Mỹ
tấn công Iran: Triển vọng nào cho đàm phán hạt nhân Washington - Bình Nhưỡng
Minh Anh - RFI
Đăng
ngày: 10/07/2025 - 15:13
Ngày
12/06/2025, Mỹ thả 14 quả bom GBU phá hầm, mỗi quả nặng hơn 13 tấn, nhắm vào ba
cơ sở hạt nhân của Iran. Vụ việc đã được Bắc Triều Tiên, quốc gia sở hữu vũ khí
nguyên tử và hiện dưới lệnh trừng phạt quốc tế, theo dõi chặt chẽ. Liệu
Washington có sẽ thực hiện điều tương tự với Bình Nhưỡng hay không vào lúc các
cuộc đàm phán hạt nhân Mỹ - Triều cũng đang bế tắc ?
HÌNH
Ảnh
tư liệu: Tổng thống Mỹ Donald Trump bắt tay lãnh đạo Bắc Triều Tiên Kim Jong Un
tại Bàn Môn Điếm, khu phi quân sự, ngày 30/06/2019. AP - Susan Walsh
Iran
– Bắc Triều Tiên : Một liên minh hạt nhân lâu năm
Không
giống như Bắc Triều Tiên, chế độ thần quyền Teheran vẫn chưa có vũ khí nguyên tử.
Nhưng mối quan hệ hợp tác về hạt nhân giữa Iran và Bắc Triều Tiên đã tồn tại gần
ba thập kỷ, kể từ sau chuyến thăm Bình Nhưỡng năm 1989 của đại giáo chủ Ali
Khamenei, khi ấy giữ chức tổng thống Iran. Chuyến thăm này đã đặt nền tảng cho
một liên minh lâu dài do cả đôi bên cùng phản đối Hoa Kỳ. Chính Bình Nhưỡng đã
cung cấp cho Teheran chương trình tin học có khả năng mô phỏng dòng neutron, một
công cụ chủ chốt để thiết kế đầu đạn hạt nhân.
Tuy
nhiên, Bắc Triều Tiên không chắc có được những thông tin cụ thể chẳng hạn như độ
sâu chính xác các cơ sở hạt nhân ngầm của Iran hay vị trí kho dự trữ uranium được
làm giầu đến 60%. Do vậy, theo nhận định của nhà nghiên cứu Laurent Gédéon,
chuyên gia về Đông Nam Á, Đông Bắc Á, giảng viên trường đại học Sư phạm Lyon, với
RFI Tiếng Việt, đòn tấn công của Mỹ đã cung cấp cho Bắc Triều Tiên nhiều bài học
quý giá.
Laurent
Gedeon :
« Chúng cung cấp cho Bình Nhưỡng nhiều yếu tố để chuẩn bị trước một
hành động tương tự. Điều này càng đúng hơn khi Hoa Kỳ khó có thể quay lưng lại
với châu Á trong thời gian dài, vì khu vực này vẫn là trung tâm trong các mối
quan ngại về kinh tế và chiến lược của Washington.
Hành
động của Mỹ ở Trung Đông dường như khá mang tính chiến thuật để hạn chế tác động
của cuộc khủng hoảng ngày càng lớn. Điều đáng chú ý là Donald Trump đã dùng hết
sức của mình để đạt được lệnh ngừng bắn mặc dù Israel vẫn chưa hoàn thành các mục
tiêu đã tuyên bố là hủy diệt hoàn toàn chương trình hạt nhân của Iran và thay đổi
chế độ ở Teheran. Do đó, chúng ta có thể đưa ra giả thuyết là Mỹ coi sự gia
tăng căng thẳng trong khu vực này không nằm trong lợi ích của họ và việc giải
quyết, dù chỉ là tạm thời, những vấn đề này sẽ cho phép họ tập trung trở lại
vào châu Á. »
Iran
và Bắc Triều Tiên : Chính sách « bên trọng, bên khinh » của Mỹ
Nếu
như với Iran, chính quyền Donald Trump có một thái độ cứng rắn và đã đưa ra một
quyết định khá triệt để, thậm chí đầy vũ lực, thì ngược lại người ta ghi nhận
có một sự thận trọng trong cách thức Nhà Trắng hiện nay xử lý hồ sơ hạt nhân Bắc
Triều Tiên. Cho đến nay, Donald Trump chưa có một lời đe dọa chiến tranh nào nhằm
vào Bình Nhưỡng. Giới quan sát cũng ghi nhận chế độ Kim Jong Un có một phản ứng
« khá thận trọng » sau cuộc không kích của Mỹ tại Iran, so với những
lời lẽ gay gắt thường có với Washington.
