Sunday, November 5, 2023

ĐỌC SÁCH NGÀY CHỦ NHẬT: HÀNH TRÌNH LỊCH SỬ 4000 NĂM CỦA Ý NIỆM THƯỢNG ĐẾ (Duong Thang)

 



ĐỌC SÁCH NGÀY CHỦ NHẬT: HÀNH TRÌNH LỊCH SỬ 4000 NĂM CỦA Ý NIỆM THƯỢNG ĐẾ   

Duong Thang

4-11-2023  05:33    

https://www.facebook.com/duong.thang.10/posts/pfbid02MrXmgPf3bzReD58TKZmnr3oSRMetPxWBptPVdmckANFwevR85TGVrtu9GDo5bBv5l

 

( Cuộc xung đột giữa Hamas đại diện cho thế lực Hồi Giáo ở Trung Đông và Israel, quốc gia của những người Do Thái đang bùng phát dữ dội, để giúp các bạn có thể hiểu sâu hơn về cuộc xung đột tôn giáo và sắc tộc đẫm máu này, mình đăng lại ở đây bài điểm cuốn Lịch Sử Thượng Đế của Karen Armstrong, một tác giả nổi tiếng với những tác phẩm nghiên cứu tôn giáo. DT )

 

                                                          *****

 

Nhà văn người Anh Karen Armstrong được độc giả biết đến từ lâu qua những cuốn sách nổi tiếng của bà về các vấn đề tôn giáo :Trận chiến vì Chúa (The Battle for God), Thánh chiến (Holy War), Hồi giáo (Islam), Đức Phật (Buddha) và Sự biến chuyển vĩ đại (The Great Transformation). Một số độc giả khác thì lại nhớ đến bà như là một cựu nữ tu quyết định rời bỏ dòng tu của mình và thích nghi với cuộc sống bình thường trong một hành trình đã được kể lại qua hai cuốn tự truyện: Qua cổng hẹp (Through the Narrow Gate) và Cầu thang xoắn ốc (The Spiral Staircase). Trong Lịch sử Thượng Đế (1) Karen Armstrong đã tổng hợp và cập nhật các nghiên cứu trước đó của mình để trình bày cái hành trình lịch sử 4000 năm về ý tưởng về Thượng Đế trong ba tôn giáo độc thần: Do Thái giáo, Cơ đốc giáo và Hồi giáo. Với sự uyên bác đáng kinh ngạc, bà đã chỉ ra những điểm khác biệt và nhấn mạnh tới những điểm tương đồng giữa ba truyền thống hiểu biết về Chúa, liên hệ các yếu tố trung tâm của mỗi truyền thống với những yếu tố tương đồng trong các truyền thống khác trong một văn bản có sắc thái độc đáo, giản dị và dễ tiếp cận.

 

Sau các chương riêng biệt dành cho các chủ đề chính trong các quan niệm về Thượng Đế của các tín đồ Do Thái, Cơ đốc và Hồi giáo, tác giả dành sự chú ý cho các ý tưởng về Thượng Đế của các triết gia, các nhà tâm linh thần bí và nhà cải cách, phục dựng lại các ý tưởng thần học và phê bình tôn giáo kể từ thời kỳ Khai sang đến nay và kết luận bằng một chương về viễn cảnh tương lai của ý tưởng về Thượng Đế trong thần học hiện đại.

 

Theo đánh giá của Karen Armstrong, mối quan hệ gắn bó giữa triết học và thần học trong sự hiểu biết về Thượng Đế đã được phát triển triệt để nhất trong Hồi giáo. Điều đó giải thích lý do vì sao Armstrong thường sử dụng các thuật ngữ Hồi giáo để mô tả các vấn đề hoặc sự phát triển tương tự trong các truyền thống tôn giáo khác. Trong mọi trường hợp, kinh nghiệm tôn giáo của người dân, bắt nguồn từ hoàn cảnh lịch sử, địa lý và chính trị, là nguồn gốc để dẫn đến sự thay đổi quan niệm về Chúa. Việc tìm kiếm hình mẫu Thượng đế theo thuyết độc thần trong ba truyền thống tôn giáo là một xu hướng có nhiều điểm tương đồng, bất chấp những khác biệt lớn tạo nên đặc điểm của các tôn giáo đó. Nhưng việc lạm dụng sử dụng phương pháp tôn giáo so sánh đôi khi có thể gây ra nhiều ý kiến chỉ trích đối với Armstrong, chẳng hạn như khi bà tự tin khẳng định rằng chủ nghĩa thần bí là phổ biến đối với mọi tín ngưỡng vì “thứ mà nhà thần bí cố ý tạo ra trong chính mình: một số bài tập thể chất hoặc tinh thần nhất định mang lại tầm nhìn cuối cùng”. Hay như khi bà so sánh một cụm từ của người Hồi giáo về việc “cởi bỏ các nút thắt” với một cụm từ tương tự được tìm thấy trong Phật giáo Tây Tạng như là “một dấu hiệu khác cho thấy sự đồng thuận cơ bản của các nhà thần bí trên toàn thế giới”.

