Một
buổi sáng với cụ Vũ Thư Hiên
Tạ Duy Anh
11/05/2025
https://baotiengdan.com/2025/05/11/mot-buoi-sang-voi-cu-vu-thu-hien/
https://baotiengdan.com/wp-content/uploads/2025/05/33-1.jpg
Nhà
văn Vũ Thư Hiên (thứ hai từ trái qua) cùng tác giả Tạ Duy Anh (thứ ba từ phải)
và các thân hữu. Nguồn: Tạ Duy Anh
Hò
hẹn mãi, phải nhờ đến ông anh Nguyễn Chí Cư, mới có một buổi sáng uống cafe,
nói đủ thứ chuyện với cụ nhà văn Vũ Thư Hiên, năm nay đã vào tuổi 93. Gặp nhau
lần đầu, tôi chỉ muốn thốt lên: “Sao cụ hiền hậu thế”. Đúng là khác xa so với
hình dung trước đó của tôi về cụ. Có thể nói từ vẻ mặt, ánh mắt cụ vẫn ngây
thơ, trong sáng y như một “cậu bé”.
Dù
đã nặng tai, cụ nhà văn đáng kính, thần tượng của tuổi trẻ tôi vẫn rất minh mẫn
và ham chuyện. Mọi người háo hức ngồi nghe cụ nói. Chuyện xưa, chuyện nay cụ cứ
trộn lẫn vào nhau.
–
Này, đất nước tốt lên nhiều đấy. Mình đi khắp nơi, chả ở đâu bị gây khó dễ gì cả.
Chỉ thấy chỗ nào mình cũng được đón tiếp và giúp đỡ.
–
Ông Hồ mình coi như ông bác ruột (cười rất hiền lành). Vì thế mình luôn bảo vệ
ông ấy mọi lúc, mọi nơi, là lẽ thường, chứ có gì sai đâu…
–
Ông Tô Lâm nói nhiều câu hay lắm. Làm được như ông ấy nói là dân tộc này còn
nhiều phúc. Anh em nên ủng hộ ông ấy.
–
Năm 1949 mình vào bộ đội. Thời bấy giờ 16 tuổi đi bộ đội chính quy nhiều lắm.
Đúng ra mình được đào tạo làm công an, để đưa về hoạt động trong thành Hà Nội.
Bài kiểm tra đầu tiên là phải biết “ăn trộm”. Tại sao phải biết ăn trộm? Để khi
đột nhập nhà bọn quan lại, bọn sĩ quan địch có thể lấy trộm những thứ mình cần.
Nhưng bố mình gọi cổ về. Ông cụ bảo phải học đã, rồi làm gì hãy làm.
–
Vậy bố có tiếc không? Nếu theo nghề công an, khéo bố làm đến cấp tướng, làm bộ
trưởng chứ chả đùa? – Cô con gái My Lan vui miệng hỏi.
Không
trả lời con gái và mặc chúng tôi đưa ra các giả định, cụ Hiên vẫn chìm vào dòng
hồi tưởng:
–
Cụ Lê Giản (tức Tô Dĩ), giám đốc Nha công an trung ương đầu tiên (tương đương bộ
trưởng sau này) là bạn thân của bố mình đấy. Hai cụ trọng nhau lắm. Cụ nào có
việc đi đâu xa về, là phải tìm gặp ngay cụ kia. Cụ Giản rất nghiêm mà vẫn gần
gũi. Cụ tốt tính vô cùng. Tôi mà theo nghề công an thì là quân của cụ, thuận lợi
mọi đường chứ còn gì… (cười to).
–
Hồi bị bắt, mình cứ tự hỏi, sao họ lại bắt mình nhỉ? Mình có chính trị chính em
gì đâu. Mình chỉ viết văn và đề cao sự thật. Hay có thể do mình là con giai cụ
Vũ Đình Huỳnh. Cụ Huỳnh bị bắt trước, mình bị sau. Khi hai bố con cùng được
giam ở trại Tân Lập, một hôm bố mình viết vào vỏ bao thuốc, nhờ chuyển cho
mình, bảo chuyện bắt bớ này giống như “trẻ ốm vỡ da”. Ốm để lớn, để trưởng
thành. Cách mạng cũng khó thoát những trận ốm vỡ da, để hoàn thiện. Vì thế vẫn
phải tuyệt đối tin vào cách mạng.
