Khi tên Israel nóng trên các chương trình thời sự thì chủ đề trí tuệ của
người Do Thái trở lại nóng trên các diễn đàn mạng xã hội. Nhưng người Do Thái
là ai và họ có thật thông minh áp đảo như nhiều người nghĩ không?
Qua tìm hiểu, có thể thấy muốn hiểu về chủ đề này ta cần lưu ý mấy điểm
sau:
- Người Do thái và người Israel là khác nhau. Đánh đồng người Do Thái với
người Israel là sai lầm chẳng khác gì đánh đồng tín đồ Công giáo với người
Rome. Người Do Thái là một nhóm dân tộc có nguồn gốc từ người Do Thái cổ đại và
có tôn giáo truyền thống là Do Thái giáo. Mặc dù không phải tất cả người Do
Thái đều theo đạo này nhưng hầu hết những người Do Thái đều coi những cá nhân
đã chính thức chuyển sang đạo Do Thái là một phần của cộng đồng.
- Còn người Israel là công dân nước Israel, một quốc gia mới chính thức
thành lập năm 1948 ở vùng Tây Á. Quốc gia này hiện có 9.8tr dân, với 73% là người
Do thái, 21% người Arab và 6% là các sắc dân khác. Cho nên Huyền thoại về sự
thành công của Israel cũng có một phần đóng góp không nhỏ của người Arab.
- Nếu bàn về trí thông minh của người Do thái thì ta cần hiểu trong hơn
2000 năm vong quốc, cộng đồng người Do Thái chia thành ba phân khu dân tộc lớn
tùy theo nơi tổ tiên của họ định cư: người Do Thái Ashkenazim (sinh sống ở
Trung và Đông Âu), người Do Thái Sephardim (nguồn gốc ở Bán đảo Iberia) và người
Do Thái Mizrahim (sinh sống ở Trung Đông và Bắc Phi). Trong ba nhóm đó chỉ có
người Do Thái Ashkenazim được công nhận có trí thông minh vượt trội. Các nghiên
cứu cho thấy người Do Thái Ashkenazi có chỉ số thông minh (IQ) trung bình trong
khoảng từ 107 đến 115, và người Do Thái Ashkenazi là một nhóm đã đạt được những
thành công trong lĩnh vực trí tuệ vượt xa số lượng của họ. Ít nhất có 214 người
Do Thái và những người có một nửa hoặc ba phần tư tổ tiên Do Thái đã được trao
giải Nobel, chiếm 22% tổng số cá nhân người nhận giải trên toàn thế giới từ năm
1901 đến năm 2023. Trong số những người phụ nữ đoạt giải Nobel, tỷ lệ người Do
Thái đoạt giải là 29%, trong khi người Do Thái chỉ chiếm khoảng 0,2% dân số thế
giới. Trong số những người này, hầu hết là người Ashkenazi, chỉ có 4 người gốc
Sephardi và 2 người gốc Mizrahim nhưng đều đã di cư sang châu Âu.
- Lý do người Ashkenazi có trí tuệ vượt trội lại hơi đáng buồn. Nhiều
nghiên cứu cho thấy nhóm này thừa hưởng trí thông minh ngôn ngữ và toán học cao
hơn đáng kể và trí thông minh không gian thấp hơn một chút so với các nhóm dân
tộc khác là do một số bệnh di truyền và hoàn cảnh kinh tế đặc biệt của họ vào
thời Trung cổ, cộng thêm văn hóa Hiếu học của dân tộc này. Vì vậy nói người Do
thái hay người Israel thông minh là không chính xác lắm vì theo Wikipedia hiện
nay toàn thế giới có khoảng 20-22tr người Do Thái, nhưng chỉ có 10-11tr trong số
đó là người Ashkenazi (chiếm 50%), cư trú chủ yếu ở Mỹ (khoảng 6tr) và Israel
(2.8tr), phần còn lại ở Châu Âu, Canada, Argentina và Australia.
Còn cảm nhận về người Do thái thì mình và các bạn mình quen ở Âu Mỹ (tức
là chủ yếu gặp người Ashkenazi) đều nhận xét họ rất khôn ngoan, hiểu biết và đặc
biệt làm business rất giỏi. Dù giàu họ khá keo kiệt, thích mặc cả, không tin tưởng
người ngoài. Họ có tính cộng đồng cao và khá cực đoan trong việc duy trì văn
hóa, phong tục của mình (cho đến giờ, rất nhiều gia đình Do thái vẫn không cho
phép con cái kết hôn với người ngoài, trừ khi chấp nhận cải đạo). Cũng nhờ sự gắn
kết đó (VD sống ở đâu họ cũng nghỉ thứ 6, mở cửa hàng ngày chủ nhật, vẫn có nhà
thờ riêng và vào ngày lễ cuối năm dù đang sống ở đâu thì khi làm lễ, họ luôn
nói câu: Sang năm về Jerusalem!) mà họ duy trì được bản sắc của mình suốt 2000
năm vong quốc. Ở đâu họ cũng đều là 1 cộng đồng có thế lực mạnh, nhưng do sống
khép kín, họ thường không được lòng dân địa phương.
