Tham vọng tinh gọn bộ
máy chính trị: Thách thức nào đang chờ Tô Lâm?
Cao Nguyên | Blog RFA
2024.12.15
Chính
phủ, Quốc hội và các cơ quan Đảng đang khẩn trương triển khai chiến dịch được
ví như "cuộc cách mạng" tinh gọn bộ máy chính trị, dưới sự dẫn dắt của
Tổng Bí thư Tô Lâm. Tuy nhiên, mục tiêu hoàn tất cải tổ trước thềm Đại hội 14
là một thách thức không hề dễ dàng đối với ông.
Tổng
bí thư Tô Lâm tại phiên khai mạc Quốc hội, tháng 10 năm 2024. (NHAC NGUYEN / AFP)
Hoàn
thành trước đại hội 14
Từ
khi nhậm chức Tổng bí thư Đảng Cộng sản Việt Nam, ông Tô Lâm luôn yêu cầu phải
cải tổ bộ máy Đảng, Quốc hội, Chính phủ, Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính
trị-xã hội để nâng cao hiệu quả hoạt động; đồng thời nhấn mạnh rằng đây
là việc
làm cấp bách,
cần phải hoàn thiện trước Đại hội Đảng lần thứ 14.
Nguyên
do thực hiện cuộc cải tổ này được ông Tô Lâm cho biết là trong bộ máy chính trị
hiện tại còn tồn tại nhiều điều tiêu cực, như thủ tục hành chính rườm rà, dịch
vụ công kém hiệu quả, và bộ máy cồng kềnh khi 70% ngân sách chi trả lương và
chi thường xuyên.
Ông
Tô Lâm cho rằng bộ máy hiện tại không còn phù hợp với điều kiện mới, gây
lãng phí và cản trở sự phát triển của đất nước. Ông kêu gọi thực hiện Nghị
quyết 18 (năm
2017) về việc “Đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn,
hoạt động hiệu lực, hiệu quả”.
Hôm
1/12, Trưởng Ban Tổ chức Trung ương Lê Minh Hưng trình bày việc triển khai tổng
kết Nghị quyết 18, đồng thời giới thiệu các phương
án dự
kiến sắp xếp, sáp nhập các cơ quan, tổ chức Đảng, Chính phủ, Quốc hội và
MTTQ.
Về
cơ bản, sau khi tái cơ cấu, khối Đảng sẽ giảm
4 cơ quan Đảng,
tăng 2 đảng ủy trực thuộc Trung ương.
Đối
với các cơ quan trực thuộc chính phủ, sau khi sáp nhập các bộ ngành thì Chính
phủ sẽ giảm 5 bộ,
chỉ còn lại 13 bộ.
Đối
với Quốc hội và Ủy ban Thường vụ Quốc hội, cuộc cải tổ sẽ làm giảm 4 Uỷ
ban Quốc hội và 1 cơ quan trực thuộc Uỷ ban thường vụ Quốc hội.
Tất
cả nhiệm vụ sáp nhập sẽ phải hoàn thành trong quý 1/2025.
Trung
ương và Quốc hội sẽ họp
bàn về tinh gọn bộ máy vào tháng 2/2025. Dự kiến, tại các cuộc họp này sẽ
ban hành các đề xuất bố trí lại cán bộ; đồng thời, Chính phú sẽ ban hành
các nghị định quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của
từng bộ, cơ quan ngang bộ sau khi đã hoàn thành sắp xếp lại bộ máy chính trị.
Nguy
cơ chống đối
Như
vậy, ông Tô Lâm đã có những động thái đầu tiên để thực hiện quyết tâm tinh gọn
bộ máy chính trị. Tuy nhiên, những thách thức mà ông ấy phải đối mặt cũng không
phải là nhỏ.
Đầu
tiên là ông Tô Lâm sẽ vấp phải sự phản đối từ những cán bộ, đảng viên bị mất
quyền lợi trong quá trình tinh giản bộ máy chính trị.
Một bài
viết có
tiêu đề tạm dịch là “Việt Nam bước vào con đường cách mạng thể chế” được
đăng trên The Diplomat hôm 3/12. Tác giả Nguyễn Hồng Hải cho biết có khả
năng nhiều quan chức trong chính phủ và Đảng sẽ không hài lòng với những thay đổi
của việc tinh gọn bộ máy. Do đó, ông Tô Lâm cũng kêu gọi các cán bộ phải sẵn
sàng hy sinh lợi ích cá nhân vì lợi ích chung của đất nước.
Ông
Nguyễn Anh Tuấn cũng nhận định rằng việc tái cấu trúc này sẽ gặp phải phản ứng
từ các bên liên quan, đặc biệt là những cá nhân bị ảnh hưởng trực tiếp:
“Ví
dụ như có hai bộ sáp nhập lại thì tất nhiên là sẽ bị dôi dư ra bộ trưởng, thứ
trưởng, cục trưởng… Đó là những người chịu những ảnh hưởng trực tiếp và cả những
người cấp thấp hơn nữa. Những người này đang được hưởng bổng lộc, một vị trí
như vậy thì không ai muốn bị mất việc hết.”
