Trung
Quốc : Gặp khó khăn, Tập Cận Bình buộc phải chia sẻ quyền lực
Thùy Dương - RFI
Đăng
ngày: 15/07/2025 - 08:40
Lần đầu
tiên kể từ khi Tập Cận Bình lên nắm quyền vào năm 2012, có những dấu hiệu cho
thấy ảnh hưởng chính trị của chủ tịch Trung Quốc đang suy giảm : Các Ủy
viên Trung ương đảng Cộng Sản Trung Quốc tuyên bố từ nay nguyên tắc sẽ là quay
trở lại với sự lãnh đạo tập thể trong các cơ quan quản lý của đảng.
HÌNH
:
Chủ
tịch Trung Quốc Tập Cận Bình phát biểu khai mạc Diễn đàn Trung Quốc và Cộng đồng
các quốc gia Châu Mỹ Latinh và Caribê tại Bắc Kinh, Trung Quốc, ngày
13/05/2025. AP - Andy Wong
Theo
nhận định của nhà nghiên cứu Pierre-Antoine Donnet, trên trang mạng châu Á The
Asialyst ngày 10/07/2025, từ lâu nay, một số người thiếu khôn ngoan và thiếu thận
trọng đã mạo hiểm dự đoán quyền lực của ông sắp sụp đổ, nhưng Tập Cận Bình vẫn
luôn tại vị, và dường như vẫn kiểm soát chặt chẽ bộ máy chính trị của đất nước.
Tuy
nhiên, từ nhiều tháng nay, nhiều tín hiệu và sự kiện đều đi theo một hướng : sự
rút lui rõ rệt của người vẫn được coi là chủ nhân tối cao của Trung Quốc. Trong
số đó có thể kể đến việc lãnh đạo họ Tập liên tục vắng mặt tại các cuộc họp và
diễn đàn quốc tế mà ông vẫn thường tham dự, cùng với nhiều vụ thanh trừng ấn tượng
nhắm vào nhiều tướng lĩnh của Quân đội Giải phóng Nhân dân (PLA), trong đó có một
số nhân vật thân cận với chủ tịch Trung Quốc.
Thực
tế dễ thấy nhất là sự vắng mặt ngày càng rõ rệt của nhà lãnh đạo tối cao trên
các phương tiện truyền thông Nhà nước. Ví dụ, tên của Tập Cận Bình hay hệ tư tưởng
mang tên ông đã không được nhắc tới khi báo chí đưa tin về các cuộc đàm phán
thương mại quan trọng giữa Trung Quốc và Hoa Kỳ. Tương tự như vậy tại các buổi
thông báo chính sách mới nhằm tăng cường bảo vệ xã hội hoặc buổi lễ mà thủ tướng
Lý Cường và những lãnh đạo khác tuyên thệ trung thành với Hiến pháp.
Chắc
chắn, ông Tập khó có thể mất đi vị thế « hạt nhân » của ban lãnh đạo
đảng Cộng Sản Trung Quốc trước Đại hội Đảng lần thứ 21 vào cuối năm 2027. Theo
điều lệ Đảng, tổng bí thư chỉ có thể bị cách chức bởi Hội nghị toàn thể Ban Chấp
hành Trung ương Đảng hoặc đại hội Đảng. Tuy nhiên, hầu hết các Ủy viên Trung
ương đảng được bầu lại tại Đại hội Đảng lần thứ 20 hồi năm 2022 đều là những
người trung thành với Tập Cận Bình. Khó có chuyện họ bỏ rơi Tập Cận Bình tại Hội
nghị toàn thể Trung ương lần thứ tư, có thể diễn ra vào mùa thu, hoặc tại các
phiên họp toàn thể sau đó.
