13:02
26-11-2015
Bản đồ Biển Đông
Hội
thảo biển đông lần 7 diễn ra trong hai ngày 23-24.11.2015 tại Vũng Tàu, khi những
sự kiện liên quan đến Biển Đông vẫn đang diễn ra dồn dập, có lúc âm thầm
nhưng cũng nhiều khi làm sôi sục dư luận.
Ba vấn
đề cơ bản được nhiều người quan tâm trong hội thảo, đó là vấn đề xây dựng đảo
nhân tạo của Trung Quốc (TQ) thông qua việc bồi lấp, phá huỷ các rạn san hô
cũng như việc hải quân Hoa Kỳ tuần tra trong khu vực 12 hải lý quanh các đảo
nhân tạo này; và cái gọi là yêu sách đường lưỡi bò trên Biển Đông khiến cho
Philippines kiện TQ trước Toà trọng tài quốc tế (PCA) tại Hà Lan.
Ngụy
tạo chủ quyền
Trước
đó, từ ngày 21-22.11 tại Malaysia, trước thềm Hội nghị cấp cao Đông Á, các đại
biểu tham dự hội nghị, có cả nước chủ nhà đã chỉ trích TQ vi phạm luật pháp quốc
tế vì những tuyên bố chủ quyền lãnh thổ và xây dựng đảo nhân tạo ở Biển Đông.
TQ đã
tiến hành một chiến dịch xây dựng đảo nhân tạo ở 7 điểm thuộc quầ
n đảo
Trường Sa trong năm qua. Những đảo này phục vụ hai mục đích. Thứ nhất, hỗ trợ
việc triển khai các hoạt động dân sự và quân sự ở khu vực này, và thứ hai là để
có thể tuyên bố vùng biển chủ quyền xung quanh những đảo nhân tạo này bất cứ
khi nào họ muốn. Điều đó có thể làm gián đoạn quyền tự do hàng hải (FON) ở
trung tâm của Biển Đông, tạo ra cái mà Đô đốc Harry B. Harris, Tư lệnh Hạm đội
Thái Bình Dương Mỹ, gọi là “Vạn lý trường thành cát”.
Theo luật
quốc tế, bao gồm Công ước luật biển 1982, TQ không thể đưa ra yêu sách chủ quyền
đối với các đảo nhân tạo, và đương nhiên, các đảo nhân tạo này sẽ không thể có
vùng lãnh hải 12 hải lý xung quanh.
Washington
lập luận rằng các đảo TQ đã xây dựng lên ở Biển Đông không được quyền có lãnh hải
như lãnh thổ theo luật pháp quốc tế bởi vì chúng thường bị chìm dưới mặt nước
khi thủy triều lên. Và vì vậy, phía Mỹ hoàn toàn có quyền tuần tra trong khu vực
12 hải lý của các đảo nhân tạo này, bởi vì luật quốc tế không hạn chế vấn đề
đó.
Gần
đây, Mỹ đã cho tàu khu trục Lassen thực hiện việc tuần tra trong phạm vi 12 hải
lý của đá Subi. Tuy nhiên, các quan chức Lầu Năm Góc đã có những mô tả trái ngược
nhau về hoạt động của Lassen. Một quan chức Mỹ đã mô tả hoạt động này với
Reuters như là một hoạt động “đi qua vô hại” (innocent passage) vào thời điểm
đó nhưng sau đó nói rằng đó là một sai lầm. Ngày 4.11, người phát ngôn Lầu Năm
Góc Đại úy Jeff Davis cho biết cuộc tuần tra không phải là một sự “đi qua vô hại”
nhưng đã từ chối xác định lại một cách công khai lập trưởng đó hoặc diễn giải
thêm.
Sự việc
này có tính chất rất quan trọng bởi vì cơ chế qua lại vô hại theo Công ước Liên
hợp quốc về Luật Biển (UNCLOS) quy định cụ thể là cách 12 hải lý lãnh hải của một
quốc gia. Điều này cho phép các tàu chiến đi vào lãnh hải đó mà không cần thông
báo trước nhưng trong điều kiện hạn chế, có nghĩa là việc di chuyển đó phải
nhanh chóng và liên tục; tàu chiến, máy bay không được sử dụng vũ khí hay có những
hành động can thiệp vào hệ thống thông tin liên lạc cũng như các thiết bị khác
của các quốc gia ven biển.
Có nhiều
giả định cho rằng bãi đá Subi, một thực thể dưới nước được Trung Quốc bồi đắp
và xây dựng với quy mô lớn, đã được Mỹ lựa chọn có chủ ý để thực hiện tự do
hàng hải nhằm chứng minh trên cơ sở pháp lý rõ ràng rằng Mỹ không công nhận yêu
sách của Bắc Kinh đòi chủ quyền đối với các vùng nước xung quanh các thực thể
nhân tạo; đồng thời cũng để chứng minh giá trị của tự do hàng hải là các tàu
chiến có thể thực hiện “một loạt hoạt động bình thường” trên biển như diễn tập,
sử dụng các cảm biến tích cực và thụ động, và thậm chí cả hoạt động của máy bay
trực thăng. Rõ ràng, tự do hàng hải và quyền qua lại vô hại có những điều kiện
hoàn toàn khác nhau.
