KỲ
1: Sáp nhập, là viết lại tư duy thể chế
Kỳ
2: Giá trị đất và tư duy quy hoạch – Hãy xem đất trống là của để dành
TRUNG
VIỆT /
Nông
Thôn Việt / 26/6/2025
KỲ
1: Sáp nhập, là viết lại tư duy thể chế
TRUNG
VIỆT /
Nông
Thôn Việt
26/06/2025
21:18 GMT-4
TỪ
BÓNG CÂY ĐẾN BÓNG ĐÈ: CUỘC TRÒ CHUYỆN SAU SÁP NHẬP VỀ NHỮNG VÙNG SÁNG CẢI CÁCH
Ông Nguyễn
Sự – Nguyên Bí thư Thành uỷ Hội An, tỉnh Quảng Nam, là nhân vật khá quen với
bạn đọc và dư luận.
Một cuộc hẹn
ngay tại nhà ông ở Cẩm Thanh – Hội An giữa mấy con chim thay nhau réo trong
mấy cái lồng treo xung quanh. Vẫn hùng biện, đầy ưu tư về cơ chế, tầm nhìn, cán bộ,
luôn khao khát mới và bền, và không ngừng phóng cái nhìn về đất, bởi một nơi
như Hội An, thời ông chấp chính, kiên quyết giữ ruộng giữ đất để có khung trời
‘tây cưỡi trâu ra tiền’ trên ruộng như bây giờ…
*
https://api.nongthonviet.com.vn/media/2025/06/27/685de757a2baa669f3cdea08_nguyen-su_high.jpg
Ông
Nguyễn Sự – Nguyên Bí thư Thành uỷ Hội An, tỉnh Quảng Nam
ĐỪNG
NHẦM LẪN RẰNG DƯ ĐỊA CHỈ LÀ ĐẤT
Phóng
viên: Thưa ông, câu chuyện chia tách coi như đã xong. Là người từng làm quản
lý ở một thành phố được cả nước biết tới, ông nhìn chuyện này thế nào? Tôi đơn
cử, khoanh vùng ở cái gọi là dư địa phát triển. Nó chính là không gian phát triển,
nhưng nó bị lạm dụng, ít nhất ở suy nghĩ của một số người, họ đóng khung về đất,
đơn thuần như vậy. Hình như có điều gì không đúng ở đây?
Ông
Nguyễn Sự:
Chủ trương của trung ương lần này nhập các tỉnh lại để có không gian rộng, có điều kiện
phát triển, tôi cho là mục tiêu rất sáng suốt. Bỏ đi một cấp chính quyền là quận,
huyện, để còn chính quyền sát dân, gần dân hơn là xã phường; để có điều kiện,
quyết tâm làm những chuyện lớn hơn, như đồng chí Tổng Bí thư nói là “Kỷ nguyên
vươn mình”.
Đối
với xã phường mới bây giờ, tôi không nói chuyện tâm tư tình cảm, mà là nó đang
làm nhiệm vụ cấp huyện, quận nhưng sát dân; chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn lớn
hơn, sát sườn hơn. Còn tinh giản biên chế thì rõ rồi, không bàn.
Có
lẽ chúng ta phải hiểu dư địa ở đây không chỉ là vấn đề đất đai, mà nó bề rộng lẫn
bề sâu, không bó hẹp diện tích bao nhiêu km2, mà nó chính là chiều sâu giá trị ở
vùng đất đó, anh phát huy nó ra sao, làm thế nào để nó mang lại hiệu quả. Tôi
nói ở đây chất lượng.
https://api.nongthonviet.com.vn/media/2025/06/27/685de563a2baa669f3cd600f_hoi-an-ve-dem_high.jpg
Hội
An về đêm. Ảnh: Internet
Tức
là không gian đòi hỏi tư duy?
Đúng
rồi, đó là suy nghĩ ở chứ không phải rộng, hẹp. Nếu diện tích rộng mà tính
không ra, không có tư duy phát triển, thì lãng phí.
Ông
nói khiến tôi nhớ Singapore diện tích nhỏ nhưng giá trị họ đưa lại trở thành một
đảo quốc mà khiến cả thế giới biết tới. Rõ ràng ở đây, giá trị chính đi từ con
người ở đó.
Mỗi
địa phương mỗi vùng đất có những đặc điểm, thế mạnh, điều kiện riêng, có những
cái thiên nhiên ưu đãi hoặc không. Với Singapore, phải nói là họ biết chọn lựa
đâu là khâu then chốt nhất để chọn lựa phát triển. Trong toàn bộ dây chuyền đó,
họ chọn mắt xích quan trọng nhất để mở dây chuyền ra, thì từ đó toàn bộ dây
chuyền đó đi theo.
