THẾ GIỚI HÔM NAY : 11/07/2025 (The Economist)

 

 

THẾ GIỚI HÔM NAY : 11/07/2025

The Economist

Đỗ Đặng Nhật Huy, biên dịch

11/07/2025

 ư xuất khẩu của Canada là đến thị trường Mỹ, bao gồm nhiều linh kiện ô tô quan trọng. Chính quyền Trump đã áp thuế 50% lên thép và nhôm Canada, và 25% đối với ô tô. Trong tuần này, tổng thống đã gửi thư đe dọa áp thuế cao đến hơn 20 đối tác thương mại của Mỹ.

                                                                                                                                                    

Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio cho biết ông đã có cuộc                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                  đối thoại “thẳng thắn” với người đồng cấp Nga Sergei Lavrov tại hội nghị ASEAN ở Malaysia. Ông Rubio bày tỏ thất vọng vì Nga không thể hiện “sự linh hoạt hơn” trong việc chấm dứt chiến tranh ở Ukraine. Gần đây, Nga đã tăng cường các cuộc tấn công bằng đường không, khiến ít nhất hai người thiệt mạng vào thứ Năm. Ông Rubio sẽ gặp ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị vào thứ Sáu.

 

Liên minh châu Âu đã đạt được thỏa thuận với Israel nhằm mở rộng viện trợ nhân đạo cho Gaza, bao gồm “tăng đáng kể” số lượng xe tải chở thực phẩm vào khu vực. Trước đó, một cuộc không kích của Israel đã khiến ít nhất 15 người thiệt mạng khi đang chờ tiếp nhận vật tư y tế gần một phòng khám ở Gaza. Israel cho biết họ chỉ nhắm vào một phần tử vũ trang và sẽ xem xét lại vụ việc.

 

Anh và Pháp công bố một chương trình thí điểm nhằm ngăn chặn người di cư nhập cảnh bất hợp pháp vào Anh. Theo kế hoạch, Anh sẽ đưa những người vượt eo biển Manche bằng thuyền nhỏ trở lại Pháp; đổi lại, nước này sẽ tiếp nhận số lượng người tương đương theo “một lộ trình an toàn.” Hai nước cũng đồng ý phối hợp trong việc sử dụng vũ khí hạt nhân.

 

Bộ ngoại giao Mỹ thông báo với nhân viên rằng một số người sẽ bị sa thải “trong vài ngày tới.” Chính quyền Trump cho rằng bộ này quá quan liêu và có kế hoạch cắt giảm khoảng 15% nhân sự. Hồi tháng 5, một thẩm phán liên bang đã tạm thời chặn kế hoạch cắt giảm, nhưng hôm thứ Ba, Tòa án Tối cao đã ra phán quyết cho phép tiếp tục thực hiện.

 

Một thẩm phán liên bang đã tạm thời ngăn chặn ông Trump hạn chế quyền quốc tịch theo nơi sinh — quyền hiến định cho phép bất kỳ ai sinh ra trên lãnh thổ Hoa Kỳ trở thành công dân. Tháng trước, Tòa án Tối cao dường như đã đứng về phía tổng thống, nhưng các nhà hoạt động đã đệ đơn kiện tập thể thay mặt cho trẻ sơ sinh có nguy cơ bị từ chối quyền công dân.

 

Chính phủ Bồ Đào Nha thông báo sẽ bán 49,9% cổ phần của hãng hàng không quốc gia TAP. TAP từng được giải cứu trong đại dịch sau khi thua lỗ nặng. Kế hoạch tư nhân hóa đã được đề xuất từ năm 2022, sau khi hãng lần đầu có lãi trở lại trong 5 năm qua, và hiện thu hút sự quan tâm của nhiều hãng hàng không lớn châu Âu như Air France-KLM, IAG, và Lufthansa.

 

TIÊU ĐIỂM

 

Tổng thống Trump bị chỉ trích vì lũ quét ở Texas

Donald Trump sẽ đến vùng Hill Country của Texas vào thứ Sáu, một tuần sau trận lũ quét khiến hơn 100 người thiệt mạng, trong đó có hơn hai chục trẻ em tại một trại hè Thiên chúa giáo. Chính quyền của ông bị cáo buộc góp phần gây ra thảm họa do đã sa thải nhân viên tại Cơ quan Thời tiết Quốc gia. Nhà Trắng phủ nhận trách nhiệm: “Đổ lỗi cho Tổng thống Trump về trận lũ này là một lời dối trá tàn nhẫn,” thư ký báo chí của ông nói.

