Các vụ tấn công
hàng loạt hé lộ giận dữ và bất mãn ở Trung Quốc
Stephen McDonell
Phóng
viên BBC thường trú tại Trung Quốc
Bắc
Kinh
28
tháng 12 năm 2024
https://www.bbc.com/vietnamese/articles/c3vr616l24ro
"Người
dân Trung Quốc quá khổ sở," một bài viết đăng trên mạng xã hội sau một vụ
giết người hàng loạt khác xảy ra trong nước vào đầu năm nay. Tài khoản này cũng
cảnh báo: "Sẽ ngày càng có nhiều vụ tấn công bắt chước các vụ này."
"Thảm
kịch này phản ánh một sự đen tối trong xã hội," một người khác viết.
Sau
một loạt các vụ án mạng ở Trung Quốc trong năm 2024, những lời bình luận ảm đạm
như thế này đã đặt ra nhiều câu hỏi xoay quanh điều gì đang thúc đẩy hành vi giết
người hàng loạt để "trả thù xã hội".
Các
cuộc tấn công như thế này vẫn còn hiếm so với dân số khổng lồ của Trung Quốc và
không phải là mới, theo David Schak, Phó giáo sư tại Đại học Griffith ở Úc.
Nhưng chúng dường như xuất hiện theo đợt dưới hình thức bắt chước để thu hút sự
chú ý.
Tình
hình năm nay đặc biệt đáng lo ngại.
Từ
năm 2019 đến 2023, cảnh sát ghi nhận ba đến năm vụ tấn công người đi bộ hay người
lạ mỗi năm.
Năm
2024, con số đó đã tăng lên 19.
Năm
2019, ba người bị giết và 28 người bị thương trong các vụ việc như vậy. Năm
2023, 16 người chết và 40 người bị thương và năm 2024, 63 người bị giết và 166
người bị thương. Tháng 11 đặc biệt tang thương.
Vào
ngày 11/11, một người đàn ông 62 tuổi đã lái xe lao vào đoàn người đang tập thể
dục cạnh một sân vận động ở Thành phố Châu Hải, khiến ít nhất 35 người chết. Cảnh
sát cho biết tài xế bất mãn với việc giải quyết vụ ly hôn của mình. Ông đã bị kết
án tử hình tuần này.
Vài
ngày sau, tại Thành phố Thường Đức, một người đàn ông đã lái xe lao vào một
nhóm trẻ em và phụ huynh gần một trường tiểu học, làm 30 người bị thương. Chính
quyền cho biết ông ta phẫn nộ vì làm ăn thua lỗ và trục trặc gia đình.
Cũng
trong tuần đó, một thanh niên 21 tuổi sau khi trượt kỳ thi tốt nghiệp, đã tấn
công đám đông bằng dao trong khuôn viên trường mình ở Thành phố Vô Tích, làm
tám người chết và 17 người bị thương.
Vào
tháng Chín, một người đàn ông 37 tuổi vừa chạy vừa đâm người qua lại ở một
trung tâm mua sắm ở Thượng Hải. Vào tháng Sáu, bốn giảng viên người Mỹ đã bị một
người đàn ông 55 tuổi cầm dao tấn công tại một công viên. Và có hai vụ tấn công
công dân Nhật Bản, trong đó một bé trai 10 tuổi bị đâm chết bên ngoài trường học
của mình.
Những
bó hoa tưởng niệm đặt ngoài một trường cao đẳng ở Thành phố Vô Tích, nơi một
sinh viên đã giết người trong một vụ đâm dao hàng loạt
Những
kẻ phạm tội chủ yếu nhắm vào "những người ngẫu nhiên" để thể hiện
"sự bất mãn với xã hội," theo lời Giáo sư Schak.
Ở
một đất nước với hệ thống giám sát đồ sộ, nơi mà phụ nữ hiếm khi ngại đi bộ một
mình vào ban đêm, có thể hiểu vì sao những vụ giết người như vậy gây ra sự bất
an.
Vậy
điều gì đã dẫn đến nhiều vụ tấn công hàng loạt như vậy ở Trung Quốc năm nay?
Nền
kinh tế trì trệ của Trung Quốc
Một
áp lực lớn ở Trung Quốc hiện nay là nền kinh tế trì trệ. Đất nước này đang phải
vật lộn với tỷ lệ thanh niên thất nghiệp cao, nợ nần chồng chất và cuộc khủng
hoảng bất động sản đã tiêu tốn tiền tiết kiệm của nhiều gia đình, đôi khi có
người còn mất trắng.