Tôi
nói ví dụ như Hội An, bây giờ còn 3 phường 1 xã. Phường hẹp nhất là phường Hội
An (ở giữa) 50% là diện tích bắc sông Thu Bồn, 50% là diện tích ở nam sông Thu
Bồn; có hai vùng rất rõ: rặt là nông thôn gồm Cẩm Kim và một phần Cẩm Nam; vùng
còn lại hoàn toàn đô thị là lõi di sản văn hóa thế giới.
Không
gian đất đai ở phát triển của vùng này là không có nữa, nhưng nó có một lợi thế
vô cùng lớn. Nếu anh biết tư duy, nâng chất lượng lên, khai thác tốt, bền vững,
thì nó sẽ phát triển tốt, và tôi đảm bảo nó còn đường để đi ra tốt, dù rằng hạ
tầng của nó khó khăn, nhưng nếu cơ chế tốt để anh em chủ động tạo ra, nâng chất
lượng lên theo chiều sâu.
https://api.nongthonviet.com.vn/media/2025/06/27/685de4cfa2baa669f3cd34a6_thanh-pho-hoi-an_high.jpg
Một
góc TP Hội An. Ảnh: Hằng Minh
RỒI
SẼ MẤT ‘BÓNG ĐÈ’ CƠ CHẾ
Thưa
ông, cơ chế này do con người mà ra. Bây giờ bỏ cấp huyện, quận, chỉ còn xã –
phường, tỉnh, nhưng tôi để ý, cơ chế ở mỗi nơi tùy thuộc vào ý chí người đứng đầu
ở đó. Thường là như vậy. Tức là ở đây không phải bỏ qua, dừng lại ở phán quyết
chung từ tập thể, nhưng ở mỗi địa phương khi nổi trội vượt bật thì ngoi lên
ngôi sao, nhất là người đứng đầu. Ngoài cái gọi là tầm nhìn, là tư duy, thì có
một cái nữa là nói theo kiểu dân gian: Liều mạng – liều lĩnh – liều chơi…
Hiện
nay theo tôi biết chủ trương của trung ương là đẩy mạnh phân cấp – phân quyền,
tăng thêm trách nhiệm, quyền hạn cho tỉnh, đặc biệt là cơ sở, mà phân cấp – quyền
chính là cơ chế. Điều đó có nghĩa ở mỗi cấp sắp tới, quyền hạn rất lớn. Nếu biết
chọn lựa cái nào mạnh, cái nào cần phát huy, thì nên cho nó cơ chế đó.
Ở
đây tôi nói là do tư duy, ngoài tập thể thì người đứng đầu vô cùng quan trọng.
Nếu tư duy người đứng đầu không mở ra, không tạo điều kiện, không dám buông,
buông nhưng không phải là bỏ, mà là kiểm tra – kiểm soát chặt, thì tôi tin anh
em sẽ phát huy được năng lực của nó. Tôi không dám nói là liều mạng mà là dám
làm dám chịu. Nếu được như thế, tôi tin các địa phương sẽ phát triển.
Đã
một thời kỳ rất dài người ta sống qua nhiều tầng bậc của cơ chế, mà không thể một
sớm một chiều nỗi ám ảnh bóng ma cơ chế, bóng ma trách nhiệm nó sẽ thoát khỏi
mình. Tôi vẫn tin rằng “bóng đè” vẫn còn đó.
Tất
nhiên về mặt tâm lý sẽ còn. Vừa rồi trung ương có đặt ra vấn đề miễn trừ trách
nhiệm. Trừ cái anh làm ẩu làm bừa, lợi dụng công việc chung để tư lợi cá nhân,
còn nếu anh vì cái chung mà bất khả kháng, người ta sẽ miễn trừ trách nhiệm. Với
điều kiện anh phải báo cáo cấp trên. Dần dần tư tưởng sợ sệt sẽ mất đi.
Sợ
là đúng, cơ chế không rõ ràng, làm vì cái chung mà quy trách nhiệm thì cá nhân,
không sứt trán cũng u đầu, thì anh em không thể đánh đổi cả cuộc đời của mình
vì điều đó. Có những vấn đề tới ngưỡng, nếu làm ráng một tí nữa thì sẽ rất tốt,
nhưng họ ngại. Tốt thì không ai nói, nhưng nếu cứ áp theo những quy định này nọ
mà quy cho người ta, thì ai dám làm?
Tháo
gỡ điểm nghẽn là tạo sân chơi, dám chơi dám chịu, không có cơ chế đổ thừa được
thì của tôi của tập thể không được thì của cá nhân anh. Tôi tin qua cuộc sắp xếp này, sắp đến, những hạn chế đã nói sẽ được
tháo gỡ.
