BBC Tiếng Việt
1/1/2019
Tiến sỹ Phạm Đỗ Chí, người từng làm tư vấn cho Tổng
bí thư Kaysone Phomvihane của Lào và Tổng thống Togo, nhắc lại kêu gọi
"Việt Nam hãy tỉnh ngủ" để cải cách chính trị và kinh tế.
Ông Phạm Đỗ Chí bên tượng Nguyễn Trãi ở Quebec
Hiện sống tại Florida,
Hoa Kỳ, TS Phạm Đỗ Chí cũng vừa ký vào kiến nghị Bản Yêu
sách Tám điểm 2019 của những người Việt Nam yêu tự do dân chủ và
công lý, sinh sống trong và ngoài lãnh thổ nước Việt Nam.
Trả
lời BBC nhân dịp cuối năm 2018 trong một chuyến đến thăm châu Âu cuối tháng
11/2018 ông nói để giải quyết tận gốc các vụ việc tham nhũng ghê gớm những
năm qua, Việt Nam cần cải cách thể chế chính trị.
Đầu tiên, ông nói về
cuộc đời và sự nghiệp làm chuyên gia kinh tế đã đưa ông đi khắp thế giới sau
năm 1975, trước khi về lại Việt Nam.
Tiến sỹ Phạm Đỗ Chí: Sau khi tốt nghiệp trung học, tôi nhận
được học bổng Colombo và đi du học Cử nhân Kinh tế ở trường Đại học Laval ở
Quebec, Canada. Sau đó, tôi nhận được một học bổng khác đi học Cao học và Tiến
sĩ Kinh tế tại trường Đại học Pennsylvania, Hoa Kỳ. Sau khi nhận bằng tốt nghiệp
Tiến sĩ, tôi gia nhập vào chương trình những nhà kinh tế trẻ của Quỹ Tiền tệ Quốc
tế (IMF) và công tác ở đây suốt 27 năm.
Trong thời gian đi học,
tôi có về Việt Nam hai lần vào những năm 1971 và 1973. Vào năm 1973, với tấm bằng
cao học, tôi nhận được nhiều lời mời làm việc tại Việt Nam từ các nhà lãnh đạo
kinh tế trong nước. Tuy nhiên, thời điểm đó nhận thấy mình chưa đủ kinh nghiệm
nên tôi quyết định đi học thêm hai năm nữa để lấy bằng tiến sĩ.
Ông Châu Kim Nhân, Cựu Tổng
trưởng Tài chính VNCH hồi đó nói với tôi rằng, nếu hai năm nữa tôi mới về thì
chưa chắc tôi còn có thể làm việc đóng góp cho đất nước vì chưa biết hoàn cảnh
của Miền Nam Việt Nam lúc ấy như thế nào. Đúng như lời tiên tri của ông Nhân,
sau tháng 4/1975 tôi không còn cơ hội làm việc ở Việt Nam nữa.
BBC:Ông có thể chia sẻ về khoảng thời gian ông sống
và làm việc ở nước ngoài sau năm 1975?
Thời gian đầu làm việc
cho IMF, tôi chủ yếu công tác ở các nước Châu Phi. Đây là cách giúp tôi giải toả
tâm tình được đóng góp cho quê hương và các nước chậm phát triển thời điểm đó.
Sau đó, tôi được cử làm Đại diện IMF ở Togo, một nước nhỏ ở Tây Phi trong vòng
ba năm.
Thời gian làm việc ở
Togo, tôi có cơ hội gặp gỡ và làm cố vấn kinh tế riêng cho Tổng thống
Gnassingbé Eyadéma. Vì ông Eyadéma từng có thời gian đi lính cho Pháp ở Việt
Nam và biết rõ đất nước này nên chúng tôi trở nên rất thân thiết.
Trước khi tôi quay trở về
Washington, ông Eyadéma đã đặc cách trao tấm huy chương danh dự của Togo cho
tôi với tư cách là Đại diện IMF. Quyết định này đặc biệt ở hoàn cảnh lúc đó các
nước Phi châu đang quyết liệt chống lại chính sách "thắt lưng buộc bụng"
của IMF đề nghị áp dụng để cải tổ sâu rộng các chính sách kinh tế.
Năm 1991, tôi chuyển sang
công tác ở Lào với hy vọng đây là thời gian tiền đề giúp tôi có cơ hội về Việt
Nam làm việc. Lào là nước đầu tiên trong khối XHCN mời Đại diện IMF sang làm việc.
Tại đây, tôi cũng có cơ hội
làm cố vấn riêng cho Cựu Tổng bí thư Kaysone Phomvihane. Ông Phomvihane có bố
là người Việt, mẹ là người Lào nên ông nói tiếng Việt rất giỏi.
Với tư cách là chuyên
viên IMF giúp cải tổ kinh tế Lào, tôi đã cố vấn cho Lào tăng thuế xăng dầu để
tăng ngân sách. Lời đề nghị này ban đầu gặp phải sự phản đối gay gắt của Bộ trưởng
Bộ Tài chính Lào thời đó nhưng lại nhận được sự đồng thuận của ông Phomvihane.
Đây là khoảng thời gian tôi làm việc hiệu quả nhất, hơn cả lúc ở Togo.
Thời gian này, cố Thủ tướng
Võ Văn Kiệt có chuyến thăm Lào và tôi đã có cơ hội gặp ông tại Đại sứ quán Việt
Nam tại Lào. Sau đó, ông Võ Văn Kiệt có mời tôi về nước mấy lần để tham khảo ý
kiến cho các chính sách Đổi Mới của Việt Nam thời bấy giờ.
