Trung
Đông: Khi nào các kẻ thù ngưng giết nhau?
Lê Tây Sơn -
Saigon Nhỏ
23 tháng
11, 2023
Vào thập
niên 1960, Tổng thống Ai Cập Gamal Abdel Nasser đã tìm cách tiêu diệt nhà nước
Do Thái nhưng không lâu sau, chính ông lại tán thành một giải pháp thương lượng
“hai nhà nước”. Liệu Hamas sau khi bị kiệt sức có thể làm điều tương tự?
https://saigonnhonews.com/wp-content/uploads/2023/11/GettyImages-104402388.jpg
Tổng
thống Ai Cập Gamal Abdel Nasser tuyên bố quốc hữu hóa kênh đào Suez trước đám
đông 250,000 người, dẫn đến cuộc xung đột dữ dội với Israel và Anh-Pháp (ảnh:
Keystone-France/Gamma-Keystone via Getty Images)
Nhìn
lại lịch sử
Với việc
các lực lượng Israel và Palestine có khả năng đọ súng trở lại sau vài ngày tạm
dừng để trao đổi con tin, triển vọng về một nền hòa bình lâu dài hơn ở Trung
Đông vẫn còn mờ mịt. Trong khi Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu thề sẽ đánh
bại hoàn toàn Hamas (nhóm chiến binh Palestine cai trị dải đất Gaza ven biển và
khiến cả thế giới choáng váng với vụ thảm sát ngày 7 Tháng Mười), ban lãnh đạo
Hamas cho biết họ sẽ tái lập cuộc đột kích tương tự (và nhiều lần nữa nếu cần
thiết) để đạt được mục tiêu, tiêu diệt hoàn toàn Israel.
Lập trường
cứng rắn của hai bên khiến có thể kết luận: người Israel và người Palestine sẽ
không bao giờ có thể đồng ý về một giải pháp chính trị chấm dứt hơn một thế kỷ
xung đột. Tuy nhiên, lịch sử có rất nhiều ví dụ về những kẻ thù dường như không
thể lay chuyển được, cuối cùng, mệt mỏi vì chiến tranh phải ngồi vào bàn đàm
phán, kể cả xung đột giữa khối Ả-rập và Israel.
Cố lãnh đạo
PLO Yasser Arafat từng bị Israel xem là “kẻ khủng bố” đã ký Hiệp định Oslo với
Thủ tướng Israel Yitzhak Rabin vào năm 1993 (cả hai nhận được giải Nobel Hòa
bình). Tổng thống Ai Cập Anwar Sadat và Vua Hussein của Jordan đều lãnh đạo đất
nước của họ tiến hành chiến tranh “tiêu diệt” Israel trước khi cả ba ký kết các
hiệp ước hòa bình đầy đủ và được duy trì cho đến ngày nay.
Trước tất
cả họ, người đầu tiên đặt ra tiền lệ cho thương lượng hoà bình cũng như rất nhiều
vấn đề khác trong nền chính trị Ả-rập là Tổng thống Ai Cập Gamal Abdel Nasser.
Giống như các nhà lãnh đạo của Hamas ngày nay, Nasser từng được xem là “mối đe
dọa lớn nhất” đối với sự tồn tại của Israel. Thủ tướng đầu tiên của nhà nước Do
Thái, David Ben-Gurion, so sánh Nasser với Hitler (giống như cách mà Netanyahu
bây giờ gọi Hamas là “Phát xít quốc xã mới”).
Năm 1956,
Ben-Gurion cùng với Anh và Pháp xâm lược Ai Cập khi Nasser đơn phương quốc hữu
hóa Công ty Kênh đào Suez. Nhưng nỗ lực lật đổ Nasser bằng vũ lực đã không
thành. Việc Nasser sống sót sau cuộc tấn công “tập thể” đó đã khiến ông trở
thành anh hùng đối với hàng triệu người Ả-rập, đặc biệt là đối với người
Palestine xem ông là “điềm báo trước” họ sẽ sớm giành lại quê hương mình.
