Dự án kênh đào Prek Chek Funan Techo ở
Cambodia
Nguyễn Minh Quang
Posted on 23/11/2023 by Boxit
VN
https://boxitvn.online/?p=86702
Minh
họa tuyến kinh đào của Dự án Prek Chek Funan Techo ở Cambodia. [Bản đồ gốc:
RFA]
1.
Phần giới thiệu
Ngày 19
tháng 5 năm 2023, Hội đồng Bộ trưởng Vương quốc Cambodia, dưới sự chủ tọa của
Thủ tướng Hun Sen, đã chấp thuận và đổi tên Dự án Tonle Bassac-Kep Waterway and
Logistics (Thủy lộ sông Bassac-Kep và Vận chuyển) thành Dự án Prek Chek Funan
Techo.
Thủy lộ sẽ
dài khoảng 180 km, bất đầu ở kinh Takeo ở sông Mekong, uốn khúc qua kinh Ta Ek ở
sông Bassac rồi nhập với kinh Ta Hing của sông Bassac ở huyện Koh Thom. Sau đó,
kéo dài đến [vịnh Thái Lan ở] tỉnh Kep, đi qua 4 [3] tỉnh khác dọc theo hành
trình là Kandal, Takeo, và Kampot. [1] Thủy lộ sẽ có chiều rộng 100 m ở thượng
lưu và 80 m ở hạ lưu với chiều sâu 5,4 m tạo nên 2 lối đi giúp cho tàu bè đi lại
ngược chiều một cách dễ dàng và an toàn. Ngoài thủy lộ, dự án còn có 3 cửa cống
và đường tàu đi (âu tàu (ship-lock)) [một ở đầu thủy lộ nối với Mekong, một ở
cuối thủy lộ trước khi đổ ra biển, và một ở khoảng giữa], 11 cây cầu và 208 km
đường bộ ở 2 bên thủy lộ. Dự án được ước tính mất khoảng 4 năm để hoàn tất. Thủy
lộ Prek Chek Funan Techo sẽ rút ngắn thời gian di chuyển và khoảng cách cho tàu
bè; do đó, sẽ làm giảm chi phí vận chuyển, và quan trọng hơn tạo nên những
trung tâm mậu dịch mới. Ngoài ra, các cảng phụ cũng được dự đoán sẽ bành trướng
việc phát triển nông nghiệp và nuôi thủy sản bằng cách cung cấp thủy nộng được
cải thiện, cùng lúc với việc tạo thêm công ăn việc làm cho các cảng tự trị
Sihanoukville và Phnom Penh [2].
Mặc dù được
công bố trong tháng 5, nhưng dư luận chỉ “xôn xao” sau khi Đài Á Châu Tự do phổ
biến bài phỏng vấn Ông Brian Eyler của Trung tâm Stimson ở Washington DC ngày 3
tháng 10 năm 2023 với một tựa đề “giật gân”: Kênh đào Funan ở Caphuchia: chiếc
đinh cuối cùng đóng vào quan tài ĐBSCL? [3]. Từ đó, một vài “nhân vật quen thuộc”
ở trong và ngoài nước cũng có nhận xét về dự án này.
Bài viết
này sẽ tóm tắt những nhận xét đã được phổ biến trong thời gian qua và đánh giá
“giá trị khoa học” của những nhận xét đó.
2.
Những nhận xét đáng chú ý
2.1.
Chiếc đinh cuối cùng đóng vào quan tài ĐBSCL?
Đó là nhận
xét chánh của Ông Brian Eyler [3], chuyên viên về Mekong và là Giám đốc Chương
trình Đông Nam Á của Trung tâm Stimson ở Washington DC. Sau đây là những nhận
xét khác của Ông Eyler:
· Dự án có
thể tác động đáng kể về môi trường và xã hội cho Campucia và Việt Nam, thậm chí
có thể có tác động đến nghề cá ở Lào
· Cần 77
triệu m3 nước để lấp đầy (nhưng không cho biết tính toán ra
sao)
· Có thể hạ
thấp mực nước sông Mekong ở Phnom Penh với một lượng không xác định
· Ảnh hưởng
đến khả năng đảo ngược dòng chảy của sông Tonle Sap
· Làm giảm
lượng cá đánh bắt xuyên biên giới [?]
