Lê Phan
May
12, 2018
Ngày 8 Tháng Năm vừa qua có thể sẽ trở
thành ngày lịch sử, bởi nó có thể là ngày đầu tiên mà Hoa Kỳ từ bỏ niềm tin vào
đồng minh.
Việc Tổng Thống Donald Trump rút lui ra khỏi thỏa thuận hạt nhân với Iran đã đặt
Washington – chứ không phải Tehran – là kẻ vi phạm một thỏa thuận quốc tế. Và lần
đầu tiên trong hơn nửa thế kỷ nay, Hoa Kỳ đã hành động đơn độc không có một sự
đồng thuận của bất cứ một đồng minh nào, nhất là các đồng minh Âu Châu.
Ngay
đến cuộc chiến năm 2003 ở Iraq của Tổng Thống George W. Bush cũng được sự ủng hộ
của Anh, Tây Ban Nha, Ý và một số các quốc gia khác bên ngoài Âu Châu – và
chính phủ Bush đã có một số cố gắng để thuyết phục Đức và Pháp. Tổng Thống
Trump, ngược lại, đã cô lập Hoa Kỳ ra khỏi phần còn lại của thế giới Tây phương
qua chỉ một lời tuyên bố và mấy dòng chữ ký ngoằn ngoèo. Mà cũng tài tình thật
chứ. Không ai có thể thành công bằng tổng thống trong việc đoàn kết một nước
Anh hậu Brexit với Âu Châu.
Nạn nhân đầu tiên của hành động của tổng
thống là sự tan biến của bất cứ một trật tự thế giới nào. Hoa Kỳ, cường quốc
duy nhất còn lại của nhân loại cả về quân sự lẫn kinh tế, nay thấy mình đứng
trong một nhóm cô đơn với Israel và Saudi Arabia. Phía bên kia, mỉa mai thay, lại
là Nga, Trung Cộng, Âu Châu và Iran. Và thêm vào cái danh sách của chính nghĩa
đó còn có Nhật Bản, Ấn Độ, Úc và Canada.
Thật
khó có thể thấy có cách nào để hàn gắn lại khoảng cách giữa hai bên. Tổng thống
đã bỏ qua những lời năn nỉ đồng nhất từ những đồng minh thân cận nhất của Hoa Kỳ.
Hai trong số các nhà lãnh đạo của Âu Châu, Tổng Thống Pháp Emmanuel Macron và
Thủ Tướng Đức Angela Merkel, đã tìm đến tận Washington để đích thân thuyết phục
tổng thống. Họ đã đi không rồi lại trở về không.
Một
đồng minh thân cận thứ ba, ông Boris Johnson, ngoại trưởng Anh, cũng tìm đến
Washington để góp thêm tiếng nói nhưng cũng như nước đổ lá khoai. Trở về, ông
Johnson chỉ ra là thế giới “không có Kế hoạch B” cho thỏa thuận hạt nhân Iran.
Đó chẳng khác gì nói là giải pháp thay thế cho “đàm, đàm” là “chiến, chiến.”
Tổng
thống đã đặt Âu Châu vào một tình trạng khó xử mà họ đã làm hết sức để tránh.
Ông đã cho các đồng minh lãnh đạo trong Khối Liên Minh Bắc Đại Tây Dương (NATO)
một lựa chọn giữa một thỏa thuận mà Hoa Kỳ và họ đã cùng nhau điều đình với
Iran – và Iran đã nghiêm chỉnh thực thi – hay là chấp nhận cho một cuộc chiến
phát xuất từ chính sách “Hoa Kỳ trên hết” mà họ không có một chút ảnh hưởng nào
cả. Hành động theo đúng lương tâm và lý tưởng sẽ khiến cho những công ty và
ngân hàng Âu Châu đang làm ăn với Iran trở thành nạn nhân của trừng phạt vì vi
phạm cấm vận của Hoa Kỳ.
Con
đường thứ nhì có nghĩa là từ bỏ những gì họ tin và nghĩ là đúng nhất và chấp nhận
nguy cơ của một cuộc chiến Trung Đông mà Âu Châu sẽ bị thiệt hại nhiều hơn Hoa
Kỳ. Đi theo Hoa Kỳ cũng sẽ khiến các lãnh tụ Âu Châu phải trả giá. Các cuộc
thăm dò dư luận mới nhất ở Pháp cho thấy sự ủng hộ cho ông Macron giảm sau khi
ông tổ chức “một cuộc tấn công nịnh bợ” ông Trump. Dân chúng Âu Châu đã quá
chán thái độ khinh mạn của tổng thống và rồi họ sẽ đặt vấn đề với các lãnh tụ của
họ.
Nó
cũng có nghĩa là chấp nhận một thực tại theo cái nhìn bất bình thường của tổng
thống. Hôm Thứ Ba vừa qua, tổng thống Hoa Kỳ nói là thỏa thuận hạt nhân năm
2015 sẽ sớm đưa Iran đến bờ vực của phát triển vũ khí hạt nhân. Các lãnh tụ Âu
Châu đã chỉ ra là Iran chỉ còn có ba tháng nữa là đạt một khả năng vũ khí hạt
nhân khi thỏa thuận được ký kết. Iran đã đồng ý cho phép Cơ Quan Nguyên Tử Năng
Quốc Tế thanh tra bất ngờ và giới hạn chặt chẽ về nghiên cứu hạt nhân và làm
giàu uranium trong từ 10 đến 15 năm. Tổng Thống Trump vừa trao cho Iran lý do để tái tục chương trình hạt
nhân của họ bất cứ lúc nào. Tổng thống nói thỏa thuận này đã thúc đẩy một
cuộc chạy đua vũ khí hạt nhân ở Trung Đông. Hiện nay không có một cuộc chạy đua
vũ trang hạt nhân ở Trung Đông. Nhưng nó sắp xảy ra vì việc tổng thống hủy thỏa
hiệp.