Tập
Cận Bình dường như đã đạt đến đỉnh cao quyền lực vào năm 2022
Dẫu
vậy, theo nhà nghiên cứu về Trung Quốc Lâm Hòa Lập (Willy Wo Lap-lam), thành
viên Quỹ Jamestown, quyền lực của Tập dường như đã qua giai đoạn đỉnh cao đạt
được tại Đại hội Đảng lần thứ 20 vào cuối năm 2022. Đó là thời điểm “Tư tưởng Tập
Cận Bình về chủ nghĩa xã hội đặc sắc Trung Quốc trong thời đại mới” ra đời, các
đảng viên cam kết bảo vệ "lãnh đạo hạt nhân" của đảng.
Kể
từ đó, Tập Cận Bình đã mất đi quyền lực trong các vấn đề đối nội và đối ngoại,
trong bối cảnh nhiều quốc gia bắt đầu phản đối những luận điệu và hành động
theo chủ nghĩa biệt lập và gần như đơn phương mà tổng thống Mỹ Donald Trump áp
dụng kể từ khi ông trở lại Nhà Trắng vào ngày 20/01/2025.
Đối
với nhà nghiên cứu Lâm Hòa Lập, sự thay đổi ý thức hệ của Hoa Kỳ lẽ ra phải là
cơ hội tuyệt vời để chủ tịch họp Tập chứng minh với thế giới rằng Trung Quốc giờ
đây có thể lãnh đạo một trật tự thế giới mới dựa vào tự do thương mại và hòa
bình. Ông Tập thường nói về thế giới như một “đại gia đình” và dĩ nhiên Trung
Quốc phải là quốc gia đứng đầu.
Quân
đội và kinh tế : Hai vấn đề lớn của Tập Cận Bình
Theo
tác giả, việc Tập một mình thực thi quyền lực nay đã bị phản đối ở Trung Quốc
và ông đang phải đối mặt với các vấn đề ở hai lĩnh vực quan trọng : quân sự và
tổ hợp công nghiệp kỹ thuật. Trong quân đội, rõ ràng hiện giờ đang có những cuộc
đấu đá nội bộ giữa các tướng lĩnh trung thành với Tập Cận Bình và những người
đã xa lánh ông để theo phe kẻ thù của ông.
Xin
nhắc lại là kể từ đầu năm nay, 3 vị tướng cấp cao được xem là những người được
ông Tập bảo trợ và ông tin cậy để duy trì quyền lực trong bộ máy quốc phòng đã
bị cách chức. Đó là tướng Hà Vệ Đông - phó chủ tịch thứ hai của Quân ủy trung
ương (CMC), tướng Miêu Hoa - lãnh đạo kiểm tra nhân sự và tư tưởng trong quân đội,
và tướng Lâm Hướng Dương, tư lệnh chiến khu Đông bộ, bao gồm Đài Loan. Cả 3 tướng
lĩnh này đều đã hoàn toàn vắng bóng kể từ cuối tháng 02/2025 mà không có lời giải
thích.
Trong
lĩnh vực công nghệ, một chương trình đầu tư do nhà nước chỉ đạo và gắn với Tập
Cận Bình hiện giờ không hoạt động theo kế hoạch. Kết quả của các chính sách đầu
tư đến hàng chục tỷ đô la phát triển các công nghệ cao như trí tuệ nhân tạo,
máy tính lượng tử, xe điện và công nghệ xanh đã gây thất vọng.
Vào
giữa năm 2024, đích thân chủ tịch Trung Quốc đã bật đèn xanh cho việc thành lập
Quỹ « Big Fun 3 » để đầu tư 45 tỷ đô la phát triển các công nghệ mũi
nhọn, đặc biệt là chip bán dẫn. Quỹ này tiếp nối 2 quỹ được lập từ năm 2014 và
2019. Bộ máy tuyên truyền của Trung Quốc đã cố gắng quảng bá cho công cuộc
« đổi mới chính sách công nghiệp của Trung Quốc », nhưng kết quả vẫn
chưa đạt tầm cao.