Năm 1964
Nasser đã mời các nguyên thủ quốc gia Ả-rập tới Ai Cập để phê chuẩn quyết định
thành lập PLO để “hợp thức hoá” ý đồ giải phóng toàn bộ Palestine khỏi nhà nước
Israel. Nasser cung cấp cho PLO kinh phí, đào tạo và vũ khí và thành lập đài
phát thanh “Tiếng nói Palestine” của tổ chức này. Ba năm sau, Nasser đưa Ai Cập
vào tình thế chiến tranh, trục xuất lực lượng gìn giữ hòa bình của Liên Hợp Quốc
khỏi biên giới với Israel, đóng cửa eo biển Tiran đối với các tàu Israel và
phong tỏa cảng Eilat của Israel.
“Người Do
Thái đe dọa chiến tranh – ông biện minh trong một bài phát biểu vào ngày 22
Tháng Năm, 1967 – Chúng tôi trả lời họ, không sao cả, chúng tôi đã sẵn sàng”. Bốn
ngày sau, Nasser cam kết, nếu Israel tấn công Ai Cập, “Trận chiến sẽ toàn diện
và Israel sẽ bị tiêu diệt đúng như mục đích của chúng ta!”.
Nhưng, mười
ngày sau, máy bay ném bom của Israel đã tiêu diệt lực lượng không quân Ai Cập
sau vài giờ. Trong vòng sáu ngày, Israel đánh bại không chỉ quân đội Ai Cập mà
còn cả quân đội Syria, Jordan và chiếm giữ những vùng lãnh thổ mới rộng lớn, gồm
Dải Gaza (do Ai Cập chiếm đóng cho đến thời điểm đó), Bờ Tây, Đông Jerusalem,
Cao nguyên Golan của Syria và Bán đảo Sinai của Ai Cập.
Thất bại
nhục nhã đã tạo ra bước ngoặt lớn trong quan điểm của Nasser. Không lâu sau, Ai
Cập thông qua Nghị quyết 242 của Hội đồng Bảo an LHQ, trong đó thừa nhận “chủ
quyền, toàn vẹn lãnh thổ và độc lập chính trị” của Israel cũng như “quyền được
sống hòa bình trong các ranh giới an toàn và được công nhận, không bị đe dọa hoặc
dùng vũ lực”.
Nghị quyết
này cũng kêu gọi Israel rút “khỏi các vùng lãnh thổ bị chiếm đóng trong cuộc
xung đột gần đây” và tạo điều kiện “giải quyết công bằng vấn đề người tị nạn
Palestine”, thiết lập cái gọi là công thức “đổi đất lấy hòa bình” (Israel sẽ trả
lại vùng đất bị chiếm đóng năm 1967 để đổi lấy hòa bình với các quốc gia Ả-rập).
Kể từ đó,
Nghị quyết 242 đã trở thành cơ sở của các cuộc đàm phán nhằm giải quyết xung đột
bằng chính trị.
https://saigonnhonews.com/wp-content/uploads/2023/11/GettyImages-50475067.jpg
(Trái
sang) Vua Hussein của Jordan, Thủ tướng Yitzhak Rabin của Israel, Tổng thống
Bill Clinton, Chủ tịch PLO Yasser Arafat; Tổng thống Ai Cập Hosni Mubarak trong
buổi lễ ký hòa ước Palestine-Israel năm 1993 (ảnh: Dirck Halstead/Getty Images)
Chỉ
có “win-win” bằng thương lượng hòa bình
Việc PLO
bác bỏ Nghị quyết 242 và không công nhận chủ quyền của Israel “dưới bất kỳ hình
thức nào” đã dẫn đến sự rạn nứt giữa Nasser và người Palestine. Rạn nứt ngày
càng tăng; và năm 1970, Nasser nhắc lại sự ủng hộ đối với giải pháp “hai nhà nước”
và công khai tán thành đề xuất của Ngoại trưởng William P. Rogers thời Tổng thống
Nixon để chấm dứt thù địch với Israel và nối lại đàm phán hòa bình trong tinh
thần Nghị quyết 242.
