Lê Phan
January 19, 2019
Gdansk, như chúng ta biết, có một vị trí tối thượng
trong lịch sử hiện đại của Ba Lan. Nó là nơi chào đời của Công Đoàn Đoàn Kết vốn
đã đóng góp quan trọng trong việc lật đổ chế độ Cộng Sản ở Ba Lan; nhưng gần
đây Gdansk đã trở thành một trung tâm đối lập với chính phủ bảo thủ cực đoan của
đảng Law and Justice (PiS).
Hôm 18 Tháng Giêng, 2019, người dân tưởng nhớ ông
Pawel Adamowicz, thị trưởng thành phố Gdansk, người vừa bị sát hại. (Hình: Sean
Gallup/Getty Images)
Nay một trang bi đát mới trong lịch sử đất nước này
đã lại được viết lên ở thành phố hải cảng này. Vụ đâm chết ông thị trưởng của
thành phố, ông Pawel Adamowicz, đã làm nổi bật sự chia rẽ sâu đậm và bầu không
khí chính trị độc địa mà đảng PiS đã tạo nên ở đất nước này. Với Ba Lan chỉ là
một thí dụ trong một sự phân cực trên toàn Âu Châu giữa chủ nghĩa cấp tiến bao
dung và chủ nghĩa dân tộc bảo thủ, vụ ám sát này cũng là một hồi chuông báo động
cho toàn lục địa Âu Châu.
Đi tìm mục tiêu chính trị cho vụ đâm người này,
chúng ta cần thận trọng. Nghi can 27 tuổi, tên là Stefan W, đã bị năm năm tù về
tội ăn cướp ngân hàng, được nói đã đổ lỗi cho đảng trung hữu trước kia cầm quyền
là Civic Platform cho bản án. Cảnh sát nói người này có vấn đề tâm thần. Nhưng
danh tánh của nạn nhân, và địa điểm cũng như toàn cảnh của vụ sát nhân, đã làm
cho khó có thể loại bỏ nói đây chỉ là một hành động tội ác hoàn toàn vô tình.
Ông Adamowicz, năm nay 53 tuổi, là một phần của phe
đối lập của Công Đoàn Đoàn Kết trong các năm của thập niên 1980 và cho đến năm
2015 là thành viên của Civic Platform. Là thị trưởng Gdansk từ năm 1998, ông đã
ồn ào ủng hộ những vấn đề cấp tiến như quyền đồng tính và chấp nhận người tị nạn
– đặt ông thành đối đầu với đảng PiS. Cuộc quyên góp nơi mà ông bị đâm chết,
cái gọi là Great Orchestra of Christmas Charity – là tổ chức quyên góp được nhiều
nhất ở Ba Lan – trước kia là điều đã đoàn kết người Ba Lan quanh cố gắng quyên
tiền cho các dụng cụ y khoa cho các bệnh viện nhi đồng.
Dưới triều đại của đảng PiS, tên tuổi của ông
Adamowicz xuất hiện trên những video của PiS trước cuộc bầu cử địa phương vào
mùa Thu năm ngoái như là môt trong những người khởi xướng ra “Thỏa thuận di
dân” mà mục đích là đem những người Hồi Giáo vào các thành phố của Ba Lan. Một
phong trào thanh niên theo chủ nghĩa dân tộc đã tuyên bố “một giấy khai tử” cho
ông. Phe cánh hữu dè bỉu chương trình Great Orchestra of Christmas Charity như
là biểu tượng của chủ nghĩa cấp tiến.
Ông Adamowicz, vốn giữ chức thị trưởng thành phố lớn
thứ sáu của Ba Lan từ năm 1998 và mới được bầu lại vào mùa Thu năm ngoái, nổi
tiếng cho lập trường cấp tiến tự do của mình. Bất chấp luận điệu bài di dân của
nhà cầm quyền, ông là một trong một chục các thị trưởng Ba Lan ký vào một tuyên
ngôn “thân hữu cho di dân” năm 2007.
Cũng như các chính trị gia đối lập khác, ông thường
xuyên bị các phương tiện truyền thông công và tư nhân mà PiS kiểm soát tấn
công. Những người khác cũng chỉ ra là cuộc tấn công xảy ra ở bữa gala của Great
Orchestra of Christmas Charity, một tổ chức bất vụ lợi đã quyên góp nhiều triệu
euro cho dụng cụ cho các bệnh viên trẻ em trong nhiều năm, nhưng vẫn thường bị
các nhóm cánh hữu tấn công. Là một tổ chức phi chính phủ lớn, họ bị nhìn trước
con mắt nghi ngờ của những kẻ chủ trương độc tài hoang tưởng.