Hồi
tháng 05/2025, tỷ phú Triệu Vệ Quốc, cựu chủ tịch công ty bán dẫn Tsinghua
Unigroup, đã bị tuyên án tử hình treo vì tội tham ô và chiếm đoạt công quỹ. Ông
là lãnh đạo công nghiệp Trung Quốc được hưởng lợi từ các khoản tài trợ khổng lồ
trong thập kỷ qua bị kết tội tham nhũng gần đây nhất.
Các
đối thủ của Tập Cận Bình muốn quay lại chính sách của Đặng Tiểu Bình
Sự
lệ thuộc của Trung Quốc vào công nghệ nước ngoài, đặc biệt là trong lĩnh vực
bán dẫn, vẫn là một trong những trở ngại chính đối với sự phát triển công nghiệp
của Trung Quốc. Ví dụ hồi đầu năm 2025, Trung Quốc thông báo đã nhập hơn 20 tỷ
đô la chip bán dẫn do phương Tây sản xuất, để chuẩn bị trước cho việc ứng phó với
những hạn chế mà chính quyền Trump áp đặt sau này.
Ngành
công nghiệp xe ô tô điện của Trung Quốc cũng đang trong tình trạng hỗn loạn :
các nhà sản xuất lớn lao vào cuộc chiến giá cả khốc liệt mà chính quyền dường
như không thể ngăn chặn. Chuyên gia Pierre-Antoine Donnet cho biết, theo các
nguồn tin từ ngành công nghiệp Trung Quốc, đã có hơn 400 công ty xe điện phải
đóng cửa kể từ năm 2018, gây ra tình trạng thất nghiệp nghiêm trọng trong khi nền
kinh tế đã suy yếu. Chính vì thế mà giới lãnh đạo chủ chốt của đảng hiện nay muốn
thúc đẩy Trung Quốc tái áp dụng chính sách cải cách và mở cửa trước đây của Đặng
Tiểu Bình.
Cuộc
tấn công trực diện này nhằm vào các vị trí do các đồng minh của Tập Cận Bình,
chủ yếu là Liên đoàn Thanh niên Cộng sản, bảo vệ. Liên đoàn này trước đây do cựu
chủ tịch Hồ Cẩm Đào và thủ tướng Lý Khắc Cường lãnh đạo. Theo thông báo chính
thức, ông Lý Khắc Cường đã qua đời vì một cơn đau tim trong hoàn cảnh kỳ lạ.
Theo
nhận định của nhà nghiên cứu về Trung Quốc Lâm Hòa Lập, có lẽ lý do khiến Tập Cận
Bình suy yếu trong thời gian gần đây nằm trong số những sự việc kể trên.
Ông Lâm lưu ý rằng vào ngày 10/06/2025, đúng thời điểm quan trọng nhất của cuộc
đàm phán thương mại giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc ở Luân Đôn, tờ Nhân dân Nhật báo
đã đăng một bài viết trên trang nhất ca ngợi Nhậm Chính Phi, nhà sáng lập kiêm
chủ tịch - tổng giám đốc tập đoàn điện tử Hoa Vi.
Lợi
ích của khu vực tư nhân và sự cởi mở của Trung Quốc
Bài
viết trên trang nhất Nhân dân Nhật báo có tựa đề « Đất nước càng cởi
mở, chúng ta càng tiến bộ », đề cao vị doanh nhân nổi tiếng nhất nước,
nhưng lại không nhắc đến Tập Cận Bình hay « tư tưởng Tập Cận
Bình », một điều được xem là khá bất thường. Lần gần đây nhất một
nhân vật thuộc khu vực tư nhân xuất hiện trên trang nhất của tờ Nhân dân Nhật
báo là Jack Ma, cựu chủ nhân tập đoàn Alibaba, hồi tháng 08/2015.