Chuyên
gia địa chính trị Laurent Gédéon cho rằng có bốn lý do để giải thích cho cách
hành xử « bên trọng, bên khinh » của Mỹ trong hồ sơ hạt nhân đối với
hai nước. Thứ nhất, là thế cô lập của Iran. Chế độ thần quyền
đã không thể tìm được một đồng minh nào có khả năng hỗ trợ họ trong cuộc đối đầu
với các đối thủ. Ngược lại, Bắc Triều Tiên đã ký một thỏa thuận đối tác chiến
lược toàn diện với Nga ngày 18/06/2024 nhân chuyến thăm Bình Nhưỡng của tổng thống
Vladimir Putin.
Laurent
Gédéon :
« Trong số 23 điều khoản cấu thành hiệp định, điều 4 đặc biệt thú vị bởi
vì nó quy định rằng nếu một trong hai quốc gia bị xâm lược vũ trang, quốc gia
kia sẽ cung cấp hỗ trợ quân sự ngay lập tức bằng mọi phương tiện mà mình có. Thỏa
thuận này đã được thực hiện trong bối cảnh cuộc chiến ở Ukraina, khi Bắc Triều
Tiên cung cấp hàng triệu quả đạn pháo cho quân đội Nga và đưa binh lính Bắc Triều
Tiên ra tiền tuyến. Hoa Kỳ phải tính đến yếu tố này khi lập bất kỳ kế hoạch tấn
công trực tiếp vào Bắc Triều Tiên. »
Thứ
hai,
dù đã rút khỏi Hiệp ước Không phổ biến vũ khí hạt nhân (NPT) năm 2003, Bắc Triều
Tiên có một học thuyết hạt nhân rõ ràng chi phối việc sử dụng vũ khí nguyên tử.
Laurent
Gédéon :
« Đặc trưng của học thuyết này là nguyên tắc “quyền ưu tiên”. Điều này
được áp dụng trong điều kiện sắp xảy ra một cuộc tấn công sắp từ một quốc gia
thù địch và khi chiến tranh vẫn chưa bắt đầu. Điều này ngụ ý rằng Bình Nhưỡng sẽ
bắt đầu cuộc chiến bằng vũ khí hạt nhân ngay từ đầu.
Học
thuyết này của Bắc Triều Tiên phải được phân biệt với học thuyết của Nga dựa
trên nguyên tắc "giải pháp đầu tiên". Chúng bao gồm việc sử dụng vũ
khí hạt nhân trước tiên nhưng trong trường hợp leo thang bạo lực liên tục kể cả
bằng các loại vũ khí phi hạt nhân. Học thuyết của Bắc Triều Tiên, ngay lập tức
đặt con trỏ ở mức cao nhất, còn ngụ ý rằng sẽ có những rủi ro lớn cho kẻ tấn
công tiềm năng và giải thích cho sự thận trọng của Hoa Kỳ. »
Thứ
ba là
yếu tố gần gũi về địa lý. Khác với Iran vốn cách xa Nga và Trung Quốc, Bắc Triều
Tiên có đường biên giới chung với Trung Quốc và trong chừng mực nào đó là cả với
Nga. Sự gần gũi về địa lý này khiến bất kỳ hành động nào của Mỹ chống lại Bắc
Triều Tiên đều có nguy cơ dẫn đến việc Trung Quốc xem đấy như là một mối đe dọa
và sẽ có hành động trả đũa.
Cuối
cùng là
về năng lực tình báo. Không như tại Iran, tình báo và gián điệp Israel dễ dàng
thâm nhập sâu, gây khó khăn cho việc ra quyết định và khả năng phản ứng của
Teheran, việc các cơ quan tình báo phương Tây xâm nhập Bắc Triều Tiên có vẻ khó
khăn hơn nhiều.
Laurent
Gédéon :
« Ngay cả khi có thể có những điệp viên nằm vùng, người ta vẫn có thể đặt
câu hỏi về khả năng thực hiện một hoạt động trên thực địa tương tự như cuộc tấn
công bằng drone do các điệp viên Mossad tổ chức từ lãnh thổ Iran nhằm vào các mục
tiêu quân sự.
Nhìn
chung, rất khó để có được thông tin quân sự của Bắc Triều Tiên, mà bằng chứng
hiển nhiên là chúng ta không thể biết rõ về số lượng ICBM (Tên lửa đạn đạo liên
lục địa) hiện được triển khai trên lãnh thổ Bắc Triều Tiên (và do đó đang hoạt
động). Con số này thay đổi, tùy theo từng nguồn, từ mười đến ba mươi.
Do
đó, chúng ta có thể thấy rằng chi phí tiềm tàng cho một cuộc tấn công của Mỹ nhằm
vào Bắc Triều Tiên là khó có thể chịu được, do những rủi ro cao về chiến lược.