Phản
ứng của Âu Châu nay tùy thuộc chính vào phản ứng của Iran. Tổng Thống Hassan
Rouhani đang cố gắng duy trì việc tuân thủ, bất chấp áp lực mạnh mẽ từ khối bảo
thủ của các giáo sĩ và Lực Lượng Vệ Binh Cách Mạng Iran. Hôm Thứ Ba, ông nói tất
cả tùy vào Âu Châu. Nếu bộ ba lãnh tụ Âu Châu – bà Angela Merkel, bà Theresa
May và ông Emmanuel Macron – có thể tìm được một cách để duy trì thỏa thuận
này, Iran sẽ tiếp tục tuân thủ. Việc đó sẽ tạo thêm chia rẽ trong khối tây
phương. Washington sẽ trừng phạt các định chế Âu Châu. Âu Châu sẽ bị buộc phải
trả đũa khi dân chúng nổi giận.
Đã
nhiều năm nay, các đồng minh Hoa Kỳ đã bực tức vì những cấm vận hạng nhì, tức
là cấm vận trên các công ty hay định chế làm ăn với Iran từ các quốc gia khác.
Hậu quả của vụ Iran có thể là cái giọt nước làm đầy ly. Dĩ nhiên là Nga, Trung
Cộng và các quốc gia khác sẽ tiếp tục làm ăn với Iran. Và họ sẽ phản ứng nếu
Hoa Kỳ áp đặt trừng phạt tài chánh.
Một
sự trả đũa như vậy sẽ không xảy ra trong chân không. Ảnh hưởng dây chuyền lên
cuộc thảo luận mậu dịch với Trung Cộng, hay hy vọng Trung Cộng duy trì áp lực để
buộc ông Kim Jong Un phải phi hạt nhân hóa, sẽ là vô cùng bất định. Á Châu,
cũng như Âu Châu và Trung Đông – đang theo dõi sự tiến hóa của tổng thống với
ngày càng nhiều lo âu. Không rõ làm sao mà tổng thống có thể nghĩ là chính sách
của ông về Iran có thể gia tăng triển vọng cho một thỏa thuận hạt nhân với ông
Kim.
Cuộc
họp thượng đỉnh của tổng thống với ông Kim sẽ có bóng ma của ông Tập lởn vởn
theo dõi. Không có sự hợp tác của ông Tập thì Hoa Kỳ sẽ không đạt được một thỏa
thuận với ông Kim. Khổ một nỗi, tổng thống đã làm cho sự ủng hộ đó khó đạt được
hơn vì ông đã quyết định rút lui khỏi thỏa thuận hạt nhân Iran mà không loan
báo trước cho Trung Cộng. Trung Cộng là một trong lục cường đã ký vào thỏa thuận
này. Ấy là chưa kể Hoa Kỳ vẫn tiếp tục cuộc tranh chấp mậu dịch với Bắc Kinh.
Khi Bộ Tài Chánh Hoa Kỳ cấm vận các công ty Trung Cộng làm ăn với Iran thì
không còn bao nhiều điều để khuyến khích ông Tập đi chơi với ông Trump nữa.
Ấy
là chưa kể Cố Vấn An Ninh Quốc Gia John Bolton. Cách đây hai tuần ông cố vấn
nói ông muốn thấy Bắc Hàn đi theo khuôn mẫu Libya về phi hạt nhân hóa. Hẳn
chúng ta không quên là năm 2005 ông Gaddafi đã nghe lời đường mật của Hoa Kỳ từ
bỏ vũ khí hạt nhân để đổi lấy hủy cấm vận của Tây phương. Chúng ta cũng nhớ là
ông đã chết thảm dưới tay của những kẻ nổi dậy ở Libya vốn được sự khuyến khích
của Hoa Kỳ chỉ vài năm sau đó.
Ông
Kim lại càng không quên bài học lịch sử đó. Ông Kim hẳn ngày nay còn cười ông
Rouhani và mấy ông Ayatollah là ngây thơ. Cứ như cha con ông Kim, khi ông
Bolton xúi Tổng Thống George W. Bush hủy bỏ thỏa thuận hạt nhân với Bắc Hàn,
cha con ông bèn công khai theo đuổi chương trình hạt nhân và ngày nay phần thưởng
của họ là Hoa Kỳ đã công nhận họ như là một cường quốc hạt nhân và ngồi xuống
điều đình với họ.
Nay
tổng thống đã có một toán nhân sự chia sẻ bản năng Hoa Kỳ độc tôn, với ông John
Bolton, cố vấn an ninh quốc gia, lâu nay lý luận là Hoa Kỳ phải tấn công phá hủy
các cơ sở hạt nhân của Iran. Sự việc tình hình ngày càng giống như giai đoạn
trước cuộc chiến Iraq quả thật đáng lo ngại.
Hôm
Thứ Ba, tổng thống hầu như đã tuyên chiến với Iran.
Chuyện
gì sẽ xảy ra chúng ta chỉ có thể chờ xem sao. (Lê Phan)
-----------------------------------
Ngô
Nhân Dụng
May
11, 2018
No comments:
Post a Comment