Công
xưởng hậu Trung Quốc: Cơ hội vàng hay cạm bẫy định mệnh cho Việt Nam?
Vũ Đức Khanh
12/07/2025
Ngày
11 tháng 7 năm 2025, đúng dịp kỷ niệm 30 năm thiết lập quan hệ Việt–Mỹ, một
thông tin rò rỉ nhưng chưa được xác nhận chính thức đã gây chấn động trong giới
quan sát chiến lược: Tổng thống Donald Trump được cho là đã gửi một bức thư tay
tới Tổng Bí thư Tô Lâm, do Ngoại trưởng Marco Rubio trực tiếp chuyển tại Kuala
Lumpur.
Bức
thư nêu rõ đề xuất: Việt Nam sẽ trở thành công xưởng thay thế Trung Quốc,
đổi lại là các ưu đãi sâu rộng về thuế quan (có thể giảm xuống 10–15%, thậm
chí 0%), chuỗi cung ứng chiến lược, hợp tác quân sự và khai thác đất hiếm.
Điều
đáng chú ý: Trong trao đổi song phương, phía Việt Nam – cụ thể là ông Tô Lâm
– đã đề nghị Hoa Kỳ công nhận Việt Nam là một nền kinh tế thị trường.
Những
tiết lộ này, dù chưa được kiểm chứng, có dấu hiệu rò rỉ có chủ đích, cho
thấy Washington đang “thử lửa” một trục liên minh mới, còn Hà Nội thì thăm dò
dư luận và phản ứng quốc tế trước những toan tính điều chỉnh sâu về định hướng
chiến lược.
Việt
Nam – Từ vùng đệm sang trung tâm sản xuất chiến lược?
Sự
lựa chọn của Mỹ không phải ngẫu nhiên. Trong bối cảnh toàn cầu đang dịch chuyển
khỏi Trung Quốc, Việt Nam nổi bật bởi:
• Vị
trí địa–chiến lược, giáp Trung Quốc và kiểm soát tuyến hải vận sống còn ở Biển
Đông;
• Ổn
định chính trị, nhưng không có xu hướng đối đầu;
• Chi
phí lao động cạnh tranh, đang dần dịch chuyển lên chuỗi giá trị;
•
Và quan trọng: không bị khóa chặt vào bất kỳ liên minh quân sự nào –
đủ linh hoạt để đóng vai trò bản lề.
Tuy
nhiên, câu hỏi nền tảng vẫn còn đó:
Việt
Nam có thể giữ vững tự chủ quốc gia khi trở thành mắt xích trọng yếu trong chuỗi
cung ứng mới của Mỹ – giữa một thế giới đang tái định hình trong chia rẽ và cạnh
tranh địa–kinh tế khốc liệt?
Từ
củ “cà rốt” thuế quan đến đối tác chiến lược toàn cầu
Thông
tin rò rỉ cho thấy đề nghị của Washington đi kèm các điều kiện cốt lõi:
1.
Ngăn hàng hóa Trung Quốc “trung chuyển” vào Mỹ thông qua Việt Nam;
2. Cho
phép hải quân Mỹ luân phiên sử dụng cảng Cam Ranh;
3. Tham
gia sâu hơn vào liên minh hàng hải Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương
(Indo-Pacific Maritime Coalition);
4. Ký
kết thỏa thuận chiến lược về khai thác và cung ứng đất hiếm.
Đổi
lại, Mỹ sẽ giảm mức thuế nhập khẩu với hàng Việt xuống 10–15%, hoặc 0%,
tùy theo mức độ cam kết và điều chỉnh chính sách của Hà Nội.
Đặc
biệt, việc Tổng Bí thư Tô Lâm chủ động đề xuất Mỹ công nhận Việt Nam là nền
kinh tế thị trường là dấu hiệu rõ ràng nhất cho thấy nội bộ Việt Nam đang
cân nhắc một bước ngoặt về định hướng thể chế – dù là cải cách thực chất hay chỉ
là động thái mang tính kỹ thuật để đổi lấy lợi ích quốc tế, vẫn cần được giám
sát chặt chẽ.
Tam
giác kinh tế mới và sự dàn xếp thầm lặng
Việc
đề xuất đến cùng lúc với một thay đổi mang tính cấu trúc:
Từ
1/7/2025, Bình Dương và Bà Rịa – Vũng Tàu đã được sáp nhập vào TPHCM mở rộng,
tạo thành tam giác phát triển kinh tế trọng điểm phía Nam.