Ở
ngoại ô của hầu hết các thành phố lớn, các công trình xây dựng nhà ở đã bị
ngưng lại vì các nhà phát triển bất động sản mắc nợ và không thể hoàn thành dự
án.
Năm
2022, BBC đã phỏng vấn những người đang dựng lều tạm trong những căn hộ bê tông
còn dang dở của chính họ, không có nước, điện và cửa sổ vì họ không còn nơi nào
để ở.
·
Tập Cận Bình lo
về kinh tế, người dân Trung Quốc thì sao?
2 tháng 10 năm 2024
·
Tông xe 'trả thù
đời': Những câu hỏi về xã hội Trung Quốc
13 tháng 11 năm 2024
"Sự
lạc quan chắc hẳn đang dần mất đi," George Magnus, nhà nghiên cứu tại
Trung tâm Trung Quốc thuộc Đại học Oxford, cho biết. "Hãy sử dụng từ 'mắc
kẹt' cho thời điểm hiện nay. Tôi nghĩ rằng Trung Quốc đang mắc kẹt trong vòng
luẩn quẩn của sự kìm hãm. Kìm hãm xã hội và kìm hãm kinh tế là một mặt, và mặt
khác là một mô hình phát triển kinh tế đang suy yếu."
Các
nghiên cứu dường như chỉ ra một sự thay đổi đáng kể trong thái độ của người dân
Trung Quốc, với mức độ bi quan gia tăng rõ rệt về tương lai của họ.
Một
phân tích chung quan trọng của Hoa Kỳ-Trung Quốc cho thấy người dân Trung Quốc,
trong một thời gian dài, đã cho rằng bất bình đẳng trong xã hội thường là do
thiếu nỗ lực hoặc khả năng, nhưng trong khảo sát mới đây thì lại cho thấy họ
đang đổ lỗi cho một "hệ thống kinh tế bất công".
"Câu
hỏi đặt ra là ai thực sự chịu trách nhiệm?" ông Magnus nói. "Và bước
tiếp theo là hệ thống này không công bằng với tôi, và tôi không thể vượt qua
nó. Tôi không thể thay đổi hoàn cảnh của mình."
Thiếu
sự lựa chọn
Ở
các quốc gia có truyền thông lành mạnh, nếu bạn cảm thấy mình bị sa thải một
cách bất công hoặc nhà của bạn bị đánh sập bởi các nhà thầu tham nhũng được các
quan chức địa phương hậu thuẫn, bạn có thể tìm đến các nhà báo để chia sẻ câu
chuyện của bạn.
Nhưng
điều đó hiếm khi làm được ở Trung Quốc, nơi báo chí bị kiểm soát bởi Đảng Cộng
sản và không có khả năng đăng tải những câu chuyện phản ánh tiêu cực về bất kỳ
cấp độ nào của chính phủ.
Còn
các tòa án – cũng là cơ quan do đảng điều hành và phục vụ cho đảng - vốn chậm
chạp và kém hiệu quả.
Trên
mạng xã hội, nhiều người đã bàn tán về động cơ của kẻ tấn công ở Thành phố Châu
Hải: rằng ông ta không đạt được thỏa thuận ly hôn công bằng tại tòa án.
Các
chuyên gia cho biết những không gian bày tỏ bức xúc khác cũng đã bị thu hẹp hoặc
biến mất hoàn toàn.
Người
dân Trung Quốc thường bày tỏ sự bất mãn của họ trên mạng, theo Lynette Ong,
Giáo sư khoa học chính trị tại Đại học Toronto, người đã thực hiện nhiều nghiên
cứu về cách nhà nước Trung Quốc phản ứng với sự phản kháng của người dân.
"[Họ]
sẽ lên mạng và mắng chính phủ... chỉ để xả giận. Hoặc họ có thể tổ chức một cuộc
biểu tình nhỏ mà cảnh sát thường cho phép nếu quy mô nhỏ," bà giải thích.
"Nhưng cách phản kháng nhỏ này đã bị cấm cửa trong vài năm qua."
Có
rất nhiều ví dụ: Tăng cường kiểm duyệt trên mạng, chặn các từ hoặc các diễn đạt
được cho là gây tranh cãi hoặc mang tính chỉ trích; cấm cửa các trang phục
Halloween táo bạo chế giễu chính quyền; hoặc khi những người đàn ông mặc thường
phục, dường như được huy động bởi các quan chức địa phương, đánh đập những người
biểu tình bên ngoài các ngân hàng đã đóng băng tài khoản của họ ở tỉnh Hà Nam.