Giáo
sư Nguyễn Văn Chữ, người nghiên cứu tình hình chính trị Việt Nam, cho rằng hầu
hết quan chức Việt Nam leo lên được các vị trí cao trong hệ thống chính trị bằng
tiền và mối quan hệ chứ không phải do năng lực chuyên môn. Vì vậy, nếu bị sa thải
trong đợt tinh giản này thì họ sẽ chịu thiệt hại nặng nề:
“Những
công ty của Chính phủ nếu tinh gọn thì họ sẽ đi đâu? Họ không ra tư nhân được
thì họ sẽ chống đối rất mạnh.”
Để
giải quyết sự bất mãn này, theo giáo sư Chữ, lần “tinh gọn bộ máy” này có
thể cũng chỉ là để sắp xếp lại các cán bộ từ cơ quan này sang bộ ngành khác.
Giáo
sư này lấy ví dụ về vụ việc tái cơ cấu, tinh
gọn Bộ Công an hồi
năm 2018. Bộ Công an cho biết sẽ xóa sổ 6 tổng cục, hơn 60 đơn vị cấp cục và
300 đơn vị thuộc cấp phòng.
Ông
Lương Tam Quang, khi đó là chánh văn phòng của Bộ Công an cho biết lực lượng
công an dôi dư sau khi tinh giản sẽ được bố trí
tăng cường cho địa phương.
Giáo
sư Chữ đánh giá về bản chất, việc tinh gọn bộ máy chỉ là một cách tái sắp xếp
nhân sự, không mang lại sự thay đổi thực chất hay sâu rộng nào:
“Tức
là họ chỉ tái sắp xếp người thôi chứ không có tinh giản được cái gì hết. Bởi vì
những người này họ sẽ đi đâu. Tất cả những cuộc cải cách hay là chống tham
nhũng cũng chỉ là những chiêu bài mà thôi.”
Thời
gian gấp rút
Thách
thức thứ hai mà ông Tô Lâm phải đối mặt đó là từ đây cho tới khi Đại hội 14 diễn
ra vào tháng 1/2026 chỉ còn tròm trèm 1 năm nữa. Liệu ông Tô Lâm có thể hoàn
thành tham vọng này kịp tiến độ?
Ông
Nguyễn Anh Tuấn, thạc sĩ Chính sách công, từ Canada, cho biết hiện tại, các kế
hoạch cụ thể về việc tinh gọn bộ máy hành chính vẫn chưa được xác định rõ
ràng.
Dù có
thông tin về việc sáp nhập hay giải thể một số bộ thuộc chính phủ, uỷ ban thuộc
quốc hội hoặc các ban đảng, nhưng chưa có thông tin chi tiết về tổng số lượng
nhân sự sẽ bị cắt giảm, những thay đổi cụ thể trong chức năng, cũng như ngân
sách sẽ tiết kiệm được bao nhiêu tiền sau khi tinh giản cán bộ:
“Những
tiêu chí như bây giờ có thể nào giảm từ 60 - 70% ngân sách để chi thường
xuyên thì anh có giảm xuống được 50% hay không, hoặc là số lượng người hưởng
lương ngân sách có giảm được khoảng cỡ 20% số người hay không… thì cái đó là
mình hoàn toàn chưa thấy, mà nó chỉ dừng lại ở những lời hiệu triệu mang tính
chất tính trị mà thôi.”
Đánh
giá về khả năng liệu ông Tô Lâm có hoàn thành được chiến dịch này trước Đại hội
14 hay không, ông Tuấn cho rằng việc định nghĩa “hoàn thành” chiến dịch
này cần được làm rõ. Nếu chỉ đơn giản đặt ra các tiêu chí mang tính cơ học, như
sáp nhập các bộ ngành hoặc giảm số lượng các tổ chức, thì những mục tiêu đó có
thể đạt được.
Theo
ông Tuấn, sở dĩ ông Tô Lâm phải gấp rút thực hiện cải tổ bộ máy chính trị vì vị
trí của ông hiện vẫn chưa thực sự vững chắc trong nội bộ đảng, do ông chỉ là Tổng
bí thư được chọn giữa nhiệm kỳ chứ không phải được bầu lên trong một Đại hội đảng
chính thức:
“Việc
mà ông Tô Lâm không giữ được ghế chủ tịch nước cũng cho thấy đó là một sự phản ứng
của các phe phái và cho thấy được là thế đứng của ông Tô Lâm vẫn chưa thực vững
chắc.
Khi
thế đứng của mình chưa vững thì mình phải tái phối trí lại để cho thế đứng của
mình vững hơn và tạo được một cái cớ để có thể được tiếp tục cầm cương chương
trình mà mình đã đưa ra để có thể nắm quyền một cách lâu dài. Khoảng thời gian
tới đây sẽ là một khoảng thời gian thử thách đối với ông Tô Lâm.”
---------------------------
Tinh
giản bộ máy sao không đụng đến Bộ Công an?
Người
dân ở đâu trong “Kỷ nguyên vươn mình của dân tộc”?
