Hậu Chiến tranh Việt
Nam: Chính quyền cải tạo hàng chục ngàn người như thế nào?
BBC News Tiếng Việt
18
tháng 5 năm 2025
https://www.bbc.com/vietnamese/articles/ce9vzyd45e1o
Với
ý chí cải tạo những con người "phản động", sau chiến thắng 30/4/1975,
chính quyền mới đã đưa hầu hết những ai mà họ cho là thuộc thành phần "ngụy
quân, ngụy quyền" vào trại cải tạo.
Có
nhiều bằng chứng chỉ ra rằng những người bị giam giữ trong các trại cải tạo sau
ngày 30/4/1975 phần lớn không qua xét xử
"Tôi
biết một người tù quyết tâm, một là thoát, hai là chết. Khi bị bắt lại, anh ấy
đã chống cự. Tôi thấy họ đâm lưỡi lê từ miệng anh ấy xuyên ra sau đầu," một
cựu tù nhân kể lại trong cuốn A Gift of Barbed Wire: America's Allies
Abandoned in South Vietnam (Tạm dịch: Món quà dây thép gai: Đồng
minh của Mỹ bị bỏ rơi ở Nam Việt Nam) của Robert S. McKelvey.
Đồ
ăn trong trại vô cùng hạn chế.
Trong
cuốn The Bamboo Gulag: Political Imprisonment in Communist Vietnam (Tạm
dịch: Trại cải tạo tre: Giam giữ chính trị ở Việt Nam cộng sản),
tác giả Nghĩa M. Võ, nhà nghiên cứu độc lập về lịch sử và văn hóa Việt Nam, mô
tả rằng tù nhân thường phải ăn trộm nông sản, giấu vào mông hoặc trong áo sơ mi
có lớp lót kép, rồi sau đó chủ yếu là ăn sống. Nếu bị bắt quả tang, tù nhân sẽ
bị xỉ vả, đánh đập hoặc biệt giam.
Nguồn
thực phẩm nhiều lúc là do gia đình cung cấp. Tuy nhiên, tù nhân cũng hiếm khi
được gặp người thân, thường là vài tháng một lần.
Tác
giả Huy Đức, trong cuốn Giải phóng (bộ sách Bên thắng cuộc), viết
rằng cho tới tháng 9/1975, chỉ những người có nhân thân rất đặc biệt mới được
vào trại thăm thân.
Lao
động khổ sai và sống trong môi trường bệnh tật hoành hành là hai yếu tố điển
hình khác trong các trại cải tạo.
Sau
30/4/1975, hàng ngàn người đã sống cuộc sống như vậy.
"Chúng
cũng là con người Việt Nam. Đế quốc Mỹ và tay sai đã biến chúng từ con người
thành ra dã thú. Cách mạng phải cải tạo chúng từ thú trở lại thành người,"
ông Huy Đức dẫn lại bài viết ngày 12/6/1975 trên báo Sài Gòn Giải
Phóng.
Theo
một số nguồn tư liệu, tính tới năm 1980, tổng cộng đã có khoảng một triệu người
từng phải đi học tập cải tạo, trong đó 40.000 người bị giam giữ dài hạn.
Một
phái đoàn của Tổ chức Ân xá Quốc tế (Amnesty Intertional) tới Việt Nam vào
tháng 12/1979 đã được thông báo rằng trong số 40.000 người trên, có khoảng
26.000 người vẫn đang bị giam giữ và khoảng 14.000 người đã được trả tự do kể từ
năm 1975.
Có
những nguồn thông tin khác ước tính số người từng bị giam giữ dài hạn, tính tới
giai đoạn cuối năm 1978-đầu năm 1979, lớn hơn nhiều, với mức ước tính cao nhất
là 300.000 người.
Vào
năm 1988, hãng thông tấn AP dẫn thông tin từ Thứ trưởng Bộ Thông tin Việt Nam
Phan Quang Diêu nói rằng trong những năm qua, phần lớn trong tổng số khoảng
100.000 sĩ quan và công chức Sài Gòn tập trung đi học tập, cải tạo đã dần dần
được thả và cho phép trở về với gia đình.
Sau
khi phỏng vấn hơn 200 cựu tù nhân trại cải tạo, nhà hoạt động nhân quyền người
Mỹ Ginetta Sagan nhận xét về trại cải tạo trong một bài viết vào năm 1982 như
sau:
"Nghiên
cứu của chúng tôi cho thấy bức tranh về các trại lao động khổ sai với đói rét
và bệnh tật hoành hành, tù nhân bị trừng phạt nghiêm khắc chỉ vì những vi phạm
nhỏ các quy định trại, bị nhồi sọ chính trị và buộc phải viết những bản 'tự kiểm
điểm' dài với nội dung tố cáo chính mình và người khác về những hành vi bị cho
là sai trái trong quá khứ."
Trại
cải tạo là một mô hình phổ biến trong các nước xã hội chủ nghĩa, đặc biệt là
Liên Xô và Trung Quốc.
Tại
miền Bắc Việt Nam, chính quyền đã cho thành lập nhiều trại cải tạo lao động từ
những năm 1960. Việc bắt và giam giữ được thực hiện theo Nghị quyết 49 NQ/TVQH
do Ủy ban Thường vụ Quốc hội ban hành vào ngày 20/6/1961.
Sau
ngày 30/4/1975, với quyết tâm cải tạo những thành phần "tay sai",
"phản động", "ngụy quân", "ngụy quyền", chính quyền
mới của một nước Việt Nam thống nhất dù ban đầu hứa hẹn "sẽ đối xử nhân
văn", "không có trả thù", nhưng sau đó đã buộc hàng chục ngàn
(có thể hàng trăm ngàn) người đi "học tập cải tạo", thực chất là đi
lao động khổ sai và học tập chính trị.
Những
trại cải tạo cuối cùng kiểu này đóng cửa vào năm 1993.
.
No comments:
Post a Comment