Nghĩa
trang Biên Hòa: Di sản chiến tranh ‘chưa được Đảng Cộng sản giải quyết’
05/11/2023
Trong bức
thư gửi Đại sứ Mỹ tại Việt Nam, Marc knapper, Dân biểu Hoa Kỳ Michelle Steel
bày tỏ quan ngại về tình trạng “đáng buồn” của Nghĩa trang Quân đội Biên Hòa,
nơi yên nghỉ của hơn một chục nghìn binh sỹ từng chiến đấu cho lực lượng Việt
Nam Cộng hòa và là di sản chiến tranh mà bà Steel cho là chưa được “Đảng Cộng sản
Việt Nam giải quyết.”
https://gdb.voanews.com/01000000-c0a8-0242-c5c0-08dbdd529486_cx0_cy5_cw0_w650_r1_s.jpg
Đại sứ Mỹ tại Hà Nội Marc Knapper (trái) đi thăm Nghĩa
trang Quân đội Biên Hòa, hiện nay là Nghĩa trang Bình An, ở Bình Dương hôm
13/10. Khoảng 16.000 tử sỹ của Việt Nam Cộng hòa được chôn cất tại đây.
Nghĩa trang Biên Hòa, một trong những nghĩa
trang quân đội quốc gia của miền Nam Việt Nam được xây dựng năm 1965, hiện đã
được đổi tên thành Nghĩa trang Bình An sau khi quân miền Bắc tiếp quản khi Sài
Gòn sụp đổ vào năm 1975.
“(Nghĩa trang này) trở thành nơi an nghỉ của
khoảng 12.000 binh sỹ miền Nam Việt Nam,” Dân biểu Steel, đại diện cho địa hạt
45 ở California – nơi có đông người Việt sinh sống, nói trong bức thư gửi ĐS
Knapper. “Nhiều người lính an nghỉ tại nghĩa trang này không chỉ chiến đấu anh
dũng bên cạnh binh sỹ Mỹ trong Chiến tranh Việt Nam mà còn có con cháu hiện
đang cư trú ở Hoa Kỳ.”
Trong bức thư đề ngày 29/9, bà Steel, từng là
chủ tịch Hội đồng Giám sát Quận Cam – nơi có cộng đồng người Việt sinh sống nhiều
nhất ở Mỹ – trước khi trở thành dân biểu liên bang vào năm 2020, nói rằng Biên
Hòa là nghĩa trang quân đội quốc gia duy nhất còn sót lại ở tỉnh Bình Dương bởi
vì “Đảng Cộng sản Việt Nam đã phá hủy tất cả các nghĩa trang quốc gia khác của
quân đội miền Nam Việt Nam sau khi Sài Gòn thất thủ năm 1975.”
Bà Steel, trong một lần trả lời phỏng vấn Viet
My Magazine vào năm 2020, nói rằng gia đình bà “là nạn nhân của chế độ Cộng sản
Bắc Hàn” và cũng từng là người tị nạn cộng sản như người Việt nên hiểu rõ hoàn
cảnh của người Việt ở Mỹ.
Là một thành viên của Ủy ban Việt Nam ở Quốc hội
Mỹ, bà Steel, đã cam kết tập trung vào quan hệ song phương Mỹ-Việt và những vấn
đề quan trọng đối với cộng đồng người Mỹ gốc Việt. Bà cũng đã cùng các thành
viên của nhóm này giới thiệu một dự luật lưỡng đảng nhằm buộc các quan chức Việt
Nam phải chịu trách nhiệm vì vi phạm nhân quyền nghiêm trọng.
Theo bà Steel, dù đã có nhiều cá nhân và tổ chức
phi lợi nhuận “làm việc mệt mỏi để bảo vệ sự trang nghiêm của Nghĩa trang Biên
Hòa” nhưng “tình trạng chung vẫn còn ảm đạm khi rễ cây xuyên qua và hệ thống
thoát nước kém đã hủy hoại các ngôi mộ ở mức báo động.”
Ông Kevin Đặng, phó chủ tịch ngoại vụ của Sáng
hội Việt Mỹ (VAF) và đã cùng Đại sứ Knapper đi thăm nghĩa trang Biên Hòa hôm
13/10, cho biết những lo ngại của bà Steel là đúng.
“Tình trạng của nghĩa trang hiện giờ xuống cấp
rất trầm trọng,” ông Kevin nói với VOA hôm 1/11. “Tổng cộng có hơn 16.000 ngôi
mộ và mặc dù đã được xây cất bằng xi măng nhưng vì cây cối mọc quá nhiều và nhiều
cây giờ đã thành cổ thụ nên rễ cây to và lớn đã ăn sâu vào huyệt đạo của các
ngôi mộ.”