 

Lập luận của bà thư ký có phần đúng. Hôm 4 tháng 7, các văn phòng khí tượng ở Texas vẫn có đủ chuyên gia. Song việc chính quyền cắt giảm ngân sách nghiên cứu khiến công tác chuẩn bị và ứng phó với thời tiết bất thường trong tương lai gặp khó khăn hơn. Phòng thí nghiệm Hải dương học và Khí tượng Đại Tây Dương ở Miami, nơi sử dụng drone để thu thập dữ liệu trong bão, và Phòng thí nghiệm Bão lớn Quốc gia ở Oklahoma, chuyên nghiên cứu dự báo lũ quét, là hai trong số nhiều cơ sở khí hậu đang bị cắt ngân sách và dự kiến đóng cửa vào năm sau.

 

Cuộc chiến đi xuống đáy của các hãng ô tô Trung Quốc

Ô tô điện Trung Quốc ngày càng rẻ. Một cuộc chiến giá giữa các nhà sản xuất trong nước đã khiến nhiều công ty đồng loạt giảm giá trong những tháng gần đây. Điều này có lợi cho người tiêu dùng. Một số số liệu bán hàng trong tháng 6 cho thấy doanh số ô tô tăng tháng thứ năm liên tiếp, với xe điện chiếm khoảng 53% doanh số. Đây là tín hiệu tích cực cho một ngành công nghiệp đang phải tìm cách tăng doanh thu dù biên lợi nhuận ngày càng mỏng.

Hôm nay Hiệp hội Các Nhà Sản xuất Ô tô Trung Quốc sẽ công bố thêm dữ liệu về kết quả tháng 6, có khả năng xác nhận đà tăng doanh số. Tuy nhiên, ngành ô tô Trung Quốc đang đối mặt với nhiều câu hỏi lớn trong phần còn lại của năm 2025. Một trong số đó là tình trạng bán xe mới dưới dạng xe đã qua sử dụng ở nước ngoài nhằm làm giảm giá bán và “thổi phồng” doanh số. Với một ngành được xem là “niềm hy vọng mới” của Trung Quốc, đây là dấu hiệu đáng lo ngại.

 

Nga cố gắng giảm lạm phát mà không gây sốc cho nền kinh tế

Dự kiến vào thứ Sáu, số liệu sẽ cho thấy lạm phát của Nga trong tháng 6 đạt mức 9,5% so với cùng kỳ năm trước. Đây là tháng thứ hai liên tiếp lạm phát giảm sau khi đạt đỉnh 10,3% hồi tháng 3. Tuy vẫn ở mức cao, tình hình lạm phát đang dần cải thiện nhờ chính sách tiền tệ thắt chặt của ngân hàng trung ương. Dù đã cắt giảm gần đây, lãi suất chính sách vẫn ở mức 20%, khiến chi phí vay cao và thúc đẩy người dân tiết kiệm hơn là chi tiêu.

 

Câu hỏi lớn đối với Nga, cũng như với nhiều nước giàu cách đây vài năm, là liệu họ có thể “hạ cánh an toàn” hay không — tức kiểm soát lạm phát mà không làm tổn hại cho nền kinh tế. Ngay từ giai đoạn đầu, triển vọng đã có vẻ không mấy sáng sủa. Tăng trưởng GDP và lương thực tế đều chững lại trong những tuần gần đây. Nga có thể sớm nhận ra rằng khi một nền kinh tế quá nóng, quá trình làm nguội lại có thể rất khó chịu.

 

MAGA và giới trẻ

Hội nghị Sinh viên Hành động (Student Action Summit) — một sự kiện ba ngày dành cho những người trẻ ủng hộ phong trào MAGA của tổng thống Mỹ Trump — sẽ khai mạc vào thứ Sáu tại Tampa, Florida. Sự kiện quy tụ các gương mặt nổi bật trong chính quyền Trump như bộ trưởng quốc phòng Pete Hegseth và bộ trưởng an ninh nội địa Kristi Noem, cùng các nhân vật truyền thông cánh hữu như Steve Bannon, cựu cố vấn của ông Trump, và Jack Posobiec, người cổ súy cho thuyết âm mưu “Pizzagate.” Thậm chí còn có những gương mặt gây tranh cãi như Russell Brand, danh hài người Anh bị thất sủng, và Ross Ulbricht, người tạo ra chợ đen ma túy đầu tiên trên dark web.

