Liệu một chính quyền Biden có nhu nhược
hơn Trump về Trung Quốc?
Phạm Vũ Lửa Hạ dịch
Canada Info | 3 Tháng Tám, 2020
Quan
hệ Mỹ-Trung đã bước vào một thời kỳ mới tăm tối.
Liệu điều đó có thay đổi nếu Joe Biden đắc cử tổng thống?
*
Vào tháng 12 năm 2018, những
nhân vật hiếu chiến bài Trung trong chính quyền Trump thúc giục áp dụng một loạt
biện pháp trừng phạt mới trong tuần lễ được một số người gọi trong nội bộ với
nhau là “Tuần lễ Đả phá Trung Quốc” (“F^ck China Week”), theo một cuốn sách mới
của Bob Davis và Lingling Wei. Nhưng chuyện đó chẳng nhằm nhò gì so với những
diễn biến trong tháng 7 năm 2020.
Trong những tuần vừa qua,
Mỹ đã áp dụng chế tài với một số quan chức cao cấp Trung Quốc, trong đó có một ủy
viên Bộ chính trị, vì họ có can dự vào những trò tàn bạo đối với người Duy Ngô Nhĩ
ở Tân Cương; đưa thêm 11 công ty Trung Quốc vào danh sách đen của Bộ Thương mại
Mỹ, vì đồng lõa trong những trò tàn bạo đó; tuyên bố rằng những tuyên bố chủ
quyền rộng khắp của Trung Quốc ở Biển Đông là phi pháp; tước quy chế đặc biệt của
Hong Kong về ngoại giao và thương mại; thông báo các cáo buộc hình sự đối với bốn
công dân Trung Quốc bị giới chức Mỹ cho là gián điệp của Quân đội Giải phóng
Nhân dân [của Trung Quốc]; và ra lệnh đóng cửa lãnh sự quán Trung Quốc ở
Houston, bị cho là một ổ hoạt động gián điệp và gây ảnh hưởng – đây là lần đầu tiên Mỹ có động
thái như vậy kể từ khi bình thường hóa quan hệ vào năm 1979 (Trung Quốc
trả đũa bằng cách đóng lãnh sự quán của Mỹ tại Thành Đô).
Dấu hiệu đầu tiên cho thấy
có biến ở Houston là khi các video xuất hiện trên mạng cho thấy các nhà ngoại
giao Trung Quốc vội vàng đốt tài liệu trong sân lãnh sự quán — một ẩn dụ thích
hợp về chuyện hơn 40 năm bang giao tan thành mây khói.
Tất thảy những chuyện này
xảy ra trong thời một tổng thống Mỹ, Donald Trump, tỏ vẻ ưa thích chủ tịch
Trung Quốc, Tập Cận Bình, và (theo lời của cựu cố vấn an ninh quốc gia của ông
John Bolton) từng nói với Tập Cận Bình rằng xây dựng các trại cải tạo người Duy
Ngô Nhĩ là “chuyện đúng nên làm”. Tổng thống Trump chẳng tỏ vẻ thích thú đánh nhau
với Trung Quốc ngoại trừ về thương mại và về đại dịch, để đánh lạc hướng chỉ
trích về cách ông ứng phó với COVID-19. Nhưng khi sắp hết thời gian trong nhiệm kỳ đầu tiên của
ông — và có lẽ chức tổng thống của ông — các quan chức hiếu chiến
xung quanh ông đang cố gắng xác lập một lập trường có tính đối đầu hơn cách Mỹ
đã áp dụng kể từ trước khi Richard Nixon sang Trung Quốc cách đây gần nửa thế kỷ.
Hôm 23 tháng 7, tại Thư
viện Tổng thống Nixon ở California, ngoại trưởng Mike Pompeo kết thúc loạt bốn
bài phát biểu trong bốn tuần của các quan chức hàng đầu khắc họa chế độ Trung
Quốc là mối đe dọa lớn nhất cho tự do và dân chủ toàn cầu. Cố vấn an ninh quốc gia Robert
O’Brien, giám
đốc FBI Christopher Wray, bộ trưởng tư pháp William Barr, và ngoại trưởng Pompeo
lập luận rằng Trung Quốc muốn xuất khẩu ý thức hệ và “tư tưởng kiểm soát” của
mình ra khỏi biên giới của mình. Họ mắng các lãnh đạo công ty và các
hãng phim Hollywood vì đã quỵ lụy Bắc Kinh, cảnh báo về hoạt động gián điệp
Trung Quốc rộng khắp ở Mỹ và cho rằng Tập Cận Bình đang tiến hành cuộc chinh phạt
mấy thập niên để giành “quyền bá chủ toàn cầu”. Ngoại trưởng Pompeo nói rằng Mỹ
và các đồng minh của mình phải thúc ép Trung Quốc thay đổi, bằng không sẽ có
nguy cơ nhượng thế kỷ 21 cho viễn kiến chuyên chế độc tài của Tập Cận Bình. “Mẫu
hình can dự mù quáng với Trung Quốc chẳng thể đạt được điều đó,” ông nói. “Nếu
chúng ta nay quỳ gối, con của con chúng ta có thể bị Đảng Cộng sản Trung Quốc
kiểm soát hoàn toàn.”