 

Armstrong không ngần ngại tiết lộ niềm tin thần học của chính mình khi bà theo dõi sự phát triển của những ý tưởng về Thượng Đế :“Thật không may, chủ nghĩa cá nhân đã trở thành một hình thức thờ ngẫu tượng mới ở phương Tây... Người ta đã quên rằng mọi cá tính đích thực đều bắt nguồn từ Chúa” hoặc “Con người không thể chịu đựng được sự trống rỗng và hoang vắng; họ sẽ lấp đầy khoảng trống bằng cách tạo ra một ý nghĩa mới để làm điểm trọng tâm. Chủ nghĩa cực đoan không phải là sự thay thế tốt cho Thượng Đế; nếu chúng ta muốn tạo ra một đức tin mới đầy sức sống cho thế kỷ 21, có lẽ chúng ta nên suy ngẫm về lịch sử của Thượng Đế để rút ra một số bài học và lời cảnh báo

 

Chương thứ chín- Thời kỳ Khai sáng- đưa ra một tổng quan ngắn gọn về ảnh hưởng của công nghiệp hóa đối với sự phát triển của các quan niệm tôn giáo. Những ý tưởng về Tiến bộ đã làm nảy sinh những nỗ lực tìm cách chứng minh (thực chứng)cho sự tồn tại của Thượng Đế. Armstrong đã đề cập đến Pascal, Descartes và các triết gia lỗi lạc khác, những người đã có những đóng góp đáng kể cho cả khoa học và sự hiểu biết của chúng ta về Thượng Đế. Các triết gia thời bấy giờ đang cố gắng giải thoát mình khỏi hình ảnh Thượng Đế-vị Thần bạo lực và đến với Thượng Đế-vị Thần của lý trí. Do đó, trào lưu biến mọi tôn giáo thành một thứ "tôn giáo của trái tim" đã hình thành và phát triển.

 

Thời kỳ Khai sáng và khuynh hướng tìm kiếm một Thượng Đế của lý trí cũng đã dẫn đến một phản đề, một trào lưu ngược lại với một niềm tin rằng “Chúa đã chết”. Thế kỷ 19 chứng kiến sự phát triển mạnh mẽ của chủ nghĩa hư vô và chủ nghĩa vô thần. Nietzsche và Freud, Darwin và Marx cùng các nhà tư tưởng lỗi lạc khác tuyên bố rằng từ nay không cần thiết phải đề cập đến khái niệm về Chúa. Các học thuyết truyền thống bị ghẻ lạnh và bị bỏ rơi. Sau sự kiện Auschwitz, tôn giáo một lần nữa lại đã bị thử thách. Một số người còn đi xa hơn khi cho rằng thần học truyền thống đã biến mất sau nạn diệt chủng- Holocaust.

 

Trong chương thứ mười một, Armstrong đặt ra câu hỏi :liệu còn có chỗ cho Thượng Đế trong một thế giới trong tương lai nữa hay không? Armstrong kết luận rằng ngay cả khi ý tưởng thông thường về Thượng Đế không có chỗ đứng trong cuộc sống của chúng ta, nhân loại sẽ tiếp tục phát minh ra những biểu tượng mới và nuôi dưỡng cảm giác kỳ diệu mà nó rất cần. Tác giả gợi ý rằng mặc dù nhiều người trong chúng ta thừa nhận tin vàoThượng Đế, nhưng các vấn đề phổ biến trong các xã hội trên khắp thế giới ngày hôm nay lại cung cấp bằng chứng cho thấy điều này không hoàn toàn đúng. Nói đúng hơn là các ý tưởng về Chúa đã trở thành “hư danh”. Chiều kích tâm linh ngày càng bị lép vế và thu hẹp bởi những phát minh và khám phá về công nghệ và khoa học. Do đó, con người ngày càng bị đẩy ra xa khỏi vương quốc của những tồn tại thần bí hoặc vương quốc tâm linh của họ.