· Có thể
làm giảm nghề cá ở Campuchia, Việt Nam và Lào
· Loại bỏ
77 triệu m3 sẽ làm giảm mực nước dòng chánh sông Mekong và sông
Hậu
· Có tiềm
năng tác động xuyên biên giới
· Bộ Tài
nguyên và Môi trường Việt Nam đang đánh giá tác động của dự án
· Có nhiều
điều chưa biết về tác động môi trường và xã hội của dự án
· Cần có
nhiều nghiên cứu hơn để hiểu rõ ảnh hưởng
Với 2 điều
nhận xét cuối cùng của mình, ông Eyler đã tự đánh giá cái nhận xét chánh của
mình là “không có sơ sở khoa học.” Nói cách khác, những nhận xét của ông chỉ là
suy đoán mà thôi.
2.2.
“Âm mưu thâm độc của Bắc Kinh”?
Đó là phân
tích của Kỹ sư (KS) Phạm Phan Long [4], Chủ tịch của Việt Ecology Foundation ở
California, tuy nhiên, ông không cho biết âm mưu thâm độc đó là gì? KS Long
phân tích thêm rằng:
· Dự án là
bước đi chiến lược để đánh vào hạ lưu Mekong của Trung Quốc (nhưng không cho biết
chiến lược này ra sao)
· Không ai
có thể đánh giá dự án này theo khoa học được nếu chỉ có bản Thông báo, một
“Prior Notification” rất sơ lược
· Ảnh hưởng
như thế nào đối với Biển Hồ Tonle Sap và ĐBSCL vẫn chưa rõ
· Có điều
chắc chắn là trong mùa khô nước ở ĐBSCL sẽ ít hơn làm vấn đề nhiễm mặn trầm trọng
hơn
Nhận xét của
KS Long cũng giống như Ông Eyler, đó là chưa biết ảnh hưởng của dự án đối với
Biển hồ và ĐBSCL như thế nào. Nhưng khác với Ông Eyler luôn dùng chữ “có thể” để
mô tả nhận xét, KS Long không ngần ngại dùng chữ “chắc chắn” mặc dù mình chưa
biết.
2.3.
Thách thức của con kênh Phù Nam Techo là có thật cho Việt Nam
Đó là nhận
xét chánh về Dự án Prek Chek Funan Techo của Nhà văn Bác sĩ (BS) Ngô Thế Vinh
[5-6], tác giả của những tiểu thuyết nổi tiếng như Cửu Long Cạn Dòng, Biển
Đông Dậy Sóng; Mekong: Dòng Sông Nghẽn Mạch… Ngoài ra, Ông còn
có những nhận xét sau đây:
· Mọi người
dân Việt cần trầm tĩnh, tập trung năng lượng và chất xám để đối phó, nhằm giới
hạn mức tác động thiệt hại của con kênh chiến lược này
· Dự án
“Funan Techo Canal” nhằm phục hồi một hệ thống đường thủy đã được xây dựng và vận
hành từ triều đại Đế chế Funan-Khmer [sic] có từ khoảng 500 năm trước Công
Nguyên (BCE)
· Lượng nước
xả tối đa cho một âu tàu là 3,6 m3/sec (trung bình mỗi ngày), con số
đó không đáng kể so với dòng chảy của hệ thống sông Mekong. Và như vậy sẽ không
có ảnh hưởng đáng kể nào trên lượng nước sông Mekong. [sic]
· Con kênh
nội địa có mục đích vận tải và giao thông đường thủy
· Con kênh
nước ngọt ấy lấy nước từ sông Mekong và con sông Bassac chảy qua 4 tỉnh, với
1,6 triệu dân sống hai bên kênh, khi có được nguồn nước vô giá, con kênh không
những giúp cho việc tiêu tưới mở rộng diện tích canh tác/agriculture mà còn tạo
những hồ nước nuôi trồng thủy sản/aquaculture, bảo đảm lương thực và cải thiện
đời sống các cộng đồng cư dân trong vùng.
