Hướng
đến bỏ ''than - dầu - khí’’: COP28 có tạo được bước ngoặt?
Trọng Thành - RFI
Đăng
ngày: 27/11/2023 - 15:30
Từ ngày 30/11/2023 đến ngày 12/12,
trong vòng hai tuần lễ, hội nghị khí hậu lần thứ 28 của Liên Hiệp Quốc (tức
COP28) sẽ diễn ra tại Dubai, Các Tiểu Vương Quốc Ả Rập Thống Nhất. Trong bối cảnh
nhiệt độ Trái đất phá hết kỷ lục này đến kỷ lục khác, nhiều hy vọng được đặt
vào COP28, được coi là cơ hội để cộng đồng quốc tế tìm được tiếng nói chung
trong cuộc chiến khí hậu. Giảm mạnh khí thải trước 2030 và hướng đến ‘‘bỏ than,
dầu, khí’’: COP28 có tạo được ‘‘bước ngoặt’’?
Một cuộc tuần hành yêu cầu từ bỏ năng lượng hóa thạch
tại New York, ngày 17/09/2023. REUTERS - EDUARDO MUNOZ
Trước khi hướng đến các mục tiêu hành động tương lai, cần sơ kết những
gì đạt được trong cuộc chiến cắt giảm khí thải gây hiệu ứng nhà kính là vấn đề
chủ yếu được báo chí tập trung làm rõ trước tiên. Theo thỏa thuận khí hậu Paris
2015, năm 2023 là năm đầu tiên cộng đồng quốc tế phải tổng kết được những nỗ lực
cắt giảm khí thải trong 8 năm qua. Bà Lola Vallejo, giám đốc Chương trình Khí hậu
của nhóm tư vấn Iddri (Viện Phát triển Bền vững và Quan hệ Quốc tế Pháp), trước
COP28, trong vòng hai năm, giới chuyên môn đã âm thầm chuẩn bị các dữ liệu để
cho phép đưa ra một hình ảnh tổng hợp về kết quả các nỗ lực thực thi Hiệp định
Khí hậu Paris của cộng đồng quốc tế.
Hiệp định
Paris 2015 ''có tác dụng'', nhưng đích còn rất xa
Báo cáo tổng hợp của Liên Hiệp Quốc công bố vào tháng 9 vừa qua đưa ra một
nhận định ít nhiều lạc quan. Giám đốc Chương trình Khí hậu của Iddri cho biết,
đã có một số tiến bộ đạt được, Hiệp định Paris rõ ràng ‘‘đã mang lại một tác dụng
nhất định’’, tổng lượng khí thải toàn cầu có phần chững lại, tuy nhiên con đường
đến đích còn rất xa.
Theo dự báo của Liên Hiệp Quốc, nếu không hành động quyết liệt thì lộ
trình phát thải hiện nay sẽ dẫn đến nhiệt độ tăng tối thiểu là 2,4°C và thậm
chí đến 2,9°C. Tình hình hiện tại rõ ràng là rất khác với năm 2010, khi thế giới
phải đối mặt với kịch bản nhiệt độ tăng từ 3,7°C đến 4,8°C, so với thời tiền
công nghiệp, nhưng mức tăng 2,4°C và 2,9°C rõ ràng là cũng vượt quá xa so với mục
tiêu 1,5°C đến 2°C của Hiệp định Paris. Đây là giới hạn nhiệt độ tăng được
phép, mà cộng đồng quốc tế đặt ra, bởi quá mức đó các biến đổi khí hậu sẽ vượt
quá khả năng đối phó của con người.
Kế
hoạch 2023 – 2028 phải được làm rõ ngay tại COP28
Biết nhân loại đang ở đâu trong lộ trình thực thi Hiệp định Paris là để
có được nền tảng vững chắc cho việc chuẩn bị bước đi sắp tới ngay trước mắt, tức
các kế hoạch hành động trong 5 năm tới. Phần tổng kết các nỗ lực đã thực hiện
là phần thứ nhất trong ‘‘Global Stocktake’’ (hay Bilan
mondial) về Khí hậu của Liên Hiệp Quốc. Phần thứ hai của ‘‘Global
Stocktake’’ là chuẩn bị cho kế hoạch 5 năm tới.