Một bạn du học sinh từng sống ở Israel gần 2 năm, có hôn phu là người
Ashkenazi cho biết cuộc sống và xã hội Israel không lung linh như những điều mà
quyển Israel - Quốc gia khởi nghiệp và Tony Buổi sáng tô vẽ. Rất nhiều người Do
Thái, nhất là trí thức, cả trong và ngoài nước không ủng hộ chính quyền
Netanyahu từ rất lâu. Các trường ĐH, Viện nghiên cứu từng đình công, biểu tình
phản đối chính phủ vì quá bảo thủ, cuồng tín, tước quyền tự do của công dân.
Do tuyên truyền, phần lớn dân VN cứ nghĩ người Do Thái rất tiến bộ và văn
minh, nhưng đó chỉ là những người Ashkenazi không theo đạo hoặc chỉ theo đạo
theo truyền thống gia đình, không mộ đạo, cuồng tín. Còn những người Do thái
Orthodox cuồng đạo (xuất phát từ Đông Âu, chiếm khoảng 13% dân số Israel) thì
cũng ko khác Hồi giáo cực đoan. Họ đúng nghĩa chỉ có ăn và đẻ (vì những người
Orthodox không chấp nhận người cải đạo, mà chỉ chấp nhận "mẹ truyền con nối"
- tức là chỉ có những đứa trẻ sinh ra bởi mẹ Do Thái mới được tính là người Do
Thái), do đó việc duy trì nòi giống là tối quan trọng. Có những gia đình chỉ sống
bằng tiền trợ cấp chính phủ và việc duy nhất họ phải làm, ngoài việc đẻ con, là
học về Do Thái giáo.
Mình từng đọc một cuốn sách về việc kêu gọi các nhóm dân Do Thái về lập
quốc, nhóm đầu là những người sống sót ở Holocaust, hầu hết là trí thức, nghệ
sĩ ở châu Âu. Nhóm này là nòng cốt để hồi sinh tiếng Hebrew, xây dựng nhà nước,
trường học, mọi cơ cấu xã hội. Nhưng sau đó là đến các nhóm khác, trong đó có
Do thái Orthodox. Họ muốn về Israel vì Kinh Torah bảo thế nhưng chỉ đi bộ hoặc
xe ngựa, không chịu dùng xe hơi hay máy bay vì trong kinh thánh không có. Họ
không chịu tiêm chủng, khi có sản phụ sinh con bị mất máu họ không cho tiếp máu
từ ngân hàng, dù cô ta có thể chết vì “đó không phải máu Do thái”! Cho đến giờ
nhiều người Do thái Orthodox ở Israel vẫn cuồng tín đến độ trong ngày lễ
Shabbat họ không cho phép sử dụng bất cứ đồ điện tử nào, không lái xe, không sử
dụng điện và cả điện thoại. Với nhiều sắc dân khác nhau cả về tôn giáo và trình
độ phát triển, xã hội Israel không phải là ổn định, văn minh và phát triển như
ta thường nghe tuyên truyền. Xã hội nào cũng có vấn đề của nó, vấn đề của
Israel là một nước nhỏ, đất đai cằn cỗi, dân số chỉ bằng TP HCM, lại bị bao vây
bởi các nước Arab thù địch.
Mà xung đột Israel với Arab hay Israel với người theo đạo Thiên Chúa đều
khá kỳ cục vì cả 3 tôn giáo này đều xuất phát từ Jerusalem, đều thờ ông tổ
Abraham. Ông này có hai người con, con lớn là Ishmael, được coi là tổ phụ của
người Ả Rập, con thứ hai là Isaac là tổ phụ của người Do Thái, như chúng ta gọi
là hai dân tộc anh em! Người Do Thái và người theo đạo Thiên Chúa đều dùng
chung một cuốn Kinh Thánh mà người Do Thái gọi là kinh Torah còn người Thiên
Chúa giáo gọi là kinh Cựu ước! Chúng ta thường nghe kể người Thiên Chúa giáo
ghét người Do Thái vì Juda đã phản bội chúa Jesus. Chưa nói đến việc đem tội của
một cá nhân quy cho một cộng đồng (nếu thế thì người Do thái có nhiều lý do để
thù ghét người Thiên chúa giáo gấp bội) nhưng không ai để ý rằng Jesus và Juda
đều là người Do Thái. Thù oán của hai người Do Thái thì liên quan gì đến các cộng
đồng khác cơ chứ!!!
Thế nên dù không phủ nhận các giá trị của tôn giáo, mình luôn thấy khó mà
tin tưởng những hành xử từ động cơ tôn giáo được!
.
No comments:
Post a Comment