Và
cuối cùng, một sự việc bất thường khác củng cố giả thuyết cho rằng Tập Cận
Bình, dù muốn hay không, đang phải lùi bước trước thềm Đại hội đảng lần thứ 21,
là tại một bữa tiệc được gọi là « mang tính thân mật gia
đình », được tổ chức nhân chuyến thăm chính thức của tổng thống
Belarus, Aleksandre Loukachenko, ngày 04/06, vây quanh chủ tịch Trung Quốc bất
ngờ có vợ ông là bà Bành Lệ Viên, và con gái ông là Tập Minh Trạch, một cựu
sinh viên đại học Harvard, Hoa Kỳ. Thế nhưng, truyền thông Trung Quốc vẫn im lặng
về sự kiện gần như chưa từng có này, một điều cũng được xem là bất thường. Truyền
thông Belarus có loan tải sự kiện này nhưng sau đó thông tin đã bị gỡ bỏ một
cách kỳ lạ. Điều đáng chú ý, theo nhà nghiên cứu Pierre-Antoine Donnet, là chưa
có nhà lãnh đạo Trung Quốc nào, kể cả Mao Trạch Đông, tập hợp gia đình mình
trong các cuộc gặp ngoại giao như vậy.
Hồi
kết của việc Tập Cận Bình một mình thực thi quyền lực
Tất
cả những điều này đã được Tân Hoa Xã xác nhận trong một bản tin ngày 30/06 về
quyết định được các cơ quan lãnh đạo của Đảng đưa ra nhằm quay trở lại nguyên tắc « lãnh
đạo tập thể » : « Bộ chính trị Ban chấp hành Trung
ương đảng Cộng Sản Trung Quốc đã tổ chức cuộc họp vào ngày 30 tháng 6 để nghiên
cứu một số quy định liên quan đến công tác của các cơ quan thuộc Ban chấp hành
Trung ương chịu trách nhiệm về việc ra quyết định, thảo luận và điều phối. Cuộc
họp do tổng bí thư Ban chấp hành Trung ương đảng chủ trì ».
Bài
viết này, mà chuyên gia Pierre-Antoine Donnet xem là chắc chắn sẽ đi vào lịch sử
Trung Quốc như một bước ngoặt trong nền chính trị của đất nước, cho rằng hiện
nay việc cải thiện chất lượng và hiệu quả của việc ra quyết định là vô cùng cấp
thiết và trong khuôn khổ đó, các Ủy viên Trung ương đảng « khi thực
hiện đầy đủ trách nhiệm của mình với sự phối hợp, phải tránh can thiệp vào nhiệm
vụ của người khác hoặc vượt quá giới hạn của mình ».
Theo
một số nguồn tin xin ẩn danh của trang mạng nghiên cứu về châu Á Asialyst, nhân
vật mới nắm quyền lực của Trung Quốc tới đây có thể sẽ là tướng Trương Hựu Hiệp,
phó chủ tịch thứ nhất của Quân ủy Trung ương, mà chủ tịch hiện nay chính là Tập
Cận Bình. Tuy nhiên, theo những nguồn tin này, ngay cả khi ông Trương Hựu Hiệp
nắm quyền, có lẽ cũng sẽ không bao giờ ông là người duy nhất thâu tóm quyền
hành, bởi vì sẽ có các cựu quan chức khác của đảng và các nhà lãnh đạo quân sự
khác cùng ông đưa ra những quyết định chiến lược quyết định tương lai của Trung
Quốc, không giống như việc Tập Cận Bình một mình nắm giữ quyền lực, hiện đang bị
chỉ trích.
Tuy
nhiên, không phải ai cũng đồng ý với giả thuyết về một cuộc nổi loạn trong đảng
chống lại tổng bí thư. Theo Pierre-Antoine Donnet, tờ China Wind có trụ sở tại
Bắc Kinh, từng xuất bản từ năm 1996 bản tin phân tích hàng tuần có tiếng về độ
tin cậy, chỉ ra rằng đây không phải là lần đầu tiên Tập Cận Bình « biến
mất khỏi đời sống công theo cách đó […] Mới đây nhất là vào tháng 08/2024, nhà
lãnh đạo này đã không xuất hiện trong 18 ngày ».