 

Turning Point USA, đơn vị tổ chức sự kiện, tuyên bố có mặt tại hơn 3.500 trường đại học. Tổ chức này thành lập năm 2012 với trọng tâm là kỷ luật tài khóa và tự do thị trường, nhưng từ đó đã chuyển hướng sang ủng hộ MAGA và Chủ nghĩa Dân tộc Thiên Chúa giáo. Họ kỳ vọng thu hút 5.000 người tham dự, tất cả đều đủ trẻ để “sống online.” Giành được sự ủng hộ của thế hệ này là mục tiêu chiến lược của phong trào MAGA.

 

--------------------------

 

 

THẾ GIỚI HÔM NAY : 10/07/2025

The Economist 

Đỗ Đặng Nhật Huy, biên dịch

 

Nvidia trở thành công ty đầu tiên đạt mức vốn hóa thị trường hơn 4 nghìn tỷ USD. Hãng sản xuất chip này đã vượt qua lo ngại về thuế quan và sự trỗi dậy của các công ty trí tuệ nhân tạo Trung Quốc. Cổ phiếu của công ty tăng gần 3% vào thứ Tư trước khi giảm nhẹ. Nvidia đã có một hành trình tăng trưởng thần tốc, khi chỉ mới đạt mốc 1 nghìn tỷ USD vào năm 2023.

 

Giới chức Hàn Quốc đã bắt lại Yoon Suk Yeol, cựu tổng thống từng bị luận tội và phế truất vì nỗ lực áp đặt thiết quân luật hồi năm ngoái. Ông Yoon hiện đang bị xét xử vì tội nổi loạn. Một công tố viên đặc biệt đã ban hành lệnh bắt mới với các cáo buộc hình sự liên quan, cho rằng ông Yoon có thể hủy chứng cứ. Luật sư của ông gọi các cáo buộc là “vô căn cứ”.

 

Donald Trump công bố mức thuế suất mới đối với nhiều quốc gia từ ngày 1 tháng 8 — bao gồm mức thuế 50% cho Brazil. Trong thư gửi tổng thống Brazil Luiz Inácio Lula da Silva, ông Trump viện dẫn không chỉ chính sách thương mại mà còn chính sách đối nội của Brazil. Ông chỉ trích việc Brazil đối xử với Jair Bolsonaro, cựu tổng thống cực hữu đang bị xét xử vì âm mưu đảo chính, là một “cuộc săn phù thủy.”

 

Linda Yaccarino tuyên bố sẽ từ chức giám đốc điều hành của nền tảng mạng xã hội X, do Elon Musk sở hữu, sau hai năm tại nhiệm. Trong nhiệm kỳ của bà, nền tảng này đã bỏ tên gọi Twitter ban đầu và nới lỏng các quy định kiểm duyệt nội dung. Cựu giám đốc quảng cáo cảm ơn ông Musk vì đã trao cho bà “trách nhiệm bảo vệ quyền tự do ngôn luận” và “hồi sinh công ty.”

 

Hamas cho biết sẽ thả 10 con tin như một phần của tiến trình đàm phán ngừng bắn với Israel. Song theo Reuters, nhóm vũ trang này mô tả cuộc đàm phán là “khó khăn,” với các bất đồng về viện trợ và việc rút quân của Israel. Ông Trump nói ông hy vọng thỏa thuận sẽ đạt được “trong tuần này hoặc tuần sau,” nhưng cũng nhấn mạnh rằng “chưa có gì chắc chắn liên quan đến chiến tranh hay tình hình ở Gaza.”

 

Nga đã tiến hành đợt không kích lớn nhất từ trước tới nay nhằm vào Ukraine, phóng gần 730 máy bay không người lái và khoảng một chục tên lửa hành trình và đạn đạo. Các cuộc tấn công chủ yếu nhằm vào khu vực miền trung và miền tây Ukraine. Không quân Ukraine tuyên bố đã bắn hạ phần lớn máy bay không người lái và khoảng một nửa số tên lửa. Hôm thứ Ba, ông Trump chỉ trích Vladimir Putin, nói rằng lãnh đạo Nga “ném rất nhiều chuyện nhảm nhí” vào Mỹ.

 

Mỹ ghi nhận số ca mắc sởi cao nhất trong 33 năm. Ít nhất 1.288 ca đã được báo cáo trong bảy tháng đầu năm 2025, theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC). Mức cao trước đó là 1.274 ca vào năm 2019, trong một đợt bùng phát tại New York. Hồi năm 2000, Mỹ từng tuyên bố đã “xóa sổ” virus sởi trong nước.

 

Con số trong ngày: 6,4%, là tốc độ tăng trưởng doanh số bán lẻ của Trung Quốc trong tháng 5 so với cùng kỳ năm trước, nhanh nhất kể từ tháng 12 năm 2023.