Trong
đó, khu trung tâm cũ – nay mang lại tên gọi Sài Gòn – dù chỉ là đơn vị hành
chính cấp phường, đã được quy hoạch để trở thành trung tâm tài chính quốc tế hợp
tác với Mỹ và Anh, sánh ngang Hong Kong, Singapore và Thượng Hải.
Điều
đó cho thấy Hà Nội không thụ động trong cuộc chơi. Họ đang thiết kế một “mặt tiền”
hiện đại hóa cho nền kinh tế – song câu hỏi cốt lõi là: Ai thực sự kiểm soát cuộc
chơi và điều đó có phục vụ toàn dân không?
Ba
nguyên tắc tối hậu để Việt Nam không bị gài vào cạm bẫy
Đây
là lúc Việt Nam cần định hình lại thế chiến lược của mình với ba nguyên tắc tối
hậu:
1.
Hợp tác có điều kiện – Không lệ thuộc
Việt
Nam cần đàm phán từ thế mạnh, yêu cầu chuyển giao công nghệ, tiếp cận thị
trường công bằng và nâng cao năng lực nội sinh, thay vì tiếp tục là nhà máy giá
rẻ cho thế giới.
2.
Quốc tế hóa mọi thỏa thuận chiến lược
Dù
là đất hiếm, cảng biển hay tài chính, cần được thực hiện trong khuôn khổ
đa phương – với Nhật Bản, Hàn Quốc, Ấn Độ, EU, UK, Australia, Canada – để
tránh rơi vào vòng xoáy phụ thuộc địa–chính trị.
3.
Cải cách thể chế để đi cùng vị thế mới
Không
thể mong muốn “vươn tầm chiến lược” nếu vẫn duy trì mô hình chính trị phản sáng
tạo, phi pháp quyền và làm nghẹt tiếng nói công dân. Một nền pháp quyền hiện
đại, xã hội dân sự năng động và môi trường đầu tư minh bạch là nền móng
cho vị thế quốc gia bền vững.
Từ Cam
Ranh, qua Sài Gòn đến Cupertino – và cuộc thử thách cho lãnh đạo tương lai
Nếu
Cam Ranh trở thành điểm đỗ luân phiên của hạm đội Mỹ, nếu chip Việt Nam được sản
xuất tại Thủ Đức – Biên Hòa có mặt trong sản phẩm của Apple (trụ sở tại
Cupertino), nếu đất hiếm Việt Na thay thế Trung Quốc trong chuỗi công nghiệp
toàn cầu – thì câu hỏi không còn là:
Việt
Nam sẽ được gì?
Mà
là:
Việt
Nam sẽ trở thành quốc gia gì? Và ai xứng đáng dẫn dắt đất nước này để biến cơ hội
thành phẩm giá, thịnh vượng và tự do cho toàn dân?
Không
thể có công xưởng tự do nếu thể chế kìm hãm sáng tạo.
Không
thể có vị thế toàn cầu nếu doanh nghiệp sống trong sợ hãi và xã hội bị
bịt miệng.
Thời
khắc định đoạt – và câu hỏi lịch sử
Dù
còn là thông tin rò rỉ, đề nghị từ Washington là lời nhắc nhở rằng:
Thế
giới đã sẵn sàng nâng vai trò của Việt Nam. Nhưng Việt Nam đã sẵn sàng để nâng
mình lên tầm vóc đó chưa?
Nếu
bỏ lỡ thời cơ này, lịch sử sẽ không hỏi:
Tại
sao Trump lại đề nghị?
Mà
sẽ hỏi:
Tại
sao Việt Nam lại không dám thay đổi đúng lúc?
Và
nếu bạn cũng mong một Việt Nam tự do, dân chủ và thịnh vượng, hãy tự hỏi
ngay hôm nay:
Tôi
có thể làm gì để không hổ thẹn với tiền nhân và hậu thế?
----------------
3
comments
"Thế
giới đã sẵn sàng nâng vai trò của Việt Nam. Nhưng Việt Nam đã sẵn sàng để nâng
mình lên tầm vóc đó chưa?" Đây là câu hỏi hay.
Để nâng mình lên tầm vóc đó VN phải hòa nhập về thể chế chính trị với các nước
phát triển của thế giới chứ không phải "Một mình một chợ."
Nếu
đây là một sự thật. Mong rằng đảng csVN do ông Tô Lâm lãnh đạo sẽ không để vuột
mất cái cơ hội ngàn năm một thuở này. Một cơ hội có thể đưa nước VN lên ngang tầm
với những quốc gia phát triển khác trên thế giới. Đồng thời đem lại sự giàu
sang, thịnh vượng, ấm no, hạnh phúc cho toàn dân !
Làm
đầy tớ thằng khôn hơn làm thấý đứa dại...
No comments:
Post a Comment