· Con kênh
đào 180 km chiều dài ấy đâu có phải chỉ cần có 80 triệu m3 nước
và một lượng nước xả từ mỗi âu tàu (ship-lock) là 3,6 m3/giây (trung
bình mỗi ngày) để mà kết luận rằng: con số đó là không đáng kể so với lưu lượng
dòng chảy của hệ thống sông Mekong.
· Nếu vô
tình gây thêm thù hận và chia rẽ giữa 2 nước Cam Bốt và Việt Nam là trúng sách
lược “chia để trị” của Trung Quốc
· Tương
lai Việt Nam không cần thêm một cuộc chiến tranh vùng, mà đang cần tới một giới
lãnh đạo có trí tuệ, có một tầm nhìn lịch sử để không đẩy cả dân tộc vào một chặng
đường tứ diện thọ địch bi đát như hiện nay.
Tuy “không
nói ra,” nhưng BS Vinh đã ám chỉ rằng Dự án Prek Chek Funan Tech sẽ có ảnh hưởng
đáng kể đến lượng nước của sông Mekong qua những “[sic]” mà ông sử dụng, mặc dù
ông không có “bằng chứng khoa học” cho những nhận xét của ông.
3.
Nhận xét của chuyên viên
3.1.
Cần phải có một mô hình điện toán về thủy lực [hydraulic modeling]
Theo KS Thủy
học Đỗ Văn Tùng, được giới thiệu là giàu kinh nghiệm và từng là kỹ sư tham vấn
cho nhiều công ty Mỹ và Canada [5], cần phải có một mô hình điện toán mới tính
được ảnh hưởng thế nào ở mỗi mùa đối với hồ Tonle Sap và ĐBSCL. Ông còn đưa ra
những đề nghị như sau:
· Nếu chưa
có mô hình mới, Việt Nam-Cam Bốt có thể ứng dụng mô hình MIKE11 của MRC đã được
sử dụng rộng rãi
· Cần có một
quy chế về việc chia sẻ số liệu giữa Cam Bốt và Việt Nam, nhất là lưu lượng nước
sông Mekong và Bassac chảy vào con kênh Phù Nam Techo.
· Nên có một
thỏa ước về việc tính toán và đền bù thiệt hại kinh tế và môi trường ở ĐBSCL.
Những đề
nghị của KS Tùng có vẻ rất “khoa học,” nhưng có lẽ ông “quên” rằng thủy lộ Prek
Chek Funan Tech có 3 cửa để kiểm soát chiều sâu của thủy lộ. Các cửa này được
đóng lại khi hoạt động, vì thế, nước trong thủy lộ gần “đứng im” chứ không chảy
như những sông rạch bình thường. Và khi cửa được đóng thì ai cũng biết, mà
không cần đến mô hình, lưu lượng chảy vào thủy lộ Prek Check Funan Techo là 0.
3.2.
Cần đánh giá tác động cụ thể để có giải pháp ứng phó phù hợp
Theo Tiến
sĩ (TS) Tô Văn Trường, nguyên Viện trưởng Viện Quy hoạch Thủy lợi miền Nam của
Việt Nam [7], ông đã đọc 3 báo cáo của Tổng cục Khí tượng-Thủy văn, Viện Quy hoạch
Thủy lợi miền Nam và Viện Khoa học Thủy lợi miền Nam và có những nhận xét như
sau:
· Các quan
ngại của Việt Nam là chính xác nhưng cần tránh xu thế coi việc gì bạn làm cũng
đều xấu và tìm lý do để phản đối kịch liệt, mặc dù chưa có nghiên cứu, phân
tích cặn kẽ
· Nếu phê
phán nặng nề tuyến kênh nầy về tác động thay đổi môi trường, dòng chảy mặn, bồi
xói ở hạ lưu… thì phía Campuchia có thể so sánh với các tuyến kênh Việt Nam đào
và mở rộng trong vùng thượng lưu của đồng bằng sông Cửu Long, ví dụ Kinh Hồng
Ngự, kênh T5 Võ Văn Kiệt và nhiều kênh khác.
