp lại, Kremlin nói rằng không gấp gáp đạt ngưng bắn – một cách nói thường xuyên của Matxcơva trong suốt quá trình ông Trump cố gắng dàn xếp chấm dứt chiến tranh – theo The New York Times.

 

The Washington Post nhận định, tuyên bố của ông Marco Rubio cho thấy « nỗ lực hòa bình của Hoa Kỳ đang bị sa lầy và tổng thống Trump ngày càng bực tức ». Ba tháng sau khi nhậm chức, tiến bộ duy nhất mà tổng thống Mỹ đạt được là thỏa thuận ngưng bắn một phần trong 30 ngày. Thế nhưng Kremlin vẫn làm ngơ trước lời kêu gọi tôn trọng ngưng bắn của Mỹ - mà Ukraina đã chấp nhận - và lại còn gia tăng tấn công.

 

 

Vụ thảm sát Sumy bộc lộ mặt thật Putin

 

Ngày 13/04, hai hỏa tiễn đạn đạo đã rơi xuống Sumy giết chết 35 người trong đó có nhiều tín đồ đi dự lễ Lá, sau khi đã đánh vào Kryvyi Rih ngày 04/04 làm 20 người chết. Courrier International dịch bài phóng sự của The Guardian nhấn mạnh, tại Sumy, Nga đã lộ rõ bộ mặt thật. Những hỏa tiễn này chứa đầy bom bi để sát thương tối đa thường dân. Có những người bị thiêu sống trong xe của mình, xác những trẻ em được tìm thấy tại một khu vui chơi…

 

L’Express nhắc lại sự kiện ở Sarajevo ngày 28/08/1995, năm loạt mooc-chê đã tàn phá ngôi chợ Markalé làm 37 người chết và 90 người bị thương. Vụ thảm sát được cho là quân đội Serbia thực hiện gây sốc khiến cộng đồng quốc tế can thiệp. Sau chiến dịch oanh tạc của NATO ; bốn tháng sau chiến tranh Bosnia kết thúc.

 

Ngoại trưởng Ba Lan Radek Sikorski tuyên bố ê-kíp ông Trump cần phải hiểu rằng Kremlin đang « chế giễu thiện chí » của họ. Tuy vậy Donald Trump có vẻ miễn nhiễm trước sự xấu hổ, ông đặc biệt ưu ái Nga và thù địch với Ukraina, cho rằng đó chỉ là « sai sót ». Đáng kinh ngạc là một ngày sau, 14/04, Trump cáo buộc Ukraina là kẻ gây chiến và bác bỏ đề nghị mua hỏa tiễn Mỹ của Kiev. Hồi tháng Ba, Trump ngưng cung cấp vũ khí và tin tình báo cho Ukraina trong một thời gian ngắn để gây sức ép, ngược lại với Nga không có cây gậy nào mà chỉ toàn những củ cà rốt. Le Nouvel Obs cho rằng « Donald Trump là người tập tành học việc theo Putin ».

 

 

Hai giải pháp của châu Âu cho hòa bình Ukraina

 

Các viên chức Mỹ và Nga gặp gỡ hôm 10/04 tại Istanbul để thảo luận về việc tu bổ các đại sứ quán, báo chí Matxcơva khẳng định hai bên tiếp tục xích lại gần nhau hơn, không liên quan đến việc thương lượng về Ukraina. Trump đánh « thuế đối ứng » cho toàn thế giới, Ukraina đang bị chiến tranh tàn phá cũng chịu thuế 10 % còn Nga được miễn. Một niềm an ủi cho Kiev là thương chiến làm giá dầu từ 80 đô la một thùng xuống còn 65 đô la, làm vơi hẳn túi tiền của Putin.

 

Viện trợ quân sự cho Ukraina hoàn toàn thiếu vắng trong các tuyên bố của Trump, và ông còn rút lực lượng Mỹ khỏi Rzeszów, trung tâm chuyển tiếp vũ khí cho Ukraina ở Ba Lan. Một dấu hiệu khác là các quan chức Lầu Năm Góc gần đây còn chất vấn một đồng minh vì sao tiếp tục cung cấp vũ khí cho Kiev.

 

Hiện nay đối với châu Âu có hai hướng. Thứ nhất, Anh và Pháp cố gắng thành lập một lực lượng gìn giữ hòa bình ở Ukraina, chỉ tập trung vào việc huấn luyện và tuần tra chung trên không phận. Như vậy việc răn đe Matxcơva tiến hành theo ba trục : quân đội Ukraina đối mặt với Nga ở miền đông, lực lượng châu Âu ở miền tây, và ít nhất là có sự hiện diện của Mỹ tại các nước NATO. Nhưng việc thành lập một lực lượng như vậy tùy thuộc vào ngưng bắn mà cho đến nay vẫn không đạt được.

 

Đặc sứ Mỹ Steve Witkoff lại tuyên bố cách nhanh nhất để có hưu chiến là để cho Nga sở hữu luôn bốn tỉnh của Ukraina mà Kremlin yêu sách kể cả các phần đất vẫn chưa chiếm được. Tất nhiên Kiev và châu Âu không thể chấp nhận điều này, dẫn đến con đường thứ hai : gia tăng viện trợ quân sự. David Shimer, cựu cố vấn an ninh của ông Biden khẳng định không có thời gian để mất. Châu Âu cần chuyển nhượng thêm vũ khí bất chấp các rủi ro, tài trợ cho kỹ nghệ quốc phòng Ukraina và thương lượng với ông Trump mua hệ thống phòng không Mỹ, sử dụng tài sản Nga bị đóng băng để chi trả.