Muốn
tinh giản bộ máy cần phải làm gì trước mắt?
---------------------------
Tinh
gọn bộ máy trong các nhiệm kỳ trước
Việc
tinh gọn bộ máy nhà nước là chủ trương xuyên suốt từ những năm Việt Nam bắt đầu
Đổi mới.
Theo
ông Tuấn, lần cải tổ bộ máy đáng kể nhất trong những năm gần đây diễn ra vào
năm 2007, khi bắt đầu nhiệm kỳ Quốc hội và Chính phủ khóa 12. Vào thời điểm
đó, số lượng bộ và các cơ quan ngang bộ đã được giảm từ 26 xuống còn 22, tương
tự như cấu trúc bộ máy chính phủ hiện tại.
Từ
khi ông Nguyễn Phú Trọng đảm nhận vị trí Tổng Bí thư vào năm 2011, bộ máy nhà
nước hầu như không có sự thay đổi đáng kể về cấu trúc.
Tuy
nhiên, dưới thời kỳ lãnh đạo của ông Trọng, đã có một số động thái cải tổ hệ thống
chính trị. Cụ thể, ông đã chuyển Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng chống tham
nhũng từ Chính phủ sang Đảng, với chính ông Nguyễn Phú Trọng giữ vai
trò Trưởng ban. Việc này, theo ông Tuấn là do:
“Điều
này cũng dễ hiểu bởi vì chủ trương của ông Nguyễn Phú Trọng là tăng cường quyền
lực cho phe Đảng, tức là cơ cấu quan liêu ở trong Đảng để có thể khống chế những
phe phái khác ở trong nội bộ.”
Ông
Tuấn nhận định, hiện tại, với những thông điệp gần đây từ ông Tô Lâm, có thể thấy
rằng đây sẽ là một cuộc cải tổ lớn và mang tính toàn diện, không chỉ giới hạn ở
các cơ quan chính quyền, như Chính phủ và các cơ quan hành chính địa phương, ví
dụ các UBND, mà còn ảnh hưởng đến Quốc hội, các ban Đảng, và các tổ chức chính
trị - xã hội như Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cùng các tổ chức thành viên.
Cải
tổ hay củng cố quyền lực?
Tại
sao việc tinh gọn bộ máy chính trị đã được nhắc đến từ lâu, nhưng đến thời Tổng
Bí thư Tô Lâm mới đẩy mạnh thực hiện?
“Một
mũi tên trúng hai đích” là nhận định của giáo sư Nguyễn Văn Chữ nếu Tô Lâm
thành công trong việc cải tổ bộ máy chính trị.
Bề
ngoài, Tô Lâm muốn thể hiện cho người dân thấy ông thấu hiểu nỗi khổ “một cổ
hai tròng” vừa nuôi bộ máy hành chính vừa gánh cả bộ máy tổ chức Đảng. Đồng thời
ông cũng muốn trấn an các nhà đầu tư nước ngoài vốn e ngại trước một rừng thủ tụng
rườm rà của Việt Nam.
Mặt
khác, giáo sư Chữ cho rằng tái cấu trúc cũng là cơ hội để các phe phái chính trị
tái bố trí nhân sự theo hướng có lợi cho họ.
Đồng
tình với nhân định này, ông Nguyễn Anh Tuấn cho rằng người lãnh đạo cao nhất của
Việt Nam đang tập trung củng cố quyền lực cá nhân. Có thể ông Tô Lâm dùng việc
tinh gọn bộ máy để loại bỏ các phe đối lập trong đảng, giống như cách tiếp cận
với vấn đề chống tham nhũng của người tiền nhiệm Nguyễn Phú Trọng:
“Với
những chương trình gọi là chiến dịch gọi như thế này thì thông thường mục
tiêu chính trị nó sẽ là tương tự nhau. Với ông Tô Lâm thì có thể là nó còn thúc
bách hơn. Ổng cần phải làm việc này nhanh chóng để có thể củng cố được nền tảng
chính trị của mình ở trong đảng để nắm quyền lâu dài.”
Cuối
cùng, ông Tuấn vẫn cho rằng Tô Lâm sẽ giải quyết được hết tất cả thách thức hiện
có để dọn đường ở lại nắm quyền lâu dài. Bởi, di sản mà người tiền nhiệm Nguyễn
Phú Trọng để lại cho Tô Lâm là một chiếc ghế Tổng bí thư với quyền lực gần như
là tuyệt đối:
“Vì
vậy cho nên bây giờ ông Tô Lâm rất có lợi thế. Nếu mà ông ấy giữ được cái vị
trí này cho tới kỳ đại hội sắp tới đây thì khả năng mà ổng có thể thành công vượt
qua được những trở ngại, thách thức từ các phe phái đối lập với công cụ tái cấu
trúc hệ thống chính trị này của ổng là khả năng cao.”
-----------------------
Tin,
bài liên quan
Thời
Sự
Tổng Bí Thư lấn sân: bình thường hóa
việc vi phạm hiến pháp
No comments:
Post a Comment