Huy Phương
February 3, 2019
Ca khúc mà tôi muốn nhắc đến hôm nay là Ly Rượu Mừng
của nhạc sĩ Phạm Đình Chương.
Ở miền Nam Việt Nam trước 1975, Ly Rượu Mừng xem là
một bài hát tiêu biểu của nhạc Xuân, thường được trình bày trên các đài phát
thanh và truyền hình của miền Nam và ở các buổi trình diễn âm nhạc cuối năm. Mặt
khác nó cũng được hát lên trong các buổi họp mặt gia đình riêng tư. Bài hát này
viết theo thể valse, có âm điệu rộn ràng, tươi vui, hát lên trong ngày Tết, vào
mùa Xuân, như một lời chúc tốt đẹp gửi đến cho mọi người. Đây là một nhạc phẩm
rất được phổ biến, nên vào dịp đông người, mọi người đều có thể nâng ly hợp ca,
mở đầu hay kết thúc cho cuộc vui.
Ly Rượu Mừng không là bản nhạc tâm huyết nhất của Phạm
Đình Chương, người ta biết đến ông nhiều với Mộng Dưới Hoa, Hội Trùng Dương,
Đôi Mắt Mgười Sơn Tây, và sau đó là những bản nhạc nói lên xót xa của một cuộc
tình như Nửa Hồn Thương Đau, Đêm Cuối Cùng, Thuở Ban Đầu… nhưng đại chúng
biết đến ông, phổ biến nhạc của ông nhiều nhất là Ly Rượu Mừng.
Sau Tháng Tư, 1975, văn hóa miền Nam bị dập vùi, tất
cả đều là một thứ độc dược của tư bản, Tây phương cần thiêu hủy, dẹp bỏ, để
thay vào đó là những ca khúc phục vụ cho công cuộc tiến chiếm miền Nam, với những
bài nhạc Xuân đè nặng bởi bóng dáng của đảng và lãnh tụ, hay mang màu sắc của
nước đàn anh Trung Cộng. Phạm Đình Chương lại là người từ Liên Khu IV bỏ về
vùng tự do, rồi sau đó cùng gia đình di cư vào Nam năm 1954, chưa có tiêu chuẩn
được chấp nhận như một nhạc sĩ trong hàng ngũ của những người thắng trận.
Tuy lời nhạc ca tụng hòa bình, nói đến người giai cấp
công-nông, có nhắc đến “người binh sĩ” nhưng sao không phải là người “bộ đội cụ
Hồ,” người ta đặt câu hỏi, người lính đây là người lính phe nào? Bản nhạc chịu
số phần của mọi loại tinh hoa miền Nam, bị cấm đoán vùi dập hơn 40 năm. “Lúc
thương thì trái ấu cũng tròn, lúc ghét thì bồ hòn cũng méo!” Lúc mới vào Nha
Trang, bọn cộng sản ngu dốt xô đổ bức tượng thằng Tây Yersin, lúc cần ve
vãn, bang giao với nước Pháp thì dựng lại tượng Alexandre Yersin như là một nhà
bác học có công với nhân loại.
Khi cần phong phú thêm cho kho nhạc nhạc Xuân nghèo
nàn, cục bộ của nền âm nhạc XHCN, thì người ta mới “khám phá” ra rằng, anh lính
trong Ly Rượu Mừng chính là “anh lính thời chống Pháp!” mà 40 năm nay, người ta
đã tiếc nuối là đã không thấy! Theo tài liệu của Danlambao, ca khúc “Ly Rượu
Mừng” ấn bản lần thứ nhất, do Tinh Hoa, Huế xuất bản năm 1956, nghĩa
hai năm sau ngày chia hai đất nước và sau rất nhiều năm Phạm Đình Chương di cư
vào Nam. Vào Nam, ông cũng đã viết bài nhạc “Anh Đi Chiến Dịch” nói về người
lính VNCH, với lời hát “Bao nhiêu chàng trai tay xiết mạnh, thầm hẹn ngày về
quê Bắc ơi,” thì người lính trong Ly Rượu Mừng không thể nào là anh “bộ đội cụ
Hồ” được!
Trong thời gian Ly Rượu Mừng bị cấm phổ biến sau
Tháng Tư, 1975 nghiệt ngã, cả miền Nam vào nhà tù, mỗi năm vào những ngày đón Tết
trong tù, dù là ở Đầm Dơi, Cái Sắn hay tận Yên Bái, Cổng Trời… những người tù
chúng tôi cùng bên nhau, đã cùng cất cao tiếng hát bài Ly Rượu Mừng. Mỗi năm những
người tù tự lo lấy sân khấu, đàn hát cho quên những ngày tù ngục, mà đám cán bộ
coi tù cũng phấn khởi khuyến khích những buổi văn nghệ này để “hưởng ké!” Không
phải là những chuyên viên tuyên truyền, chúng nghe một bản nhạc có nói đến nông
dân, công nhân, có binh sĩ, có mẹ già từ lâu mong con, mặt lệ nhòa thì chính
chúng cũng bồi hồi xúc động, mà không cần biết xuất xứ của ca khúc!
Nhưng bọn cai tù không thể nào biết, khi cùng cất tiếng
hát những câu hát trong Ly Rượu Mừng, chúng tôi như được sống lại những ngày
Xuân của một miền Nam thanh bình và thịnh vượng, thương nhớ đến gia đình và đồng
bào, nghĩ đến quê hương đang đọa đày. Không một người tù miền Nam nào không thuộc
lòng những câu hát này của Phạm Đình Chương. Chúng tôi bên nhau, trong nhà tù
hát Ly Rượu Mừng, mà nước mắt ràn rụa, nghĩ đến gia đình, nghĩ đến mẹ già “từ
lâu mong con mắt vương lệ nhòa,” biết ngày nào, thấy được“bước con về hòa nỗi
yêu thương!”
Bây giờ mỗi lần nghe lại ca khúc Ly Rượu Mừng, hình ảnh
những ngày Tết trong tù lại như hiện ra rõ nét. Bao nhiêu người anh em chúng
tôi đã được trở lại cuộc sống bình thường, nay đã kẻ còn người mất. Ai lưu lạc
xứ người, ai lưu đày trên chính quê hương của mình, có nhớ gì khi nghe lại bài
Ly Rượu Mừng năm xưa hay không?
Nhạc sĩ Phạm Đình Chương đã hiểu thế nào là chế độ cộng
sản, đã ba lần vượt thoát ra khỏi chế độ này, đã phổ nhạc thơ Hoàng Anh Tuấn với
bài “Mưa Sài Gòn Mưa Hà Nội” với lời “Mưa ngày nay, như lệ khóc phần đất quê
hương tù đày.” Chắc còn sống ông cũng không lấy gì làm hoan hỉ khi Ly Rượu Mừng
của ông “được phép” trình diễn trở lại 40 năm sau, nhất là với một ca sĩ vai
chính mặc “áo quần bộ đội cộng sản, đầu đội nón cối, chân mang dép râu!” (Huy
Phương)
No comments:
Post a Comment