Tổng thống Jimmy
Carter: Đại ân nhân của thuyền nhân vượt biển
Bùi Văn Phú
BBC News tiếng Việt
31
tháng 12 năm 2024
https://www.bbc.com/vietnamese/articles/c24n207q3llo
Khi
còn ở Bạch Ốc, Tổng thống Jimmy Carter đã có các quyết định quan trọng mở ra
sinh lộ cho các thuyền nhân vượt biển thời hậu Chiến tranh Việt Nam.
Jimmy
Carter là tổng thống Mỹ thứ 39, lãnh đạo từ năm 1977 đến 1981.
Cựu
Tổng thống Jimmy Carter vừa qua đời hôm 29/12/2024, hưởng thọ 100 tuổi.
Hai
năm qua ông trong tình trạng sức khỏe yếu và được gia đình chăm sóc. Phu nhân của
ông là bà Rosalyn Carter đã mất ngày 19/11/2023.
Jimmy
Carter là tổng thống thứ 39, lãnh đạo Hoa Kỳ từ năm 1977 đến 1981.
Phong
thư kỷ niệm ngày nhậm chức của Tổng thống Jimmy Carter (Nguồn hình ảnh,Bùi Văn Phú)
Đó
cũng là giai đoạn khởi đầu cao trào vượt biển của người Việt rời bỏ quê hương
ra đi vì không thể sống dưới sự áp bức của chế độ cộng sản Hà Nội.
Trước
làn sóng vượt biển, những năm đó tôi và các bạn sinh viên tại Đại học U.C.
Berkeley đã cùng với sinh viên hai miền nam bắc California và nhiều hội đoàn của
cộng đồng người Việt quốc gia tổ chức những cuộc biểu tình, những buổi thảo luận
nói lên thảm trạng thuyền nhân, những buổi văn nghệ gây quỹ giúp người vượt biển,
những vận động chính giới Hoa Kỳ cứu giúp người tị nạn trên Biển Đông.
Năm
1979 có cuộc biểu tình lớn trước Bạch Ốc với sự có mặt của ca sĩ Joan Baez để ủng
hộ thuyền nhân khiến Tổng thống Carter đã ra lệnh cho Đệ Thất Hạm đội của Hải
quân Mỹ tại Thái Bình Dương vớt người vượt biển. Nếu không có quyết định này của
lãnh đạo Hoa Kỳ, nhiều người trong chúng ta có thể đã vùi thây trong lòng biển
cả. Trước đó không lâu, chính quyền Carter đã có chính sách nhận cho vào Mỹ định
cư mỗi tháng 14.000 người tị nạn Đông Nam Á, một chính sách tị nạn chưa bao giờ
có trước đó.
Biểu
tình kêu gọi cứu giúp thuyền nhân, Đại học U.C. Berkeley, năm 1979
Sau
đợt định cư 130.000 người tị nạn Việt đầu tiên đến Mỹ vào năm 1975, với làn
sóng vượt biển và chính sách định cư thuyền nhân được Tổng thống Carter ban
hành, từ 1977 đến 1981 đã có hơn 300.000 người tị nạn Đông Nam Á, đại đa số là
thuyền nhân Việt, được Hoa Kỳ cho nhập cư, là con số người tị nạn được Mỹ nhận
nhiều nhất trong một nhiệm kỳ của tổng thống.
Sau đó
lãnh đạo Mỹ tiếp tục có chính sách đón nhận cho định cư thuyền nhân vượt biển,
con lai, cựu tù cải tạo cũng như thân nhân được đoàn tụ gia đình qua chương
trình ODP, vì thế Tổng thống Jimmy Carter được tôn vinh là một đại ân nhân của
thuyền nhân tị nạn người Việt.
Cũng
liên quan đến Việt Nam, ngay sau khi vừa nhậm chức ngày 20/1 thì ngày 21/1/1977
Tổng thống Carter ký pháp lệnh ân xá cho hơn 100.000 thanh niên đã trốn nghĩa vụ
quân sự trong thời Chiến tranh Việt Nam, đa số chạy qua sống bên quốc gia láng
giềng Canada. Đây là quyết định gây nhiều tranh cãi và bất bình cho những chiến
binh Hoa Kỳ đã từng tham chiến tại Việt Nam.
Về
ngoại giao, chính sách của Tổng thống Carter đặt nhân quyền làm trọng tâm và đã
giúp cho nhiều chục ngàn người gốc Do Thái được rời Liên Xô.
Tuy
nhiên, chính sách ngoại giao của chính quyền Carter được cho là quá yếu mềm và
đã gặp thử thách ở nhiều nơi trên thế giới.