Việc
hỗ trợ tâm lý và cảm xúc của người dân để đương đầu với những căng thẳng này
cũng còn thiếu sót. Các chuyên gia cho biết dịch vụ tư vấn tâm lý của Trung Quốc
là vô cùng thiếu thốn, không tạo điều kiện cho những người cảm thấy bị cô lập,
cô đơn và trầm cảm trong xã hội Trung Quốc hiện đại được giải tỏa.
"Tư
vấn có thể giúp xây dựng khả năng phục hồi cảm xúc," Giáo sư Silvia Kwok từ
Đại học Thành phố Hong Kong cho biết, đồng thời nói thêm rằng Trung Quốc cần
tăng cường dịch vụ sức khỏe tâm thần, đặc biệt là cho các nhóm có nguy cơ cao
đã trải qua chấn thương hoặc những người mắc bệnh tâm thần.
"Mỗi
người cần có các chiến lược khác nhau hoặc biết dung hòa cảm xúc của họ một
cách xây dựng... giúp họ ít có khả năng phản ứng bạo lực trong những lúc căng
thẳng tột độ."
Nhìn
chung, những yếu tố này cho thấy áp lực đang ngày gia tăng trong sự bí bách của
xã hội Trung Quốc, tạo ra một hoàn cảnh giống như nồi áp suất.
"Không
có nhiều người đi ra ngoài đường và giết người hàng loạt. Nhưng căng thẳng dường
như vẫn đang tăng cao, và không có vẻ như nó sẽ giảm bớt trong tương lai gần,"
ông Magnus nói.
Cảnh
sát theo dõi mọi dấu hiệu biểu tình hoặc các trang phục chỉ trích chính phủ trước
lễ hội hóa trang ở Thượng Hải
Điều
mà Đảng Cộng sản nên lo lắng là những bình luận từ công chúng đổ lỗi cho chính
quyền trong việc này.
Nhận
xét sau là một ví dụ: "Nếu chính phủ thực sự hành động công bằng, sẽ không
có nhiều sự tức giận và bất mãn trong xã hội Trung Quốc... những nỗ lực của
chính phủ đã tập trung vào việc tạo ra một vỏ bọc của một sự hòa hợp. Mặc dù có
vẻ như họ quan tâm đến những người yếu thế, nhưng hành động của họ lại gây ra
những bất công sâu sắc."
Mặc
dù các cuộc tấn công bạo lực đang gia tăng ở nhiều quốc gia, theo Giáo sư Ong,
sự khác biệt ở Trung Quốc là các quan chức ít có kinh nghiệm đối phó với chúng.
"Tôi
nghĩ rằng các nhà chức trách rất lo lắng vì họ chưa từng thấy điều này trước
đây, và phản xạ của họ là ra tay đàn áp."
Khi
Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình nói về vụ tấn công ở Châu Hải, ông dường như
thừa nhận áp lực đang gia tăng trong xã hội. Ông kêu gọi các quan chức cả nước
"tiếp thu những bài học khó khăn từ vụ việc, giải quyết các rủi ro từ gốc
rễ, giải quyết xung đột và tranh chấp sớm và chủ động thực hiện các biện pháp
ngăn chặn tội phạm cực đoan."
Tuy
nhiên, cho đến nay, những bài học rút ra dường như đã dẫn đến một nỗ lực tăng
cường năng lực phản ứng nhanh của cảnh sát thông qua tăng cường giám sát, thay
vì tính đến việc thay đổi cách thức điều hành đất nước.
"Trung
Quốc đang bước vào một giai đoạn mới, một giai đoạn mới mà chúng ta chưa từng
thấy kể từ cuối những năm 70," Giáo sư Ong nhắc đến thời điểm quốc gia này
bắt đầu mở cửa trở lại với thế giới, mang lại sự thay đổi to lớn.
"Chúng
ta cần chuẩn bị cho những sự kiện không ngờ tới, chẳng hạn như nhiều cuộc tấn
công ngẫu nhiên và các làn sóng biểu tình và bất ổn xã hội nổi lên."
-----------------------------------
Tin
liên quan
·
Trung Quốc: Năm người
chết sau khi một xe ô tô lao vào đám đông ở Quảng Châu
12
tháng 1 năm 2023
·
Thanh niên Trung Quốc
và tình trạng thất nghiệp báo động
2
tháng 9 năm 2024
·
Nữ nhà báo #MeToo bị
Trung Quốc bỏ tù vì ‘lật đổ nhà nước’
15
tháng 6 năm 2024
·
Kiểm duyệt ở Trung
Quốc: Chú mèo hoạt hình khiến chính quyền sôi sục
10
tháng 6 năm 2024
No comments:
Post a Comment