*****
Kỳ
2: Giá trị đất và tư duy quy hoạch – Hãy xem đất trống là của để dành
TRUNG VIỆT / Nông
Thôn Việt
27/06/2025
18:55 GMT-4
Công
sở dôi dư, đừng vội xây, bán. Để đó. Ăn thì phải nghĩ đến chuyện để dành. Phải
học thuộc bài giá trị từ đất, rồi mới vẽ hình hài của nó.
Hãy
xem đất trống là của để dành
Mọi
thứ đang diễn ra, nói như dân gian đã thấy “lộ thông thì tài thông”. Tài là tiền,
là sự phát triển. Ta tin như vậy. Nhưng như chúng ta đã nói từ đầu, câu chuyện
tư duy giá trị vẫn là quan trọng nhất trong suy tư về phát triển. Tôi muốn nói
lại câu chuyện giá trị từ đất, bởi đất nước mình nông nghiệp luôn chiếm vị trí
hàng đầu ở mọi ngõ ngách từ dân cư đến ngành nghề, tạo ra giá trị sản phẩm...
Theo ông, hiểu về giá trị của đất trong bối cảnh bây giờ như thế nào để rồi
không ân hận?
https://api.nongthonviet.com.vn/media/2025/06/27/685e9206a2baa669f3029e4a_nguyen-su-cover_high.jpg
Tôi
nghĩ đất đai là câu chuyện muôn thuở. Bây giờ nông nghiệp tạo ra giá trị, không
đơn thuần là sản phẩm nông dân làm ra mà là giá trị từ sản phẩm đó phù hợp thị
trường.
Vấn
đề thứ hai hiện nay là người ta làm dịch vụ, du lịch trên đất nông nghiệp, tạo
ra giá trị khác từ các cây thuần nông, làm cho đời sống người dân ổn định, thu
nhập cao.
Tôi
muốn nói thêm kinh tế biển. Ở đây không đơn thuần là đánh bắt mà còn lắm thứ về
kinh tế biển, du lịch, công nghiệp, vận tải, ngư trường.
Còn
một điều nữa, làm kinh tế biển chính là bảo vệ chủ quyền. Nói một cách nghiêm
túc, vấn đề kinh tế biển hiện nay chúng ta chưa đặt đúng vai trò đúng của nó.
Thứ hai, hiểu về biển như thế nào, chúng ta còn quá ít.
Vậy
điểm rơi sai nó nằm ở đâu?
Nó
không sai, nhưng có điều là cái nào dễ thì chúng ta làm. Người ta nói “biển giả”,
hiểu đơn giản là đầy bất trắc, thiếu an toàn. Diện tích chúng ta còn có biển,
tài nguyên vô cùng lớn.
https://api.nongthonviet.com.vn/media/2025/06/27/685e936fa2baa669f30321d8_tru-so-tai-hoi-an_high.jpg
Quảng
trường TP Tam Kỳ. Ảnh: Internet
Một
dải dài ven biển từ bắc vào nam, nhất là khu vực miền trung, đất ven biển rất lớn,
trên đó là bao nhiêu thế hệ đã và đang sống, bao nhiêu tầng bậc văn hóa, giá trị ở
đó. Thế nhưng lâu nay các tỉnh cứ lặp đi lặp lại chuyện xẻ đất biển để làm
khách sạn, du lịch sinh thái, xem đó như là kinh tế mũi nhọn, còn lại ngư dân
chủ nhân của vùng đất đó lẫn giá trị từ câu chuyện làm biển thì… rớt hạng.
Bây
giờ tư duy lại vấn đề này, không phải là đẩy nhà đầu tư ra mà đặt lại vị trí của
ngư dân để họ có chỗ đứng xứng đáng chứ không phải như bị coi thường.
Thực
ra chẳng ai coi thường ngư dân, nhưng độ rủi ro trên biển lớn quá, nó ảnh hưởng
cả ngư dân đến nền kinh tế, nên chế độ chính sách cho người dân từ nguyên liệu
đánh bắt xa bờ nhiều tháng trên biển đến cứu hộ cứu nạn nhưng còn nhiều khó
khăn, hạn chế.
Vấn
đề thứ ba là thời tiết, dự báo ngày càng tốt lên nhưng sự an toàn cao nhất vẫn
chưa đạt.
Vấn
đề thứ tư là công nghệ đánh bắt, xử lý ngay trên tàu chúng ta chưa có. Rồi chưa
có nhà đầu tư nào dám đầu tư lớn ra biển.