Về mặt chính thức, các cam kết đóng góp cắt giảm khí thải quốc gia
(CDN) mới sẽ chỉ được đưa ra vào năm 2025, nhằm chuẩn bị cho đợt đánh giá
các nỗ lực cắt giảm khí thải lần thứ hai vào năm 2028, tức dịp tròn 5 năm sau hội
nghị COP28, tuy nhiên, cộng đồng quốc tế đang đứng trước tình huống phải tăng tốc
gấp bội mới có thể kịp thực hiện mục tiêu của Hiệp định Paris. Để làm được điều
này, mức khí thải sẽ phải đạt đỉnh trước 2030. 2028 quá gần với các mốc 2030. Mạng
lưới khí hậu Pháp Action Climate France nhắc lại là ‘‘phải cắt giảm khí thải
quyết liệt trong 5 năm tới, trì hoãn cho đến sau năm 2028 là quá trễ’’.
Liên
Hiệp Quốc: ‘‘COP28 phải là bước ngoặt’’
Ông Simon Stielle, tổng thư ký của Công ước Khung của Liên Hiệp Quốc về
Biến Đổi Khí hậu (CCNUCC), nhấn mạnh : hội nghị COP28 sẽ ‘‘phải là một bước
ngoặt thực sự’’, bởi trên thực tế ‘‘chúng ta đang đi chệch hướng’’. Điều lý tưởng
cần hướng đến trong nỗ lực tổng hợp của cộng đồng quốc tế là phải có một lộ
trình hướng đến các hành động cụ thể, và ngay lập tức.
Đối với giới tranh đấu khí hậu, lãnh đạo các nước phải ấn định ngay tại
COP28 các mục tiêu mà họ sẽ phải hướng tới trong kế hoạch 5 năm tới. Mà, các mục
tiêu của 5 năm tới cũng sẽ phụ thuộc rất nhiều vào mục tiêu rốt ráo cuối cùng.
Hay nói cách khác, có chọn đúng đích thì mới đi được đúng đường, chọn sai đích
cuối cùng, tức đích dài hạn, các đích trung hạn và trước mắt cũng không có khả
năng đạt được. Theo lãnh đạo của mạng lưới toàn cầu Action Climate, Marine
Pouget, để thực hiện việc này, các nước cần đưa ngay vào kế hoạch 5 năm tới, lộ
trình từ bỏ năng lượng hóa thạch, với mục tiêu cuối cùng là chấm dứt sử dụng
năng lượng hóa thạch vào năm 2050.
Giảm
mạnh khí thải trước 2030 và từ bỏ ''than - dầu - khí’’: Hai mặt của một vấn đề
Hướng tới mục tiêu từ bỏ năng lượng hóa thạch xét về dài hạn và khẩn cấp
cắt giảm khí thải trước 2028, tức về mặt ngắn hạn, là hai vấn đề gắn bó mật thiết.
Vấn đề từ bỏ năng lượng hóa thạch đang dần dần trở thành chủ đề trung tâm của
COP28. Cho đến gần đây, đã có khoảng 80 quốc gia – dưới áp lực của xã hội dân sự
- hướng đến mục tiêu giã từ năng lượng hóa thạch, vốn vẫn là húy kị cách nay
hai, ba năm. Liên Hiệp Châu Âu cũng xác định lập trường chung từ bỏ năng lượng
năng lượng hóa thạch trước khi đến COP28. Các quốc gia nói trên hy vọng Tuyên bố
chung của COP28 sẽ ghi nhận mục tiêu này.