Không được nêu tên trong
những bài phát biểu này — nhưng là một tấm phông tất yếu cho chúng — là Joe
Biden và chiến dịch tranh cử tổng thống. Chiến dịch tranh cử của ông Trump muốn
khắc họa ứng cử viên được cho là sẽ do Đảng Dân chủ đề cử là người nhu nhược về
Trung Quốc, cho rằng ông Biden khi làm phó tổng thống đã đánh giá thấp mối đe dọa
này.
Một quan chức cao cấp
trong chính quyền Mỹ nói rằng một phần của các tính toán dẫn tới những hành động
gần đây là để đẩy quan hệ Trung-Mỹ vào một quỹ đạo mà sẽ khó đảo ngược bất kể
ai đắc cử vào tháng 11 sắp tới. Một số quan chức tin rằng họ đã sắp đạt mục
tiêu này, nhờ sự đồng thuận của cả hai đảng nhìn chung có tính hiếu chiến ở Quốc
hội; Quốc hội Mỹ đã thông qua luật cứng rắn để phản ứng lại cách đối xử với người
Duy Ngô Nhĩ và Hong Kong. Những hành động của chính Đảng Cộng sản Trung Quốc —
biến Tân Cương thành một trại tập trung và tước chế độ pháp trị của Hong Kong —
đã gần như chắc chắn bảo đảm rằng Mỹ không thể quay lại trọn vẹn với mối bang
giao cũ với Trung Quốc.
Tuy nhiên, một số nhân vật
hiếu chiến bên ngoài chính quyền, trong đó có một vài người nói họ sẽ bầu ông
Biden, lo ngại rằng ông sẽ ít đối đầu hơn với Tập Cận Bình do ông muốn Trung Quốc
hợp tác về các vấn đề như biến đổi khí hậu và kiểm soát vũ khí hạt nhân. Nhiều
người trong những cố vấn chính sách đối ngoại của ông hẳn nhiên là các nhân vật
kỳ cựu từ chính quyền Obama. Giới hiếu chiến chế nhạo như vậy là quá dễ dãi tạo
điều kiện thuận lợi để Trung Quốc vươn lên chỉ vì những thứ như Hiệp định Paris
chẳng hạn. Nếu thắng cử, liệu chính quyền Biden cũng sẽ nhu nhược hơn?
Không còn là nhân vật nhu nhược
Các cố vấn của ông Biden
phản bác theo nhiều cách. Trước tiên, họ lập luận rằng ông sẽ khôi phục uy quyền
luân lý (moral authority) bằng cách lên án Trung Quốc về những vi phạm nhân quyền.
Thứ hai, họ nói ông dự định phối hợp với các đồng minh để thúc ép Trung Quốc
thay đổi hành vi của Trung Quốc. Thứ ba, ông sẽ đầu tư tại nội địa để nước Mỹ
trở thành một đối thủ cạnh tranh mạnh hơn trong các lĩnh vực như 5G. Họ cho rằng ông Trump đã làm
suy yếu vị thế của nước Mỹ so với Trung Quốc trên cả ba mặt trận: bật đèn
xanh cho các vi phạm nhân quyền; phá hoại các đồng minh trong khi xun xoe nịnh
nọt các nhà độc tài; và để cho các thiết chế và cơ sở hạ tầng của nước Mỹ mục rữa.
“Chúng ta yếu đi và Trung Quốc mạnh lên nhờ Tổng thống Trump,” Tony
Blinken, một cố vấn của ông Biden, nói.
Các quan chức của ông
Trump nhấn mạnh tới các hành động của họ, chứ không phải lời lẽ của tổng thống.
Trước khi ra đòn liên tiếp hồi tháng 7, các quan chức đã quyết định cắt nguồn
cung ứng công nghệ Mỹ cho Huawei, một phần của chiến dịch chống lại tập đoàn viễn
thông Trung Quốc mà đã được các đồng minh ủng hộ phần nào: Anh Quốc nay đã loan
báo là sẽ cấm Huawei tham gia mạng [5G] của mình (Úc đã cấm trước Mỹ). FBI có
cách tiếp cận còn mạnh bạo hơn khi điều tra hoạt động gián điệp của Trung Quốc
— trong bài phát biểu về Trung Quốc, giám đốc Wray cho biết, cứ mười giờ ông mở
một vụ điều tra mới. Bộ Ngoại giao Mỹ gần đây quyết định hủy thị thực [chiếu
khán] của khoảng 3000 sinh viên cao học có liên hệ với các tổ chức quân sự ở
Trung Quốc; đây là đợt mới nhất tăng cường rà soát công dân Trung Quốc sang Mỹ
du học hoặc nghiên cứu. Và Bộ Quốc phòng Mỹ đã cương quyết hơn trong việc tiến
hành các hoạt động bảo đảm quyền tự do đi lại ở Biển Đông và Eo biển Đài Loan.