Theo
phân tích của China Wind, « khi xem xét kỹ hơn, không có gì đặc biệt
bất thường về lịch trình của Tập Cận Bình trong thời gian ông được cho là
« biến mất » vào tháng 5 ». Ông Tập cũng được cho là đã
điện đàm với một số nguyên thủ quốc gia (như tổng thống Pháp Emmanuel Macron
vào ngày 21/05, thủ tướng Đức Friedrich Merz vào ngày 23/05), rồi sau đó là tiếp
đón tổng thống Belarus tại Bắc Kinh vào ngày 04/06, rồi bay sang Kazakhstan
ngày 16/06.
Cũng
theo China Wind, « về việc Tập Cận Bình được cho là ít được nhắc đến
hơn trong các bài phát biểu chính thức, một số nhà phân tích giải thích có thể
chỉ là sự điều chỉnh về mặt tuyên truyền của đảng từ sau Đại hội lần thứ 20.
Trong bối cảnh kinh tế ảm đạm, sự thay đổi này có thể phản ánh mong muốn cho
công chúng thấy một nhà lãnh đạo quan tâm hơn đến việc đưa ra các giải pháp cụ
thể cho các vấn đề hiện tại, thay vì tiếp tục duy trì tệ sùng bái cá nhân nhàm
chán và lặp đi lặp lại đối với vị lãnh tụ tối cao ».
Tập
Cận Bình đang trên bờ vực mất đi vị thế lãnh đạo tối cao
Nhiều
nhà phân tích vẫn thận trọng về tình trạng căng thẳng liên tục trong nội bộ
chính quyền Trung Quốc. Về bữa tiệc chiêu đãi lãnh đạo Belarus, họ khó có thể
giải thích tại sao Tập Cận Bình lại cho con gái mình xuất hiện công khai tại «
bữa tiệc gia đình » đó. Đối với một số nhà phân tích, truyền thống
trong chính giới Trung Quốc là không bao giờ xuất hiện trước công chúng cùng với
con cái. Làm như vậy có thể là dấu hiệu cho thấy ông Tập đang chuẩn bị cho việc
nghỉ hưu, hay ít nhất là rút lui một phần.
Dẫu
sao thì theo nhà nghiên cứu Lâm Hòa Lập, Tập Cận Bình, người tập hợp mọi quyền
lực trong tay, vừa là chủ tịch nước, tổng bí thư đảng và chủ tịch Quân ủy Trung
ương, dường như đã mất đi ảnh hưởng của ông trong các cơ quan ra quyết sách
chính của đất nước.
Điều
này có thể đẩy Trung Quốc vào một thời kỳ bất ổn, nhất là vì hiện nay vẫn chưa
có người kế nhiệm Tập Cận Bình. Những ứng cử viên tiềm năng, dường như được
các « bô lão » của đảng cũng như các nhà lãnh đạo
quân sự và « thế hệ đỏ thứ hai » ủng hộ, bị xem là
còn thiếu ảnh hưởng cần thiết, hoặc không quan tâm đến vị trí này.
Chuyên
gia Pierre-Antoine Donnet kết luận là nếu tiếp diễn, tình trạng bất ổn
này chắc chắn sẽ cản trở, nếu không muốn nói là làm tê liệt chương trình
trẻ hóa đất nước, mục tiêu chính trị lớn của Tập Cận Bình. Đó là chưa kể đến
tác động tiêu cực có thể gây ra đối với đầu tư nước ngoài tại Trung Quốc. Tuy
nhiên, nếu những người ủng hộ việc mở cửa của Trung Quốc giành được ưu thế, thì
sẽ có nhiều hy vọng Trung Quốc sẽ lấy lại được sức mạnh kinh tế và xã hội, và
nhất là sẽ giành lại được sự tin tưởng của các nhà đầu tư nước ngoài.
-------------------------------
Các
nội dung liên quan
Trung
Quốc : Tập Cận Bình thanh trừng cả những người thân tín trong quân đội
Trung
Quốc : Tăng cường vai trò thị trường nhưng duy trì quyền lực Đảng
No comments:
Post a Comment