“Chúng tôi
đã tuyên bố trước toàn thế giới chúng tôi sẽ tìm kiếm hòa bình” – Nasser khẳng
định vào ngày 24 Tháng Bảy 1970. Lần này, Nasser bị một số phe phái PLO tố cáo
công khai và tổ chức các cuộc biểu tình hỗn loạn trên đường phố bên ngoài đại sứ
quán Ai Cập ở Lebanon và Jordan, gọi Nasser là “kẻ phản bội” và “con cờ của chủ
nghĩa đế quốc”.
Nasser giận
dữ đóng cửa hai đài phát thanh PLO ở Cairo vì đã phát đi những lời chỉ trích
gay gắt chính sách của ông đồng thời ngưng tài trợ và trang bị cho các chiến
binh ở Gaza. Thế giới Ả-rập bị phân cực. Trong khi các quốc gia theo chủ trương
“không nói chuyện phải quấy” gì với Israel như Iraq, Algeria ủng hộ quan điểm của
Palestine thì những nước như Jordan, Lebanon, Sudan đứng về phía Nasser.
Nhìn lại
những gì đang xảy ra hôm nay, liệu có thể hy vọng chứng kiến lần nữa sự thay đổi
quan điểm từ cực đoan sang ôn hoà? Trong khi ngày xưa Nasser chuyển sang tán
thành giải pháp hai nhà nước thì ngày nay nhiều nhóm ủng hộ Palestine và những
người theo đường lối cứng rắn trong nội các Netanyahu lại bác bỏ, nêu lý do rằng
công thức này không thể thực hiện được.
Chắc chắn
có một số yếu tố làm méo mó bất kỳ sự so sánh nào giữa thời của Nasser và thời
hiện đại.
Một là việc
xây dựng hàng trăm khu định cư Israel với khoảng 700,000 cư dân ở Bờ Tây kể từ
khi Israel bắt đầu chiếm đóng vào năm 1967 đã làm suy yếu tính khả thi của một
nhà nước Palestine tách biệt.
Hai là hệ
tư tưởng Hồi giáo không khoan nhượng của Hamas, khác rất xa với “chủ nghĩa xã hội
Ả-rập” tự phong của Nasser (Nasser đã đàn áp mạnh mẽ Tổ chức Anh em Hồi giáo của
Ai Cập mà Hamas là một nhánh ở Palestine).
Trong khi
Nasser, Arafat, Sadat và Hussein đều linh hoạt về tư tưởng, thay đổi theo chiều
gió và theo thời gian, thì khó có thể nói Hamas cũng sẽ giống như thế, đặc biệt
là sau cuộc thảm sát 7 Tháng Mười. Tuy nhiên, Hamas – nếu sống sót sau cuộc tấn
công tận diệt đang diễn ra của Israel – có thể cũng phải thay đổi. Điều “không
thể tưởng tượng được” như nhiều người từng nghĩ về Nasser và Arafat vẫn có thể
xảy ra.
Cuối cùng,
nói như Rabin “người ta chỉ làm hòa với kẻ thù chứ không ai làm hoà với bạn
bè”. Và trên hết, đó phải là trọng trách và các bên “có trách nhiệm và có liên
quan” trong cuộc đối đầu dai dẳng Israel-Palestine phải cấp bách thực hiện, dù
có hay không có Hamas.
Trong bài
bình luận trên Wall Street Journal, tác giả Alex Rowell viết, nếu có thể rút ra
một bài học với độ chính xác cao từ lịch sử thì đó là: Khi những tên khủng bố
khát máu Hamas và những kẻ cực đoan tại Israel đều tiếp tục phá hoại mọi nỗ lực
nghiêm túc hướng tới một giải pháp chính trị công bằng và bền vững cho cuộc
xung đột hiện nay thì sẽ không bao giờ mang lại an ninh cho người Israel cũng
như sự giải phóng cho người Palestine.
No comments:
Post a Comment