Có lẽ có tính khiêu khích
nhất là những hành động bày tỏ ủng hộ bà Thái Anh Văn, tổng thống Đài Loan, hòn
đảo được Trung Quốc cho là của mình. Điều này đã nêu ra câu hỏi liệu họ có thể
đi xa tới đâu trong việc thử thách một trong những khía cạnh nhạy cảm nhất
trong quan hệ Trung-Mỹ. Một quan chức cao cấp nói rằng sau mấy thập niên bang
giao có tính ngại rủi ro, chính quyền Mỹ quyết tâm bắt Trung Quốc chịu tổn hại
vì hành vi của họ.
Các cố vấn của ông Biden
đuối lý khi họ tuyên bố rằng chính quyền Obama đã cứng rắn với Trung Quốc. Một
lập luận có tính thuyết phục hơn là, mặc dù ông tập hợp quanh mình những nhân vật
hiếu chiến bài Trung, bản thân ông Trump không phải là người hiếu chiến, và có
thể thình lình phá hoại các chính sách của chính quyền ông. Trong một cuộc phỏng
vấn hồi tháng 6, ông thừa nhận rằng ông đã trì hoãn chế tài các quan chức Trung
Quốc vì vấn đề Tân Cương vì ông không muốn gây nguy hại cho một hiệp định
thương mại. Và chính sách mà ông thiết tha nhất, đánh thuế nhập khẩu, đã thất bại,
chỉ đạt được một thỏa thuận hời hợt từ Trung Quốc chịu mua thêm nông sản (mà
ông Bolton nói rằng tổng thống Trump đã yêu cầu Tập Cận Bình đồng ý để giúp ông
tái đắc cử).
Cử tri không phục cho lắm.
Trong một cuộc thăm dò dư
luận do Đại học Suffolk và báo USA Today tiến hành hồi cuối tháng 6, 51% người
trả lời cho rằng ông Biden sẽ xử lý Trung Quốc tốt hơn, so với 41% cho tổng thống
Trump.
Liệu tổng thống Trump có
muốn áp dụng thêm nhiều biện pháp cực đoan đối với Trung Quốc, do những nhân vật
hiếu chiến xung quanh ông hô hào thúc giục? Trong những ý tưởng được cấp dưới của
ông cân nhắc gần đây có lệnh cấm toàn bộ 92 triệu đảng viên Trung Cộng và thân
nhân của họ nhập cảnh Mỹ, hoặc chế tài các ngân hàng Trung Quốc ở Hong Kong. Với
ông Trump hiện nay, những biện pháp này có thể có tính quá khiêu khích — nhưng
có lẽ sẽ bớt có tính khiêu khích hơn khi cận ngày bầu cử.
Giới chức ở Trung Quốc
cho tới nay đã phản ứng với thái độ tương đối kiềm chế. Họ cũng có thể đọc các
kết quả thăm dò dư luận, và nhiều người muốn biết liệu quỹ đạo bang giao hiện
nay có tiếp tục sau tháng 1 hay không. Một số nhà tuyên truyền đã nói rằng họ
muốn ông Trump đắc cử, với lý lẽ, giống như lý lẽ của ông Blinken, rằng ông
Trump đã làm suy yếu vị thế chiến lược của Mỹ và củng cố vị thế chiến lược của
Trung Quốc. Có thể họ chỉ hô hoán ầm ĩ. Hoặc có thể họ cũng xem ông Biden là
người sẽ nói là làm khi phát biểu cứng rắn về những vấn đề như nhân quyền, thay
vì biến những vấn đề nguyên tắc thành lá bài đổi chác trong đàm phán. Về khoản
đó ngay cả những người hiếu chiến lo ngại về ông Biden cũng không nghi ngờ sự
thành thật của ông. Trung Quốc đã thay đổi từ khi ông là phó tổng thống, và sự
đồng thuận của giới chóp bu ở Washington đã thay đổi. Một cuộc bầu cử chưa đủ để
chấm dứt thời kỳ mới tăm tối trong quan hệ Mỹ-Trung.
NGUỒN :
The
Economist, 30/7/2020
No comments:
Post a Comment