VAF, với sự hỗ trợ tài chính của các nhà hảo
tâm trong cộng đồng người Việt ở Mỹ và hải ngoại, đã xây các ngôi mộ bằng xi
măng vào năm 2014, theo ông Kevin cho biết.
Bà Lê Đăng Ngô Đồng, một người Việt đang sinh
sống ở San Diego, California, cũng mới đến thăm Nghĩa trang Biên Hòa trong dịp
về Việt Nam hôm 3/8 và thấy tình trạng tương tự.
“(Các ngôi mộ) đều rêu phong phủ kín, hoang
tàn. Đền Tử sỹ ở gần nghĩa trang cũng chung số phận: tiêu điều và đổ nát,” bà
Ngô Đồng nói với VOA hôm 1/11.
Mô tả về tình trạng xập xệ và hoang tàn của
Nghĩa trang Biên Hòa trong cuốn sách “Nothing is Impossible: America’s
Reconciliation with Vietnam” (Không gì là không thể: Quá trình hòa giải của Mỹ
với Việt Nam) ra mắt vào năm 2021, cựu Đại sứ Mỹ tại Việt Nam Ted Osius viết rằng
“những tấm bê tông vỡ vụn che phủ nhiều ngôi mộ” và “cỏ mọc um tùm quanh những
tấm bia mộ.”
Bà Steel ủng hộ việc khôi phục nghĩa trang hiện
là nơi yên nghỉ của các quân nhân miền Nam Việt Nam đã hy sinh, điều mà dân biểu
Mỹ cho là sẽ giải cứu một khía cạnh di sản và văn hóa quan trọng.
“Vì di sản này của Chiến tranh Việt Nam vẫn
chưa được Đảng Cộng sản Việt Nam giải quyết, tôi đề nghị (Đại sứ Knapper) nêu vấn
đề của Nghĩa trang lịch sử Quân đội Biên Hòa với Ủy ban Nhân dân tỉnh Bình
Dương và xin văn bản cho phép tiếp cận và cải thiện điều kiện tại nghĩa trang,”
bà Steel viết trong bức thư gửi ông Knapper.
VOA đã gửi yêu cầu bình luận tới Đại sứ
Knapper. Đại sứ quán Mỹ tại Hà Nội nói họ sẽ sớm hồi đáp. Bộ Ngoại giao Việt
Nam và Ủy ban Nhân dân Bình Dương không trả lời yêu cầu bình luận của VOA.
Ông Kevin cho biết Đại sứ Knapper, trong chuyến
thăm đầu tiên tới Nghĩa trang Biên Hòa hôm 13/10, đã được chứng kiến tình trạng
xuống cấp của các ngôi mộ. Ông cùng bà Susan Burns, tổng lãnh sự Mỹ tại Việt
Nam, đã lắng nghe ông Kevin giải thích về việc vì sao cần phải trùng tu gấp
nghĩa trang này.
“Tôi thấy ông đại sứ (Knapper) và bà Susan
Burns rất là lo ngại và quan tâm đến sự xuống cấp trầm trọng của Nghĩa trang
Biên Hòa,” ông Kevin nói. “Nếu như tình trạng này mà chúng ta không tu sửa lại
thì trong vòng một thời gian rất là ngắn, các ngôi mộ sẽ bị nứt vì rễ cây và
các ngôi mộ sẽ bị xoáy mòn vào các huyệt đạo vì nước mưa.”
Di sản cho sự hòa giải
https://gdb.voanews.com/01000000-0a00-0242-2a02-08dbdd52b9fb_w650_r0_s.jpg
Những người lính VNCH đang chôn cất một đồngđội trước sự chứng kiến của
gia đình ngày 29/2/1972, 3 năm trước khi chính quyền miền Bắc tiếp quản nghĩa
trang này khi Sài Gòn sụp đổ.
Nghĩa trang Biên Hòa là chương mở đầu trong cuốn
sách của ĐS Osius về sự hòa giải và hàn gắn trong quan hệ giữa Việt Nam và Mỹ.
“Liệu nghĩa trang bụi bẩn và bị bỏ hoang nằm ở
phía Đông Bắc Thành phố Hồ Chí Minh có thực sự là một điểm quan trọng trong sự
hòa giải?” ĐS Osius viết trong cuốn sách. “Đảng Cộng sản Việt Nam muốn (nghĩa
trang) bị quên lãng.”
Theo vị đại sứ có nhiệm kỳ từ 2014-2017, chính
phủ ở Hà Nội đã để cho nghĩa trang Biên Hòa xuống cấp và họ “sẽ không cho phép
cộng đồng người Mỹ gốc Việt chăm sóc nơi đây”. Ông Osius viết rằng điều này khiến
một số người lo ngại rằng nó có thể trở thành “điểm quy tụ lòng người của những
người phản đối Đảng Cộng Sản.”