Dừng
giây lát:
–
Ông bố mình dặn mình thế, qua vỏ bao thuốc lá. Cụ yêu cách mạng thế cơ mà.
Sau
đó có độ một phút cụ Vũ Thư Hiên im lặng, cặp mắt như vừa được phủ lên một lớp
sương mỏng:
–
Mình bị giam đúng 9 năm (cười sảng khoái). Lâu đấy chứ. “Chín năm làm một Vũ
Thư Hiên!” – chúng tôi cùng đồng thanh chen vào. Cụ Hiên khoái lắm, lần này cười
to nhưng không quên tiếp mạch chuyện.
–
Sao đến giờ mà họ vẫn không cho in lại sách của mình nhỉ? Cũng chả nói lý do vì
sao không cho in. Tập truyện ngắn xin giấy phép mãi không được. Mà toàn truyện
ngắn hiền lành lắm.
Tôi
nhắc: “Miền thơ ấu” của cụ hình như có được in lại đấy thôi.
Cụ
Hiên đáp:
–
Có. Công ty Phan Books in đợt đầu, bán hết vèo, xin in thêm nhưng không được.
Mình không buồn, nhưng tiếc. Cụ Kim Lân thích những gì mình viết về nông thôn lắm
nhé, viết cả bài giới thiệu. Vừa có nơi đánh tiếng xin dịch sang tiếng Anh,
mình bảo cứ thoải mái, cứ thoải mái. Những gì đã in ra thành sách, là của chung
mọi người rồi.
Cụ
Vũ Thư Hiên bất ngờ quay lại thời khắc hiện tại.
–
Đúng là đất nước thay đổi rất nhiều. Mình đến đâu cũng nhận ra điều đó. Mừng
quá!
Tôi
bèn bảo:
–
Chỉ riêng việc cụ được ngồi cái chỗ đẹp đẽ này uống cafe, nói chuyện thoải mái
với bọn em, đã là một thay đổi lớn rồi (ai đó nói cắt ngang: Tạ Duy Anh vẫn bị
theo dõi đấy). Trước kia thì còn khuya cụ nhé.
–
Thế à? Cậu vẫn trong “sổ đen” à?
Cụ
Hiên vừa hỏi một cách ngạc nhiên vừa chậm rãi đưa mắt nhìn ra xung quanh:
–
Nhưng có ai theo dõi đâu, nhỉ. Chả có ai cả. Hồi mình mới về thì có. Các cháu đều
rất lịch sự. Nhưng giờ thì anh em họ hiểu rồi. Mình yêu nước chứ có thù hận, chống
phá gì đâu – Cô con gái chen ngang: “Bố siêu yêu nước ấy chứ”. Cụ Hiên chỉ trìu
mến nhìn con, nói như kết luận:
–
Hy vọng dưới thời ông Tô Lâm rồi dần dần sẽ thực hiện tự do xuất bản, tự do báo
chí… Khi đó coi như mình có một chế độ đáng mong ước chứ còn gì nữa. Có đúng
không?
Tự
dưng thấy thương cụ nhà văn đến thắt ruột.
Nhưng
mà “trời còn để có hôm nay”… Đời người chìm nổi như cụ, được như bây giờ, vẫn cứ
còn may chán.
Ý
kiến chung cuối cùng chúng tôi nói với nhau (chả biết cụ Vũ Thư Hiên có để ý và
nghe thấy không), là Hà Nội nên sớm có một đường phố mang tên cụ Vũ Đình Huỳnh.
Thế mới công bằng và đấy cũng là một hành động hòa giải với… lịch sử!
-----------------
No comments:
Post a Comment