 

 

TIÊU ĐIỂM

 

Loạt thuế mới của Donald Trump

Donald Trump đang tiếp tục gửi đi các lời đe dọa thuế quan. Ba tháng sau khi công bố gói thuế “Ngày Giải Phóng,” ông đã gửi 14 lá thư tới các đối tác thương mại, mời gọi họ “tham gia vào nền kinh tế phi thường của Hoa Kỳ” đồng thời đe dọa áp thêm thuế từ ngày 1 tháng 8. Nhật Bản và Hàn Quốc đối mặt với mức thuế 25%, Indonesia 32%, Campuchia 36%. Liên minh châu Âu, Ấn Độ, và Đài Loan nằm trong số những nước chưa nhận thư.

 

Thị trường vẫn giữ bình tĩnh. Những lời đe dọa của ông Trump thường mang tính khoa trương, và nhiều nước dự kiến sẽ nhượng bộ. Nhưng lần này yêu cầu của ông khó hơn: việc gỡ bỏ rào cản phi thuế quan như các quy định về thực phẩm, an toàn, và kỹ thuật số sẽ không dễ dàng, cũng như mở cửa các thị trường nhạy cảm như ô tô và nông nghiệp. Ngoài ra, các thỏa thuận gần đây với Anh và Việt Nam cho thấy thuế quan vẫn sẽ tiếp tục cao. Ngày càng nhiều thuế suất theo ngành đang dần xuất hiện. Hôm thứ Ba, ông Trump đã đe dọa áp thuế 50% lên đồng đỏ và 200% lên dược phẩm. Dù kết quả ra sao, Mỹ đang có thuế nhập khẩu cao nhất kể từ thập niên 1930.

 

Châu Âu quyết tâm ủng hộ Ukraine

Vào thứ Năm, thủ tướng Anh Keir Starmer và tổng thống Pháp Emmanuel Macron sẽ triệu tập “liên minh các bên sẵn lòng” — các nước ủng hộ Ukraine — tại căn cứ Northwood của NATO gần London. Ban đầu được lập ra để giám sát một thỏa thuận ngừng bắn do châu Âu dẫn dắt (dù có sự hỗ trợ từ Mỹ), mục tiêu của liên minh nay đã thay đổi. Do Vladimir Putin từ chối bất kỳ lệnh ngừng bắn nào mà chủ quyền Ukraine vẫn giữ nguyên, các nước giờ đây phải dốc sức giúp Ukraine tiếp tục chiến đấu.

 

Tổng thống Ukraine, Volodymyr Zelensky, sẽ phát biểu từ xa, khi ông đang có mặt ở Rome để tham dự Hội nghị Tái thiết Ukraine nhằm kêu gọi đầu tư cho hạ tầng bị tàn phá. Ông sẽ kêu gọi các nước ký kết hợp đồng năng lượng và ủng hộ ngành công nghiệp quốc phòng của Ukraine. Khi chiến tranh tiếp diễn, thứ Ukraine cần nhất là tiền để mua tên lửa phòng không Patriot của Mỹ (nếu ông Trump đồng ý bán) và tài trợ cho việc mở rộng sản xuất máy bay không người lái.

 

Mahathir Mohamad tròn 100 tuổi

Cựu thủ tướng Malaysia Mahathir Mohamad sẽ bước sang tuổi 100 vào thứ Năm. Là chính trị gia kỳ cựu nhất nước, ông đã giữ chức thủ tướng tổng cộng 24 trong 44 năm qua, đưa Malaysia phát triển nhanh chóng và xây dựng nhiều công trình hạ tầng. GDP bình quân đầu người tăng mạnh dưới thời ông.

 

Nhưng về mặt chính trị, di sản của ông gây nhiều tranh cãi. Chính sách ưu tiên người Mã Lai bản địa của ông khiến các sắc tộc khác bị thiệt thòi. Các chính sách thiên vị người Mã Lai đã giúp củng cố mạng lưới thân hữu và tham nhũng ngay cả sau khi ông rời nhiệm sở, dẫn đến vụ bê bối 1MDB với hàng tỷ USD bị biển thủ khỏi quỹ đầu tư quốc gia.

 

Ở tuổi 92, ông Mahathir bất ngờ trở lại chính trường, lật đổ chính đảng mà ông từng dẫn dắt. Sau đó ông mất ghế vào năm 2022. Dù đã nghỉ hưu, ông vẫn thường xuyên phát biểu chỉ trích từ bên lề, tiếp tục theo đuổi tầm nhìn của mình cho đất nước. Ở tuổi xế chiều, ông vẫn kiên định với di sản đầy chia rẽ của mình.