 

Karen Armstrong nhấn mạnh một số điểm mấu chốt để chúng ta hiểu về tầm quan trọng của các khía cạnh tâm linh trong quá khứ, hiện tại và tương lai của nhân loại, điều mà xã hội đương đại ngày càng coi nhẹ nó. Ngày nay, những căng thẳng tôn giáo và nhiều cuộc xung đột trên khắp thế giới, phần lớn trong số đó có nguồn gốc sâu xa từ các vấn đề tôn giáo, vì thế điều quan trọng hơn bao giờ hết là tìm ra tiếng nói chung. Nửa đầu thế kỷ 20, nhân loại đã chứng kiến sự phát triển của thần học tự do đề cao sự hiện diện của Chúa mà không cần viện đến những giáo điều và học thuyết cơ bản. Tuy nhiên, kể từ những năm 1970, tình hình này đã bị đảo ngược lại và xu hướng cực đoan hoá/ chính thống hoá bắt đầu lan rộng ở cả ba tôn giáo độc thần. Tinh thần khoan dung bị mờ nhạt đi và khuynh hướng chính trị hóa bắt đầu phát triển.

 

Armstrong nhấn mạnh rằng trong một giai đoạn lịch sử nhất định, các nhà tư tưởng Hồi giáo đã mặc nhiên thừa nhận rằng không có sự mâu thuẫn giữa khoa học và đức tin. Ngoài ra, rõ ràng là tôn giáo Judeo-Christian nghiêm ngặt hơn nhiều so với Hồi giáo khi giải thích về đức tin, sự mặc khải và khái niệm tổng thể vềThượng Đế . Dựa trên những ý tưởng do Karen Armstrong thể hiện, chúng ta có thể tin rằng khái niệm về Thượng Đế trong Do Thái giáo, Cơ đốc giáo và Hồi giáo đã đan xen vào nhau qua các thời đại và sự tương đồng về cơ bản lớn hơn sự khác biệt .

 

Do đó, thật hợp lý khi tin rằng vì có một quá khứ chung, các tôn giáo lớn có khả năng thỏa hiệp. Một sự thỏa hiệp như vậy có thể đạt được bằng cách xóa bỏ các định kiến sai lạc bấy lâu nay liên quan đến Hồi giáo, Muhammad và nhận thức chung về tôn giáo Hồi giáo. Armstrong chứng minh rất rõ ràng rằng Muhammad không bao giờ ủng hộ việc chinh phục phần còn lại của thế giới bằng vũ lực và áp đặt Hồi giáo lên phần còn lại của thế giới. Tác giả trích dẫn nhiều đoạn trong kinh Koran để chứng minh cho cách tiếp cận khá khoan dung của ông, điều luôn bị người phương Tây và một số người Hồi giáo cực đoan hiểu sai. Tiếp cận với những nghiên cứu chuyên sâu về một số sự kiện và sự kiện lịch sử nhất định được trình bày trong tác phẩm Lịch sử Thượng Đế này, chúng ta có thể hiểu sâu hơn về động cơ và nhận thức cơ bản về ba tôn giáo độc thần được thảo luận, từ đó mang đến cho cộng đồng thế giới cơ hội giải quyết xung đột một cách hòa bình.

 

……………….

 

Chú thích (1) Karen Armstrong . Lịch sử Thượng Đế. Hành trình 4000 năm Do Thái giáo, Ki-tô giáo và Hồi Giáo ( tên nguyên bản : A HISTORY OF GOD. The 4.000 year quest of Judaism, Christianity and Islam). Nguyễn Minh Quang dịch. NXB Hồng Đức. Hà nội 2020.

https://www.facebook.com/photo/?fbid=10160343940941137&set=pcb.10160343941686137

https://www.facebook.com/photo/?fbid=10160343941641137&set=pcb.10160343941686137

 

.

3 BÌNH LUẬN  

 





No comments: