Hôm vừa rồi, chúng tôi có tới Nghè Vẹt, ở xã
Vĩnh Hùng, huyện Vĩnh Lộc, tỉnh Thanh Hóa. Hiện tại, đây là nơi họ Trịnh thờ
cúng các đời Chúa.
Ngẫm về thời các chúa Trịnh tồn tại bên cạnh
vua Lê, cũng có những điều thú vị, mà công lao của nhà chúa đối với đất nước
cũng không phải hoàn toàn như trong sách vở giáo khoa hay các công trình nghiên
cứu của các sử gia quốc doanh.
Vua Lê - Chúa Trịnh, đó chính là mô hình chính
trị “song trùng quyền lực”(còn gọi là “lưỡng đầu chế”). Mô hình ưu việt này,
mãi về sau mới thấy có ở Nhật Bản và Anh Quốc.
Trong suốt 249 năm vua Lê - chúa Trịnh song
trùng tồn tại, lãnh thổ đã được giữ vững và không xảy ra một cuộc tấn công xâm
lược nào của phương Bắc; không một thước đất nào bị cướp.
Các chúa Trịnh Căn và Trịnh Cương đã nhiều lần
cử các đoàn sứ bộ để bàn bạc việc xác định cắm mốc biên giới giữa nước ta và
nhà Thanh, Trung Quốc. Sự kiện đáng lưu ý là năm 1728, nước ta đã đòi được mỏ đồng
Tụ Long mà nhà Thanh đã chiếm trước đó. (nay cái mỏ này lại ở sâu trong đất TQ
đến 40 km). Sự kiện này được Phan Huy Chú đặc biệt chú ý và đã ghi lại trong Lịch
triều hiến chương loại chí.
Trên phương diện ngoại giao, nhà chúa duy trì
phương châm mềm dẻo, ôn hòa và linh hoạt, đặt lợi ích quốc gia dân tộc lên trên
hết. Quốc thể được tôn trọng.
Trước kia, dưới thời nhà Minh, các vua Việt
Nam thường chỉ được họ công nhận danh hiệu Đô thống sứ, nhưng với những cố gắng
bền bỉ ngoại giao của các chúa Trịnh, nhà Minh buộc phải công nhận vua Lê là Quốc
vương. Năm 1647, chúa Trịnh Tráng đã đòi được nhà Minh phong cho vua Lê Thần
Tông là An Nam Quốc vương. Năm 1651, nhà Minh phong cho chúa Trịnh là Đô thống
sứ đại tướng quân, nhưng Trịnh Tráng trả lại ấn sắc, ý rằng nước ta đã là một
vương quốc. Nhà Minh đành sai Trương Túc mang sắc sang phong chúa Trịnh Tráng
là Phó Quốc vương. Năm 1719, nhà Thanh sai Đặng Đình Triết sang phong vương,
đòi vua Lê Dụ Tông phải ba quỳ chín vái để thụ phong. Trịnh Cương đề cao quốc
thể, đưa thư không chấp nhận việc vua Lê phải quỳ lạy. Đặng Đinh Triết cứ gượng
ép nhưng Trịnh Cương vẫn cứ bác bỏ. Rất nhiều thư từ đã được trao qua đổi lại,
cuối cùng Đặng Đinh Triết cũng đành làm lễ phong Quốc vương cho vua Lê mà vua
không phải hành lễ chư hầu ba quỳ chín vái (tam quỵ cửu khấu).
Về thành tựu kinh tế, các nhà nghiên cứu đều
nhắc đến sự phồn thịnh của Kẻ Chợ (kinh đô Thăng Long) và các trung tâm thương
mại lớn như Phố Hiến, Hội An, Phú Xuân. Lê - Trịnh là triều đại đầu tiên trong
lịch sử mở rộng buôn bán với phương Tây; năm 1645 đặt thương điếm Hà Lan, 1686
đặt thương điếm Anh…Đồ thuỷ tinh, đồ sứ Hà Lan, Nhật Bản rất phổ biến trong các
dinh thự quan lại.
Chúa Trịnh tồn tại bên cạnh vua Lê. Song trùng
quyền lực, nhưng Chúa Trịnh cũng không dám ngang hàng với Vua Lê, mà mọi thứ đều
thấp hơn một bậc. Xin nêu vài ví dụ:
- Vua Lê dùng áo vàng (hoàng bào). Chúa Trịnh
chỉ dùng áo tía.
- Vua Lê dùng chim Phượng. Chúa Trịnh dùng
chim VẸT (anh vũ). Vua Lê dùng con Rồng. Chúa Trịnh chỉ dùng con Kỳ lân.
- Vua Lê ban SẮC PHONG. Chúa Trịnh chỉ ban LỆNH
CHỈ để thể chế hoá sắc phong.
- Nơi thờ tổ tiên của vua Lê là Thái Miếu, nơi
thờ tổ tiên của Chúa Trịnh là Cung Miếu. Tế lễ Thái Miếu và Cung Miếu đều dùng
nhạc chương; tế lễ Thái Miếu dùng Hán văn, tế lễ Cung Miếu dùng văn Nôm.
Đại thể là cứ như thế!
Và vì thế nên Nhà Trịnh tồn tại được đến 249
năm bên cạnh Vua Lê.
2/11/2023.
NXD
https://www.facebook.com/photo/?fbid=3166540880315528&set=pcb.3166539386982344
Ngai thờ và áo thờ Chúa Trịnh ở Phủ Trịnh màu
tía.
https://www.facebook.com/photo?fbid=3166540973648852&set=pcb.3166539386982344
Vẹt là một linh vật của Nhà Chúa. Vẹt giống
phượng nhưng dưới phượng một bậc. Ảnh chụp tại Nghè Vẹt, xã Vĩnh Hùng, huyện
Vĩnh Lộc, tỉnh Thanh Hóa.
https://www.facebook.com/photo?fbid=3166540936982189&set=pcb.3166539386982344
Một lệnh chỉ do Tĩnh Vương Trịnh Sâm ban ngày
12 tháng 9 nhuận năm Cảnh Hưng 28 (1767). Dấu đỏ có 4 chữ "Tĩnh Đô Vương tỷ"(Tỷ
ấn Tĩnh Đô Vương). Hiện vật lưu giữ tại địa phương. Ảnh: Xuân Diện.
https://www.facebook.com/photo?fbid=3166541013648848&set=pcb.3166539386982344
Cổng Nghè Vẹt.
https://www.facebook.com/photo?fbid=3166540913648858&set=pcb.3166539386982344
Khánh đá dùng trong những lễ tế ở Phủ Trịnh
(Nghè Vẹt).
.
No comments:
Post a Comment