Một phần chủ thuyết của PiS, vốn xuất hiện sau khi
có một sự chia rẽ trong Phong Trào Đoàn Kết, là cuộc cách mạng năm 1989 của Ba
Lan là chưa hoàn tất vì họ đã điều đình ôn hòa và tham dự vào điều mà đảng PiS
coi là những dung hòa đáng nghi ngờ với nhà chức trách Cộng Sản. PiS lợi dụng
điều này để biện minh cho những bước mà họ bảo là để “giải quyết các vấn đề”
cho Ba Lan, như là cải tổ hệ thống tư pháp vốn đã bị Liên Hiệp Âu Châu chỉ
trích vì đã làm cho ngành tư pháp mất độc lập. Hơn thế, ngôn ngữ của họ đã khuyến
khích một số những người theo họ, và các nhóm quá khích bên ngoài đảng, coi sự
ôn hòa của phe cấp tiến như là một kẻ thù cần phải tiêu diệt không thương tiếc.
Vụ giết ông Adamowicz phải là một giây phút cho mọi
phe phái, nhưng quan trọng hơn hết cho PiS và truyền thông quốc gia mà đảng đã
kiểm soát chặt chẽ, từ bỏ cực đoan và mọi hình thức bạo động chính trị. Nhưng
điều có triển vọng xảy ra hơn là nó sẽ chỉ dẫn đến những cố gắng tạm thời và
chiến thuật của PiS để làm dịu bớt hình ảnh của họ trong cuộc bầu cử Tháng Năm
cho Quốc Hội Âu Châu, như họ đã làm trong cuộc bầu cử tổng thống Ba Lan năm
2015 và các cuộc bầu cử quốc hội.
Đối thoại công khai ở những quốc gia như Ba Lan đã đầy
những nội dung độc hại – tích cực phổ biến của đảng cầm quyền, thành ra không
thể nói đến bất cứ một sự thăng bằng nào. Truyền hình nhà nước đã trở thành một
khí cụ của tuyên truyền tàn nhẫn, phổ biến những luận điệu đầy hận thù và bài
ngoại hằng ngày.
Chỉ cách vụ ám sát có ba ngày, một phim hài hước chống
người Do Thái được chiếu trên truyền hình vào giờ cao điểm. Trong cuốn phim đó,
tổ chức thiện nguyện mà ông Adamowicz tham gia và là nơi ông bị đâm chết – bị
coi như là một cái gì khả nghi, điều khiển của những thế lực đen tối. Cuộc
quyên góp tiền cho các bệnh viện trẻ em này đã bị truyền thông cánh hữu và từ đảng
cầm quyền tấn công, nói một cách nực cười là họ quảng bá cho những điều thiếu đạo
đức. Hận thù, miệt thị, và thiếu bao dung, nếu bị khích động, thúc đẩy và ngay
cả chấp nhận một cách thụ động của giới cầm quyền và truyền thông, có thể và đã
dẫn đến bạo động với kết quả đáng sợ. Nó sẽ xảy ra, sớm hay muộn.
Tấm thảm kịch ở Gdansk – vốn làm người ta nhớ đến vụ
giết Dân Biểu Jo Cox của Quốc Hội Anh một tuần trước cuộc trưng cầu dân ý năm
2016 – cũng nên tạo một sự suy nghĩ ở những nơi khác ở Âu Châu khi cuộc bầu cử
quốc hội toàn châu sắp đến.
Ông Matteo Salvini, phó thủ tướng Ý và người đứng đầu
của đảng League thuộc cánh cực hữu, tuần rồi hứa hẹn “một mùa Xuân Âu Châu mới”
khi ông đến Warsaww trong cố gắng xây dựng một liên minh nghi ngờ Âu Châu. Một
ngày sau, ông Viktor Orban của Hungary ca tụng liên minh này và tuyên bố mục
đích của nó là để bảo đảm “chống di dân trở thành một đa số trong các định chế
của Liên Hiệp Âu Châu.” Những giá trị bao dung và bỏ ra ngoài sự phân chia vốn
đã là lý tưởng dẫn đến việc thành lập Liên Hiệp Âu Châu đang bị lâm nguy. (Lê
Phan)
No comments:
Post a Comment