Điều này có lẽ giải thích chính sách thận trọng của chính quyền Trump trong hồ
sơ này. »
Phô
trương sức mạnh hạt nhân : Thất bại ngoại giao Mỹ
Thời
gian gần đây, chế độ Bình Nhưỡng công bố nhiều hình ảnh cho thấy ông Kim Jong
Un thị sát các vụ thử tên lửa, hay đến thăm các cơ sở sản xuất thanh nhiên liệu
nguyên tử. Mục tiêu là nhằm chứng tỏ với thế giới rằng chương trình phát triển
hạt nhân của Bắc Triều Tiên đang tiến triển mỗi ngày.
Nhìn lại chính sách của Mỹ đối với Bắc
Triều Tiên trong quãng thời gian 15 năm gần đây, rõ ràng chiến lược « gây
sức ép/đàm phán » của Mỹ đã chạm giới hạn : Washington đã cho thấy
họ không có khả năng buộc Bình Nhưỡng phải lùi bước. Trả lời RFI Tiếng Việt,
nhà địa chính trị người Pháp đánh giá đây là một thất bại trong chính sách của
Mỹ đối với hạt nhân Bắc Triều Tiên.
Laurent
Gédéon :
« Ngược lại, Bắc Triều Tiên còn gia tăng sức mạnh nếu xét về tầm bắn của
tên lửa đạn đạo. Vì vậy, chúng ta có thể nói đến một thất bại tương đối. Do đó,
cần phải xem xét lại mô hình chiến lược ngoại giao của Washington.
Để
làm được điều này, chúng ta chắc chắn phải đặt câu hỏi : Một mặt là về mối
đe dọa thực sự mà Bắc Triều Tiên gây ra cho Hoa Kỳ và mặt khác là đối với lợi
ích của Hoa Kỳ trong khu vực, đặc biệt là đối với các đồng minh của Washington.
Nhận thức về mối đe dọa này không giống nhau trong hai trường hợp và chính sách
của Mỹ đối với Bình Nhưỡng phải xuất phát từ sự cân bằng giữa hai trường hợp. »
Những
cuộc tập trận gần đây giữa Mỹ và Hàn Quốc bao gồm cả kịch bản tác động vũ khí hạt
nhân. Điều này chứng tỏ là mối đe dọa nguyên tử Bắc Triều Tiên là hiện thực.
Trong bối cảnh này, đến một lúc nào, cộng đồng quốc tế có nên công nhận Bắc Triều
Tiên như là một cường quốc hạt nhân nhằm tìm kiếm một giải pháp ngoại giao hay
không ? Và trong giả định này, đâu là những tác động địa chính trị cho
vùng Đông Bắc Á ?
Laurent
Gédéon :
« Nguyên tắc công nhận chính thức Bắc Triều Tiên là một cường quốc hạt
nhân không phải là điều mới mẻ, vì đây cũng là trường hợp của Ấn Độ và Pakistan
(…) Tuy nhiên, câu hỏi đặt ra là phản ứng của các nước trong khu vực, đặc biệt
là Nhật Bản và Hàn Quốc, vì cả hai đều là những quốc gia có khả năng nhanh
chóng sở hữu vũ khí hạt nhân. Khi đó, có lẽ cần phải có áp lực và sự đảm bảo
đáng kể từ phía Washington để ngăn cản Tokyo và Seoul tiếp tục trang bị vũ khí
cho mình.
Điều
quan trọng là phải biết rằng các thành viên của câu lạc bộ rất nhỏ các cường quốc
hạt nhân trên thế giới được hưởng một địa vị đặc biệt trong cộng đồng quốc tế
(..) Và trong một thời gian dài, sự cân bằng này có lợi cho phương Tây, vì ba
trong số năm thành viên thường trực của câu lạc bộ ban đầu này (Hoa Kỳ, Pháp và
Anh) là thuộc phe phương Tây.
Tuy
nhiên, những diễn biến hiện tại cho thấy sự trỗi dậy của nhiều cường quốc hạt
nhân ít gần gũi với phương Tây hơn, ngoại trừ Israel. Trong khi Ấn Độ duy trì
thái độ trung lập thì Pakistan và Bắc Triều Tiên lại gần gũi với Matxcơva và Bắc
Kinh. Trường hợp này cũng sẽ xảy ra tương tự với Iran, nếu nước này có được vũ
khí nguyên tử.
Và
nếu điều này xảy ra, sự cân bằng có lợi cho phương Tây sẽ bị phá vỡ và đây là một
trong những lý do giải thích cho sự miễn cưỡng mạnh mẽ của Hoa Kỳ và các đồng
minh, cũng như những nỗ lực của họ nhằm chống lại hành động trên. »
RFI
Tiếng Việt xin chân thành cảm ơn nhà nghiên cứu Laurent Gédéon, trường đại học
Sư phạm Lyon.
No comments:
Post a Comment