Đầu
năm 1979, đế chế của vua Shah bị lật đổ, nhà vua phải rời Iran qua Ai Cập và Lực
lượng Cách mạng Hồi giáo lên nắm quyền cai trị. Cuối năm đó, sứ quán Mỹ ở
Tehran bị thành phần Hồi giáo cực đoan tấn công và hơn 50 nhân viên, trong đó
có tổng lãnh sự, bị bắt làm con tin. Sự kiện gây khủng hoảng chính trị cho Tổng
thống Carter trong nhiều tháng. Một vụ giải cứu con tin được thực hiện nhưng thất
bại vì trực thăng gặp trục trặc khi đáp xuống vùng sa mạc trong lãnh thổ Iran.
Sau
444 ngày bị giam giữ, 52 con tin Mỹ được thả chỉ ít phút trước khi Tổng thống
Carter chấm dứt nhiệm kỳ vào ngày 20/1/1981 để chuyển giao quyền hành cho tổng
thống kế nhiệm là Ronald Reagan.
Cũng
dưới thời Tổng thống Jimmy Carter, cuối năm 1979, Hồng quân Liên Xô đã qua chiếm
đóng Afghanistan. Sự kiện này khiến Hoa Kỳ kêu gọi thế giới tẩy chay Olympic được
tổ chức tại Moscow vào hè 1980 và là một quyết định gây nhiều tranh cãi cho
đoàn thể thao Mỹ và cũng không được cả thế giới hưởng ứng vì chỉ có 64 quốc gia
theo Hoa Kỳ không tham dự, còn lại 80 quốc gia khác vẫn đưa đoàn tới Moscow thi
đấu.
Một
điểm son trong chính sách ngoại giao mà Tổng thống Carter đạt được là cuối năm
1978 ông đã mời Thủ tướng Menachem Begin của Do Thái và Tổng thống Anwar Sadat
của Ai Cập đến Camp David để thảo luận và sau đó vào tháng 3/1979 hai bên đã ký
một hiệp ước hòa bình chấm dứt thù nghịch giữa hai quốc gia.
Về
đối nội, cuộc khủng hoảng năng lượng ảnh hưởng nhiều đến kinh tế. Khi đó dân Mỹ
phải xếp hàng đổ xăng và có một thời gian người dân chỉ được đổ xăng theo ngày
chẵn, lẻ tùy theo bảng số xe.
Lạm
phát, mức thất nghiệp lên cao, lãi vay ngân hàng để mua nhà lên gần 20%. Kinh tế
trì trệ vì thế Tổng thống Jimmy Carter không được dân tín nhiệm khi ông tái
tranh cử nhiệm kỳ thứ hai trong kỳ bầu cử tháng 11/1980.
James
Earl Carter Jr. chào đời ngày 1/10/1924 tại thị trấn nhỏ Plains, bang Georgia,
là con cả trong gia đình bốn người con.
Tổng
thống Jimmy Carter sinh ngày 1/10/1924 tại Plains, vùng nông thôn đậu phộng của
bang Georgia. Ông tốt nghiệp sĩ quan từ Học viện Hải quân Hoa Kỳ ở Annapolis,
Maryland năm 1946 và phục vụ trong quân ngũ 7 năm. Tham gia chính trường tiểu
bang, ông được bầu làm thống đốc Georgia.
Năm
1976, ông được Đảng Dân chủ tiến cử ra tranh đua với ứng viên của Đảng Cộng hòa
là Tổng thống đương nhiệm Gerald Ford. Thống đốc Carter đã thắng với 297 phiếu
cử tri đoàn.
Sau
bốn năm làm chủ Bạch Ốc, rời thủ đô Washington, cựu Tổng thống Jimmy Carter trở
về Georgia, tiếp tục rao giảng Phúc âm và hoạt động xã hội giúp xây nhà cho người
nghèo qua tổ chức Habitat for Humanity do ông khởi xướng.
Về
mặt quốc tế, ông thường được mời để tổ chức giám sát các cuộc bầu cử tại nhiều
quốc gia đang trong tiến trình phát triển dân chủ.
Ông
cũng tham gia qua vai trò trung gian trong các thương thảo hòa bình giữa các quốc
gia có xung đột. Những đóng góp đó của ông được ghi nhận với giải Nobel Hòa
bình 2002.
Tác
giả Bùi Văn Phú là nhà báo tự do, giảng viên đại học cộng đồng tại vùng Vịnh
San Francisco. Ông từng hoạt động giúp thuyền nhân và đã làm việc trong các trại
tị nạn ở Đông Nam Á nhiều năm.
---------------------------------------
Tin
liên quan
·
Jimmy Carter: Từ
nông dân trồng đậu đến tổng thống Mỹ và Nobel Hòa bình
8
giờ trước
·
Cựu Tổng thống Mỹ
Jimmy Carter: Cuộc đời qua ảnh
30
tháng 12 năm 2024
No comments:
Post a Comment