Sau ngày 30/4/1975, nghĩa trang tọa lạc tại xã
Dĩ An của tỉnh Bình Dương được giao cho Quân khu 7 của Bộ Quốc phòng quản lý.
Chính quyền yêu cầu người ra vào thăm viếng nghĩa trang này phải trình giấy tờ.
Bà Ngô Đồng cho VOA biết bà và gia đình 4 người,
trong đó có một trẻ em 11 tuổi, phải “trình thẻ thông hành và chụp hình” trước
khi được vào thăm nghĩa trang hồi đầu tháng 8.
Trước đó vào năm 2017, một số nhà vận động
nhân quyền đã bị công an Việt Nam câu lưu trong 2 giờ khi họ đến thắp hương viếng
mộ các chiến sỹ VNCH ở nghĩa trang này. Nhà hoạt động nhân quyền Trương Minh Đức,
một trong những người bị câu lưu, lúc đó nói với VOA rằng họ đi thắp hương tưởng
niệm trên các ngôi mộ “trong sự rình rập, giám sát của cả an ninh thường phục lẫn
sắc phục.”
Đại sứ Osius cho biết trong cuốn sách của ông
rằng sau chuyến thăm của ông tới Nghĩa trang Biên Hòa vào tháng 10/2017, công
an địa phương đã yêu cầu người quản trang phải điền vào một báo cáo.
Trả lời phỏng vấn VOA ngay khi cuốn sách ra mắt
vào tháng 10/2021, ĐS Osius nói rằng “còn nhiều việc cần phải làm để xây dựng
lòng tin giữa cộng đồng người Việt hải ngoại và chính phủ cũng như người dân Việt
Nam.”
Ngoài ông Osius, các đại sứ Mỹ sau này, như
ông Daniel Kritenbrink và ông Knapper, đều cũng đã tới thăm nghĩa trang như một
phần trong những nỗ lực của Mỹ để giúp hàn gắn vết thương chiến tranh cũng như
hòa hợp hòa giải giữa hai nước.
Nhận thấy tầm quan trọng của nghĩa trang này đối
với cộng đồng người Việt hải ngoại và có thể giúp hàn gắn vết thương chiến
tranh của họ, ĐS Osius đã đề nghị Thứ trưởng Ngoại giao Lê Hoài Trung cho phép
người thân của các tử sỹ VNCH được “đào mương và cắt rễ cây”, vốn là nguyên
nhân gây xói mòn đất mộ khi mùa mưa đến khiến các quan tài bị trôi đi.
Nhiều tháng sau khi kết thúc nhiệm kỳ đại sứ,
ông Osius cho biết trong cuốn sách rằng một người bạn, biết ông vẫn còn quan
tâm đến Nghĩa trang Biên Hòa, nói với ông rằng các con mương thoát nước đã được
đào trong nghĩa trang và rễ cây đã được cắt, khiến cây cối xanh tươi hơn trong
mùa mưa.
“Sự hòa hợp đã tiến được một bước đầy ý nghĩa
về phía trước,” ĐS Osius viết trong cuốn sách.
Theo ông Kevin, nếu chính phủ Việt Nam cho
phép việc trùng tu nghĩa trang Biên Hòa sẽ đánh đi một “thông điệp mang tính
hòa hợp hòa giải dân tộc.”
“Bây giờ được sự lên tiếng của dân biểu Hoa Kỳ
(Michelle Steel) và ông đại sứ (Marc Knapper) đã tận mắt ghi nhận sự xuống cấp
trầm trọng của Nghĩa trang Biên Hòa, tôi hy vọng trong vòng 3 đến 6 tháng tới,
chúng tôi sẽ nhận được tin vui từ chính phủ Việt Nam cho chúng tôi được trùng
tu các ngôi mộ hiện đang bị xuống cấp,” ông Kevin nói.
Cùng đi thăm nghĩa trang hôm 13/10 có Phó Giám
đốc Sở Ngoại vụ Bình Dương, ông Võ Thành Nhân. Theo ông Kevin cho biết, ông
Nhân cũng bày tỏ sự nhất trí với việc này.
Còn theo ông Phạm Nghị, đại diện các gia đình
tử sỹ tìm hài cốt của VAF, mục đích của hội khi muốn trùng tu Nghĩa trang Biên
Hòa còn hơn cả việc hòa hợp hòa giải.
“Về phía Chính phủ Việt Nam, họ đang cố gắng cải
thiện việc hòa hợp hòa giải dân tộc,” ông Nghị nói với VOA hôm 1/11. “Còn cái mục
đích của hội Vietnamese American Foundation (VAF) là muốn giữ lại cái di tích của
Việt Nam Cộng hòa bởi đây là di tích lịch sử cuối cùng của Việt Nam Cộng hòa
nên hội muốn dùng mọi sức lực để làm điều đó.”
No comments:
Post a Comment