VOA Tiếng Việt
15/01/2019
Cộng đồng chiến lược phương Tây và Ấn Độ ngày càng
lo ngại về dấu chân ‘bành trướng’ của Trung Quốc ở Nam Á và Châu Phi. Các dự án
của Trung Quốc đã làm tăng quan ngại về sự thiếu minh bạch, phát triển bền vững
và có động cơ chính trị. Điều này đã dẫn đến sự phản công chống lại Trung Quốc,
theo bài phân tích đăng trên tờ The Interpreter ngày 14/1.
Tác giả bài viết cho rằng sự thiếu hiểu biết về tính
năng động, những quan ngại, và những ưu tiên của khu vực đã khiến cho các cường
quốc kỳ cựu để mất dần phạm vi ảnh hưởng.
Tuy nhiên ở nhiều nước có các đảng phái chính trị
thu tóm quyền lực nhờ vào lập trường bài Trung Quốc, tác giả nói, những đảng
này sau khi lên cầm quyền lại ký những thỏa thuận mới với Bắc Kinh. Đây là điều
đã xảy ra ở Sri Lanka nơi mà sự thay đổi chế độ sau cuộc tổng tuyển cử hồi năm
2015 không dẫn đến sự chuyển hướng sang bài Trung Quốc và xích lại gần Ấn Độ.
Chính phủ mới của nước này tiếp tục giao tiếp với
Trung Quốc, không chỉ trong việc cho thuê các cảng Hambantota và Colombo mà còn
ký một loạt những thỏa thuận khác. Hồi tháng Tư năm 2018, Tập đoàn Đường sắt
Trung Quốc đã được giao cho hợp đồng xây dựng 40.000 ngôi nhà ở tỉnh Jaffna. Mặc
dù dự án này đã bị đình trệ do các vấn đề cơ sở hạ tầng và do Ấn Độ đã nhảy
vào, Sri Lanka có thể xem xét nhờ Trung Quốc xây dựng các dự án nhà ở còn lại.
Bài phân tích cho thấy tình trạng tương tự cũng xảy
ra ở châu Phi nơi các quốc gia đã chứng kiến làn sóng bài Trung Quốc nhưng cuối
cùng lại ký thỏa thuận mới với Bắc Kinh. Chẳng hạn như trong cuộc bầu cử ở
Zambia hồi năm 2011, ứng viên Tổng thống Michael Sata đã vận động tranh cử với
những lời cảnh báo về ‘những kẻ trục lợi’ từ Trung Quốc và nhờ đó ông đã đánh bại
Tổng thống đương nhiệm Rupiah Banda. Một vài năm sau đó, Bắc Kinh vẫn tiếp tục
là nhà cung cấp vốn hàng đầu cho những dự án cơ sở hạ tầng quan trọng như xây
đường sá và nhà máy thủy điện ở Zambia.
Có một số lý do khiến cho các chính phủ đi từ chỗ chống
Trung Quốc sang tiếp tục nhờ vả Trung Quốc.
Thứ
nhất, theo tác giả bài phân tích, các dự án của
Trung Quốc quá hấp dẫn nên không thể chối từ. Những dự án lớn của Trung Quốc
đem đến cơ hội nhất là cơ hội phát triển cơ sở hạ tầng. Dự án Jaffna ở Sri
Lanka lúc đầu được giao cho công ty Trung Quốc do công ty này hứa sẽ xây dựng
công trình này với giá thấp, thời gian ngắn hơn các nhà thầu từ các nước khác.
Dự án nhà ở cũng không phải là ngoại lệ. Chính phủ mới đã giao nhiều dự án cho
Trung Quốc từ việc xây bệnh viện mới ở Polonnaruwa, nâng cấp khu phức hợp Tòa
án Tối cao, cho đến dự án nhà ở cho người có thu nhập thấp. Không giống như những
gì chúng ta nghĩ, tác giả trình bày, phần lớn những dự án này là viện trợ chứ
không phải các khoản cho vay có lãi suất cao. Pakistan dưới chính quyền mới của
ông Imran Khan, hồi tháng 10 năm 2018 tuyên bố muốn tái đàm phán một số dự án
Hành lang Kinh tế Trung Quốc-Pakistan. Đã có sự ngờ vực rằng liệu sẽ có dự án
nào trong số này được tái đàm phán và có dự án nào sẽ bị lấy khỏi tay Trung Quốc
để giao cho đối tác khác hay không.
Thứ
hai, vẫn theo bài phân tích, Trung Quốc được xem là đối
trọng của các cường quốc lớn ở các khu vực ảnh hưởng truyền thống của họ. Sự bá
chủ của văn hóa phương Tây ở châu Phi thông qua giáo dục, truyền thông đại
chúng, văn hóa và tư tưởng gợi nhớ những ký ức về thời thuộc địa. Hiện giờ đang
có sự phản kháng mạnh mẽ đối với sự tiếp tục của chủ nghĩa đế quốc văn hóa
phương Tây. Tương tự, tầm ảnh hưởng của Ấn Độ ở Nam Á thông qua sự bá chủ về
văn hóa, thái độ người anh cả và các chính sách can thiệp đã dẫn đến sự bất
bình và bất mãn ở những nước láng giềng, tác giả bài viết trên The Interpreter
liệt kê.
Sự thiếu hiểu biết về tính năng động, những quan ngại,
và ưu tiên của khu vực đã khiến cho các cường quốc kỳ cựu để mất dần phạm vi ảnh
hưởng. Các nước này muốn được xem là những nước có chủ quyền. Do đó, Trung Quốc
được xem là quốc gia cân bằng lại trước sự bá chủ của phương Tây và Ấn Độ ở
châu Phi và Nam Á.
Thứ
ba, tác giả nói, bất chấp những tiến bộ đáng kể của
Trung Quốc trong sự phát triển ở trong nước, họ vẫn có thể xem mình là cùng
hoàn cảnh với các nước đang phát triển. Phương Tây được xem là quá xa cách đối
với những vấn đề mà các nước nghèo gánh chịu chẳng hạn như đói nghèo, bất bình
đẳng và tham nhũng. Tác giả dẫn lập luận của Jonathan Holslag phân tích rằng Bắc
Kinh đã làm việc chặt chẽ với các nước châu Phi để thúc đẩy một hệ thống các
giá trị kinh tế-chính trị khác với phương Tây. Điều này đã giúp tiếng nói của họ
được lắng nghe trên các diễn đàn đa phương.
Thứ
tư, theo bài phân tích, ‘quyền lực mềm, của Trung Quốc
đã là công cụ ngoại giao hữu ích. Một số người đã ước tình rằng Trung Quốc đã bỏ
ra khoảng 10 tỷ đô la mỗi năm cho chiến dịch quyền lực mềm của họ. Có trên 30
Viện Khổng Tử chỉ tính riêng ở châu Phi nơi họ tổ chức các lớp học tiếng Quan
thoại, thư pháp và nấu ăn Trung Quốc. Chính phủ Trung Quốc cũng có chương trình
học bổng cho sinh viên châu Phi muốn đến Trung Quốc học tập. Quyền lực mềm của
Bắc Kinh cũng được cảm nhận ở Nam Á. Bắc Kinh mới đây đã bắt đầu cấp visa tại cửa
khẩu cho công dân Bangladesh. Trung Quốc cũng có nỗ lực phối hợp để giải quyết
xung đột bằng cách tổ chức nhiều vòng đàm phán với phe Taliban ở Afghanistan.
Tuy nhiên, không phải mọi thứ đều diễn ra theo ý muốn
của Bắc Kinh. Thái độ bất bình đối với sự can dự của Trung Quốc ở cả Nam Á và
châu Phi là rất nhiều. Có sự phàn nàn rằng các nhà thầu Trung Quốc không thuê
mướn công nhân sở tại mà đưa vào hàng ngàn công nhân Trung Quốc. Những người
dân địa phương được thuê phải làm việc trong nhiều giờ dưới điều kiện làm việc
nghèo nàn và nhận đồng lương bèo bọt. Trong những trường hợp khác, Bắc Kinh bị
chỉ trích đã bỏ qua những vi phạm nhân quyền, pháp trị và quản trị tốt ở những
quốc gia mà họ làm việc cùng như Sudan và Congo.
Vì lẽ đó, bài phân tích cho rằng các cuộc tấn công
nhằm vào công nhân Trung Quốc do các nhóm chủ nghĩa dân tộc và khủng bố tiến
hành không có gì đáng ngạc nhiên. Tuy nhiên, bất chấp sự ngờ vực và bất bình,
các chính phủ mới lên cầm quyền ở khu vực sẽ tiếp tục giao tiếp với Trung Quốc,
tác giả nêu rõ. Những khu vực này tiếp tục chứng kiến sự ganh đua giữa các cường
quốc. Đầu tư và các dự án Trung Quốc có thể đi kèm với điều kiện tiên quyết
nhưng ngay cả những người chỉ trích cũng phải thừa nhận rằng một số những dự án
này là làm lợi cho quốc gia sở tại.
Bài viết đăng trên tờ The Interpreter kết
thúc với nhận định rằng Bắc Kinh ý thức rất rõ họ đang nắm giữ chìa khóa để trở
thành đối thủ cân bằng lại ảnh hưởng của các cường quốc truyền thống trong khu
vực của họ.
No comments:
Post a Comment