Đây là nguồn cảm hứng cho
tôi viết cuốn sách "Đánh thức Con Rồng ngủ quên" xuất bản tại Việt
Nam năm 2001.
Ông Phạm Đỗ Chí (giữa) thời gian làm cho IMF ở Togo
BBC: Kỷ niệm lớn nhất của ông trong thời
gian làm việc ở Lào là gì?
Đó là kỷ niệm với Cố Tổng
bí thư Kaysone Phomvihane khi ông sắp lâm chung vì bệnh ung thư. Ông Phomvihane
đã mời tôi vào thăm bên giường bệnh và nói rằng ông muốn tôi ở lại nhập quốc tịch
Lào để giúp đất nước Lào. Tôi đã xúc động chợt bật khóc khi nghe lời đề nghị
này. Đây là trao đổi khó tin bất ngờ giữa lãnh tụ một đảng Cộng sản và Đại diện
của một định chế tài chính tư bản lớn như IMF, một kỷ niệm đầy tính nhân văn mà
tôi chưa bao giờ chia sẻ trong một cuốn sách hay một bài báo nào cả.
Tác giả thời làm việc tại Lào. PHAM DO CHI
BBC: Thời gian ông làm việc tại Việt Nam
như thế nào?
Trong thời gian đi du học
hay làm việc ở các nước khác, tôi luôn mong mỏi được trở về làm việc tại Việt
Nam. Tôi gọi đó là hội chứng "Việt Nam trong tôi".
Sau khi nghỉ hưu sớm khỏi
IMF năm 2001, tôi quay lại Việt Nam. Ban đầu, tôi làm việc với tư cách Phó Giám
đốc điều hành và Chuyên gia Kinh tế trưởng cho Quỹ đầu tư VinaCapital. Sau đó,
tôi làm cố vấn kinh tế về chương trình Phát triển Quốc tế Hoa Kỳ (USAID) cho
Chính phủ Việt Nam. Đây là thời gian hoạt động tích cực nhất của tôi tại Việt
Nam.
Tuy nhiên, những đóng góp
cải cách của tôi dưới thời Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng đa số bị bỏ ngoài tai. Với
hơn 30 năm kinh nghiệm làm việc trong ngành kinh tế và là thành viên Ban tham vấn
riêng của Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng, tôi coi đây là thất bại lớn đối với cá
nhân mình.
Theo tôi, các chính sách
kinh tế dưới thời ông Nguyễn Tấn Dũng hoàn toàn đi ngược lại với chính sách đổi
mới và chỉ phục vụ một nhóm tham vọng riêng. Những chính sách này đã gây hậu quả
nghiêm trọng cho nền kinh tế đến tận bây giờ. Thời kỳ đổi mới hiệu quả nhất của
Việt Nam theo tôi là dưới thời Cố Thủ tướng Võ Văn Kiệt và Cố Thủ tướng Phan
Văn Khải.
Những năm vừa qua, Chính
phủ Việt Nam đã đẩy mạnh tăng trưởng kinh tế và giải quyết được một số vấn đề
như nợ xấu ngân hàng hay nợ công quốc gia. Tuy nhiên, tham nhũng vẫn là vấn nạn
lớn nhất của nền kinh tế Việt Nam. Nếu không có các thể chế chính trị cụ thể đối
với nạn tham nhũng, thì rất khó cho Chính phủ Việt Nam cải cách kinh tế.
Trung Quốc cũng đang đi
vào bế tắc do vấn nạn tham nhũng. Trung Quốc sẽ không thể cải cách kinh tế
thành công nếu không cải cách dân chủ.
BBC:Theo ông, các tập đoàn nào có liên quan đến sự
suy yếu của nền kinh tế Việt Nam?
Tất nhiên là chưa vì những
di sản chính sách khá tệ hại. Hai năm vừa qua, Chính phủ Việt Nam đã cố đẩy mạnh
tăng trưởng kinh tế và chỉ giải quyết được phần nào một số vấn đề rất lớn như nợ
xấu ngân hàng hay nợ công quốc gia.
Phần lớn là các doanh
nghiệp nhà nước vốn được gọi là "những quả đấm thép", điển hình như
Vinashin, Vinalines, PVC và Mobifone. Đây là những vụ việc gây ảnh hưởng nghiêm
trọng đến nền kinh tế Việt Nam trong cả thập niên qua.
Để giải quyết tận gốc các
vụ việc này Việt Nam cần cải cách thể chế chính trị. Quyết định này thuộc về
các nhà lãnh đạo hiện tại của Việt Nam. Đây là lúc Việt Nam cần hồi tâm nghĩ lại
và nhìn sang các nước bạn như Myanmar để thực hiện cải cách.
Tôi đã từng có bài phát
biểu tại Việt Nam với tiêu đề "Xin hãy tỉnh ngủ". Nay xin nói lại, nếu
chúng ta không tỉnh ngủ thì sẽ không thể giải quyết được các vấn đề về thể chế
chính trị lẫn cải cách kinh tế.
*
Bài phỏng vấn với ông Phạm Đỗ Chí nằm trong loạt
bài Người Việt toàn cầu. BBC luôn đón nhận các câu chuyện khác
nhau về người Việt và những hoạt động, ý tưởng, tâm tư của họ trên thế giới.
Quý vị hãy liên lạc với Ban Biên tập ở địa chỉ vietnamese@bbc.co.uk.
Xem
thêm:
No comments:
Post a Comment