Thực tế,
việc chứng minh tự do hàng hải của Mỹ có thể chịu tác dụng ngược rất nguy hiểm
nếu Bắc Kinh đi đến kết luận rằng hành vi qua lại vô hại đó của Mỹ là phù hợp với
thông lệ quốc tế và vô tình thừa nhận tính hợp pháp của một vùng lãnh hải xung
quanh bãi đá Subi cũng như các thực thể ngập nước hay thủy triều thấp khác mà
TQ đang kiểm soát ở quần đảo Trường Sa. Cho đến nay các quan chức TQ vẫn mơ hồ,
ảo tưởng về bản chất tuyên bố chủ quyền vô lý của nước này trong bối cảnh Mỹ thực
hiện chiến dịch tự do hàng hải và quyết định thụ án vụ kiện của Philippines tại
Tòa án Trọng tài Thường trực có trụ sở tại La Haye (Hà Lan) nhằm thách thức những
yêu sách quá đáng của TQ ở Biển Đông. Tuy nhiên, TQ đã phớt lờ và phản ứng bóng
gió dựa trên các “quyền lịch sử” và đường lưỡi bò.
Chính
vì lẽ đó, Thượng nghị sĩ McCain đã kêu gọi Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Ash Carter
làm rõ liệu tàu Lassen có ý định thách thức những tuyên bố của TQ ở mức nào và
liệu tàu này có hoạt động theo quy định “đi qua vô hại” hay không. “Đi qua vô hại”
xảy ra khi một chiếc tàu nhanh chóng đi qua vùng lãnh hải của nước khác, và chỉ
có thể diễn ra ở vùng biển thuộc nước khác.
Trong
phiên thảo luận về vấn đề pháp lý trong hội thảo, các học giả đã tranh luận rất
nhiều về các vấn đề này.
“Quyền
lịch sử” không có ý nghĩa pháp lý
Các học
giả TQ vẫn kiên trì bảo vệ cho cái gọi là yêu sách đường lưỡi bò của họ. Và luận
điểm pháp lý mà họ dựa vào vẫn là “quyền lịch sử” vốn bị chỉ trích và gần như
đã bị loại bỏ trong Công ước luật biển 1982. Ngày 24.11, tại phiên điều trần thứ
hai của Toà trọng tài quốc tế, Philippines đã kịch liệt phản đối các luận điểm
vô lý này của phía TQ về quyền “lịch sử” cũng như đường lưỡi bò của phía TQ.
Trước
đó, người phát ngôn Bộ ngoại giao Indonesia Armanatha Nasir đã xác định với giới
báo chí tại Jakarta rằng lập trường của Indonesia vào lúc này rất rõ: “Không
công nhận đường chín đoạn (của TQ trên Biển Đông) vì nó không phù hợp với luật
pháp quốc tế. Chúng tôi đã đề nghị TQ làm rõ ý của họ và họ có ý gì với đường
chín đoạn. Điều đó chưa được TQ làm sáng tỏ”.
Vậy
mục tiêu thật sự của TQ ở biển Đông là gì?
Nếu
Trung Quốc tìm cách thiết lập “chủ quyền không thể tranh cãi” trong “đường 9 đoạn”,
thì dường như họ đang thúc đẩy theo ba bước. Thứ nhất, thiết lập và bình thường
hóa việc chiếm đóng, sử dụng và bảo vệ khu vực này một cách toàn diện. Tiếp
theo, Bắc Kinh yêu cầu các nước khác thừa nhận nguyên trạng mới. Cuối cùng, TQ
muốn các bên tranh chấp khác rút lại tuyên bố chủ quyền tranh chấp của mình và
thừa nhận tuyên bố “đường 9 đoạn” của TQ thông qua các thỏa thuận song phương
trực tiếp. Việc không áp dụng luật pháp quốc tế hay tiền lệ khác sẽ giúp các thỏa
thuận song phương này có thể hợp pháp hóa tuyên bố chủ quyền của TQ.
Tuy
nhiên, tham vọng của Trung Quốc không dễ gì mà đạt được, phán quyết đầu tiên từ
Toà trọng tài đã tạo những tia hy vọng cho việc sử dụng biện pháp pháp lý trong
việc giải quyết tranh chấp, vốn bị bế tắc bấy lâu nay. Và qua phiên điều trần lần
thứ hai này, khả năng Toà bác bỏ đường lưỡi bò là rất lớn. Nếu vậy, tham vọng của
TQ trên biển Đông sẽ bị ngăn chặn.
Hoàng
Việt (Thạc sĩ-Đại học Luật TP.HCM)
No comments:
Post a Comment