Thursday, February 14, 2019
Trong chuyến đi Đà Nẵng vừa rồi, người viết có ấn tượng
mạnh bởi hai hình ảnh: một là biển cấm màu đỏ chói ở nhiều tuyến đường Đà Nẵng,
“cấm đánh giày, bán hàng rong, bán sách báo dạo…” – hình ảnh kia là một trang
quảng cáo ấn tượng trên tờ báo thời trang của ngành hàng không quảng cáo cho một
dự án địa ốc, có “căn hộ thượng lưu thời đại 4.0”, có cả “bãi giữ xe 4.0”.
Không biết do đâu xuất hiện một hiện tượng ngôn ngữ
thú vị: từ “4.0” đang được dùng theo nghĩa khác với cách hiểu chính thống, khác
với cách hiểu của các nước. Nay “4.0” được gán vào bất kỳ thứ gì có chút ứng dụng
tân kỳ của công nghệ thông tin cho nên rất có thể “bãi giữ xe 4.0” chỉ là bãi
giữ xe tự động, dùng thẻ quét để vô ra, khỏi có người coi sóc.
Tương tự, giáo dục 4.0 được dùng để nói đến việc sử
dụng giáo án điện tử, sách điện tử, các phương tiện nghe nhìn, học từ xa qua mạng,
thầy giáo ảo… Nông nghiệp 4.0 là ứng dụng các đột phá trong công nghệ thông tin
vào nông nghiệp như điều khiển tưới nước bằng hệ thống tự động, dùng Internet để
biết tình hình trang trại… Chính quyền 4.0 là ứng dụng công nghệ thông tin vào
quản lý.
Thôi, ngôn ngữ là phải chấp nhận – hiểu vậy cũng
không chết ai, miễn sao cả người nói lẫn người nghe hiểu đúng thông điệp muốn
trao đổi. Chỉ có điều đi kèm với hiện tượng ngôn ngữ này là hàm ý hoàn toàn
tích cực cho những cái được mệnh danh 4.0; tức một khi nói điều gì đó 4.0 tức cả
người nói lẫn người nghe đều có hàm ý đây là điều tốt đẹp cần hướng đến, là mục
tiêu cần đạt được. Và đó là điều cần cảnh báo.
Các ứng dụng mới nhất của công nghệ thông tin, tự động
hóa chưa hẳn đã đem lại toàn điều tốt đẹp cho cuộc sống. Điều này có lẽ ai
trong chúng ta cũng dần nhận ra, như kiểu cùng vào quán café hàn huyên tâm sự
nhưng ít nhất một nửa bàn là đang chúi đầu vào màn hình điện thoại di động, một
vài người chụp hình, hí hoáy viết nhanh rồi đưa lên Facebook. Một số bài báo nhận
xét, chỉ có người giàu mới đủ điều kiện hạn chế con cái nhìn suốt ngày vào màn
hình; con người nghèo bị phó mặc. Có lẽ cũng có người từng dùng YouTube để dỗ
con cháu ăn, đưa điện thoại hay máy tính bảng cho con để khỏi bị quấy rầy…
Đó chỉ là mặt tiêu cực dễ thấy; các tác động xấu
khác lên mọi mặt của xã hội của xu hướng “số hóa” khó thấy hơn. Chẳng hạn, mấy
ai ngờ, “xe tự lái sẽ thành thiên đường mại dâm” như tít một bài báo viết về một
nghiên cứu gần đây cho thấy. Công nhân trong nền kinh tế chia sẻ không có sếp
trực tiếp nhưng vẫn sẽ phải làm việc quần quật với đồng lương thấp dưới sự điều
hành của các thuật toán vô hồn. Drone (các loại máy bay không người lái) đang
ném bom giết người một cách vô tư. Thử hỏi nếu việc điều khiển chúng, nay vẫn
do con người đảm nhiệm, trong tương lai được giao cho trí tuệ thông minh nhân tạo
quyết định giết ai, truy sát ai thì viễn cảnh đó có đáng sợ không? Chúng ta sẽ
nghĩ sao khi đi tuần tra trên đường phố là các con robot được lập trình sẵn, có
thể bắt cướp nhưng cũng rất có thể nhận dạng nhầm bạn là một tên khủng bố nên cứ
bắt giam về đồn cái đã. Nói đâu xa bãi giữ xe 4.0 sẽ làm mất cơ hội việc làm của
vài ba người bảo vệ.
Trở lại cái biển cấm ở Đà Nẵng, vẫn biết thành phố
có quyền quy định đường phố nào cấm bán hàng rong nhưng thử nhìn lệnh cấm này
như một điều kiện kinh doanh thì sao nhỉ? Gán điều kiện kinh doanh cho các
ngành nghề lớn như nhập xe hơi, xuất khẩu gạo, bán rượu bia… thì có thể báo
chí, công luận lên tiếng đòi bỏ. Nhưng người bán hàng rong, kể cả sách báo, bị
cấm hành nghề ở một số tuyến đường – đó cũng là một điều kiện kinh doanh chứ gì
nữa, đã có ai đặt câu hỏi về tính hợp lý, hợp tình của nó chưa? Vì sao cấm? Vì
sao không cấm hẳn hành vi như lôi kéo, quấy rối khách du lịch mà cấm chuyện bán
hàng rong, là một cách mưu sinh chính đáng, được luật pháp bảo vệ?
Sự chia cắt giữa tầng lớp mưu sinh bằng đôi quang
gánh với các cửa hàng bóng loáng sang trọng cũng chẳng khác gì sự chia cắt
trong tương lai một thiểu số được tiếp cận 4.0 tích cực còn đa phần người dân
phải chịu hưởng cái 4.0 nhọc nhằn. Trong tâm thế của đa phần chúng ta khi dùng
cụm từ “4.0” đều nghĩ đến cái tiện nghi, cái thoải mái chứ ít ai băn khoăn chuyện
“tách biệt kỹ thuật số”, chuyện sản sinh ra một “giai tầng vô tích sự” không
theo kịp các xu hướng 4.0 đó.
Đến lúc ngỡ ngành tình yêu 4.0 chỉ là các cú trượt
màn hình về trái hay về phải, tìm bạn đồng hành nhưng chỉ qua đêm qua các ứng dụng
như Tinder, có lẽ đã muộn khi muốn quay về đường phố có bóng dáng người quẩy
đôi gánh chè ngồi bán vệ đường, đi bên cạnh là người bạn tri kỷ. Vì lúc đó người
bán chè rong đã biến mất mà những người bạn thật, trong đời thật cũng đã tan biến
vào khoảng không.
-------------------------
BÀI
VIẾT CŨ
Sẽ không còn quẹt thẻ Nguyễn Vạn Phú Tuần trước
các báo đưa tin du khách Trung Quốc cà thẻ qua máy POS bất hợp pháp, kết nối trực...
Công nghiệp 4.0 thực ra là gì? Cụm từ cách mạng công
nghiệp lần thứ tư hay công nghiệp 4.0 là một từ thời thượng, nhiều người dùng
nó ...
Nhảy khỏi vòng kềm tỏa của Facebook Một hôm có chàng
trai buồn bã đến gặp vị thiền sư, nói: “Thưa thầy, không biết vì sao dạo này
tâm ...
No comments:
Post a Comment