Tuy nhiên, xét về phía các nước hướng đến mục tiêu từ bỏ năng lượng hóa
thạch về nguyên tắc, khác biệt là rất lớn giữa tuyên bố từ bỏ năng lượng hóa thạch
chung chung và nội dung cụ thể. Hai điểm nổi bất cần chú ý, thứ nhất là ngay cả
Liên Hiệp Châu Âu cũng chưa xác định thời điểm chấm dứt sử dụng năng lượng hóa
thạch, và điều quan trọng thứ hai là, nội bộ Liên Âu cũng rất phân hóa. Nhiều
quốc gia coi việc từ bỏ năng lượng hóa thạch chỉ liên quan đến các hoạt động
phát thải không có ‘‘biện pháp giảm nhẹ’’ (trong tiếng Anh gọi là
‘‘unabated’’), tức hệ thống thu giữ khí thải. Mà trên thực tế, các hoạt động có
hệ thống thu giữ khí thải (không phân biệt mức độ) liên quan đến ‘‘gần như toàn
bộ các hoạt động’’ trong lĩnh vực năng lượng.
Giới
dầu khí lấy cớ ‘‘thu giữ khí thải'’ trì hoãn từ bỏ năng lượng hóa thạch
Hồi giữa tháng 10 vừa qua, bộ trưởng Pháp Agnès Pannier-Runacher, phụ
trách Chuyển đổi Sinh thái đã mạnh mẽ chỉ trích việc lấy cớ sử dụng các biện
pháp ‘‘thu giữ khí thải’’ mang tính chắp vá (không chứng minh có đủ hiệu quả) để
biện minh cho lập trường trì hoãn việc từ bỏ năng lượng hóa thạch. Quan điểm của
vị bộ trưởng Pháp cũng tương đồng với quan điểm của GIEC, cơ quan chuyên gia
liên chính phủ về biến đổi khí hậu của Liên Hiệp Quốc. Theo Idrri, Cơ quan Năng
lượng Quốc tế (AIE) mới đây cũng ra một báo cáo ‘‘chỉ trích mạnh mẽ tính kém hiệu
quả’’ của các biện pháp thu giữ khí thải, vốn được quảng bá mạnh.
Về vấn đề này, Các Tiểu Vương Quốc Ả Rập Thống Nhất, quốc gia chủ nhà
COP28, có quan điểm hoàn toàn ngược lại, khuyến khích ‘‘các kỹ thuật thu giữ
khí thải’’ đủ loại. Viện Phát triển Bền vững và Quan hệ Quốc tế Pháp lo ngại là
thủ đoạn này sẽ được sử dụng để cản trở cộng đồng quốc tế hướng đến mục tiêu
chia tay với năng lượng hóa thạch. Giới môi trường coi việc Các Tiểu Vương Quốc
Ả Rập Thống Nhất, quốc gia sản xuất dầu khí thứ bảy thế giới, làm chủ tịch
COP28 không báo hiệu điều gì tốt lành. Tập đoàn dầu khí Adnoc của chủ tịch
COP28, Ahmed al-Jaber, là công ty đầu tư vào năng lượng hóa thạch đứng hàng thứ
năm thế giới. Kể từ 2021, công ty này thậm chí còn trở thành nhà đầu tư số một.
Khả năng đạt được một thỏa thuận về giã từ năng lượng hóa thạch, cho dù là điều
cấp bách để hy vọng giới hạn nhiệt độ như Hiệp định Paris, là vô cùng thấp.
Không chỉ có việc đại gia dầu khí Các Tiểu Vương Quốc Ả Rập Thống Nhất
thao túng COP28, việc các tập đoàn dầu khí gài người tham gia các hoạt động của
COP28 để ‘‘gây áp lực hàng lang’’, cũng là một lực cản khác đối với nỗ lực
chung của nhiều nước, nhiều phong trào môi trường – khí hậu hướng đến từ bỏ
năng lượng hóa thạch. Theo một số chuyên gia, số lượng thành viên các nhóm
lobby tham dự COP28 tại Dubai lần này dự kiến sẽ đông hơn năm ngoái. Theo trang
mạng Challenge, nhiều chuyên gia về khí hậu chỉ đặt hy vọng vừa phải vào COP28,
mục tiêu giã từ năng lượng hóa thạch giờ đây được đặt vào COP30 tại Brazil.
No comments:
Post a Comment