Tôi
đang nói giá trị đất ven biển, lâu nay vẫn được miếng bánh lớn để xẻ ra, kiếm
tiền. Vậy còn điều gì nữa không, để người ta nói: à bức tranh đó không chỉ là
khách sạn, dành lối của ngư dân, và đó là vương quốc của người giàu. Một thời
gian dài, các địa phương vẫn chưa có lối thoát tương đối về chuyện này…
Mỗi
giai đoạn có tính lịch sử của nó. Có những thứ hôm qua là ưu điểm, nhưng kéo
dài mãi sẽ thành hạn chế. Mà đã vậy thì phải “trở bộ”. Bây giờ nhiều địa phương
đã trở bộ rồi, như Quảng Nam, Đà Nẵng, Qui Nhơn đã và đang làm điều đó.
Người
ta đã nhìn ra vấn đề và điều chỉnh. Ở đây chính là câu chuyện quy hoạch, nó phải
đi trước và mang tầm nhìn lớn. Nó sẽ điều chỉnh những bất cập.
https://api.nongthonviet.com.vn/media/2025/06/27/685e936da2baa669f3032196_hoian_high.jpg
Một
góc Hội An. Ảnh: hoian.quangnam.gov.vn
Trong
ý nghĩ của tôi: bóng cây ở đâu thì người ở đó. Nhưng một dải đất dài miền
trung, ta chỉ thấy người mà không thấy cây. Tức là ở đây, ta chỉ thấy ở đất một
điều đơn giản: khai thác đơn thuần, chứ làm giàu từ cây không phải tỉnh nào
cũng làm được như Hội An.
Có
một thời kỳ, như Hội An chẳng hạn, cứ mồng 7 Tết kéo nhau vô miền
Nam kiếm công ăn việc làm, 25, 27 tết lại kéo về. Lúc đó không có con đường nào
khác. Bèn mọi giá để kiếm cơm ăn áo mặc nên mới kéo nhà đầu tư đến, giao vị trí
đắc địa cho họ, nhằm tạo công viên việc làm cho bà con, góp thêm ngân sách.
Nhưng
đến bây giờ mọi thứ đã khác.
Tôi
nói điều này để nói 1 chuyện: Qua rồi cái thời chỗ nào trống thì xây để
làm khách sạn, công trình kiếm công ăn việc làm cho dân, mà bây giờ chỗ nào trống
thì để đó chứ đừng xây, khoan vội xây, hãy dành nó cho tương lai, để lớp con
cháu nó tính chỗ đó làm gì tốt hơn.
Hiện
nay nhiều địa phương đã có tư duy đó. Trong đời tôi, chỉ thấy đất ruộng
xây thành đô thị là nhiều chứ không thấy đô thị thành đất ruộng, dẫn tới ngập lụt,
ngập úng tràn lan ra đó.
Tức
là ở đây: Làm gì mà sửa không được, sửa khó, thì cẩn trọng.
Vừa rồi
có một công bố từ Chính phủ: Hơn 4.000 công sở dôi dư khi nhập tỉnh. Theo chủ
trương, cái này sẽ dùng cho trường học, bệnh viện, khu vui chơi… số còn lại
là thanh lý công sản. Tôi nhớ thời kỳ người ta hay nói vườn trong phố, phố
trong vườn. Với thực tế như hiện nay, đây là ý kiến cá nhân tôi, hãy tạo ra nhiều
công viên. Nó sẽ lưu giữ một quỹ đất lớn, cả thực tế lẫn tâm thức.
Quốc
hội chủ trương, công sở thừa ưu tiên cho giáo dục, y tế là đúng. Còn làm công
viên, hãy giao cho tỉnh xem xét có cần làm hay không. Chứ không phải là thấy trống
là bán, nhưng khi bỏ tiền giải quyết chỗ ở cho dân cũng tốn gấp 5 - 10 lần tiền
thu được từ bán đất.
Theo
tôi, chưa vội nói chỗ nào trống là làm công viên công cộng, mà hãy để trống
đó đi, từ từ tính. Nó còn đó, không mất, và không thể gọi là lãng phí tài
nguyên. Hãy coi đó là của để dành.
Không
có lãnh đạo nào ôm hết cả trái đất, nên khi làm hãy nghĩ tới nhiều nhiệm kỳ sau
và nghĩ cho dân.
Tôi
về hưu rồi, ngẫm lại người lãnh đạo có tầm là biết đặt ra một định hướng,
một đường ray dài hơi cho lớp đi sau, chứ không phải nhiệm kỳ này làm được công
trình chọc trời. Nếu công trình đó có giá trị lịch sử thì không nói, chứ trong
tương lai nào đó người ta thấy không cần thiết là bị dỡ bỏ, là thất bại. “Hàm
cá mập” đang bị đập phá ở Hà Nội là một ví dụ.
No comments:
Post a Comment