· Sụt giảm
nguồn nước mùa khô tại Tân Châu+Châu Đốc khoảng từ 100-150 m3/sec
tùy theo năm. Mực nước sụt giảm lớn nhất 5-10 cm. Sông Hậu sẽ bị sụt giảm mạnh
hơn với mức khoảng 7-12% dẫn đến xâm nhập mặn sâu hơn từ 1-3 km.
· Sụt giảm
nguồn nước mùa lũ ở Tân Châu+Châu Đốc khoảng từ 200-900 m3/sec tùy
theo năm. Mực nước sụt giảm lớn nhất 5-15 cm. Sông Hậu sẽ sụt giảm mạnh hơn với
mức giảm khoảng 4-5%.
· Các tính
toán ở trên cần được kiểm tra lại về số liệu, cách vận hành các âu thuyền và
các giả thuyết về sử dụng nước.
· Tiến
hành trao đổi, thảo luận, đàm phán và thông báo về quan ngại của Việt Nam về
các dự án khai thác, sử dụng nguồn nước sông Mekong ở thượng lưu, đặc biệt là dự
án đường nội thủy tại Campuchia.
Những nhận
xét của TS Trường dựa trên giả thiết là những cửa cống trên thủy lộ sẽ được mở
khi hoạt động; do đó, làm sụt giảm lưu lượng trong sông Mekong và sông Hậu
(Bassac). Nhưng các cửa cống sẽ được đóng khi vận hành nên lưu lượng trong sông
Mekong và Bassac, nếu có, cũng chỉ trong thời gian mở cửa ngắn ngủi. Ông cũng
nhận thấy các báo cáo của các cơ quan của Việt Nam chưa đầy đủ và cần phải
nghiên cứu thêm một cách cặn kẽ.
Funan ở
Camphuchia có thể làm khô kiệt Đồng bằng sông Cửu Long [8]
· Kênh đào
Đế chế Phù Nam của Campuchia: Nỗi chết của Đồng bằng sông Cửu Long [9]
· Kênh đào
“Đế chế Phù Nam” hay tiếng chuông báo tử cho đồng bằng sông Cửu Long [10]
5.
Kết luận
Chánh phủ
Vương quốc Cambodia có kế hoạch để thủy lộ Prek Chek Funan Techo để nối liền
Phnom Penh với vịnh Thái Lan bằng một kinh đào có chiều dài 180 km, rộng 80-100
m và sâu 5,4 m. Đặc biệt, thủy lộ có 3 cửa cống để kiểm soát nước ở 2 đầu và ở
giữa cùng với 3 đường tàu đi (âu tàu). Thủy lộ nầy không giống như các thủy lộ
hiện có ở Đông Nam Á mà giống với kinh đào Panama nối Thái Bình Dương với Đại
Tây Dương, vì tàu bè không thể đi lại tự do mà phải đi qua đường dành cho tàu
đi. Mục đích chánh của dự án là giao thộng vận tải đường thủy. Chi phí của dự
án được ước tính khoảng 1,7 tỉ USD; bù lại, dự án sẽ tiết kiệm chi phí vận chuyển
khoảng 120 triệu USD cho các thùng hàng (container) dài 20 feet và khoảng 223
triệu USD cho các thùng hàng dài 40 feet [11].
Sau khi dự
án được phổ biến rộng rãi qua bài phỏng vấn có tựa đề “giật gân” trên RFA, dư
luận trong ngoài nước đã “xôn xao” với nhiều nhận xét “bi quan” cho ĐBSCL và Việt
Nam, chẳng hạn như: âm mưu thâm độc của Bắc Kinh, thách thức cho Việt Nam, làm
khô kiệt ĐBSCL, tiếng chuông báo tử cho ĐBSCL, nỗi chết của ĐBSCL. Các chuyên
viên thì đề nghị nghiên cứu thêm, nhất là cần một mô hình thủy lực để hiểu rõ
tác động của dự án đối với sông Mekong và ĐBSCL.
Tất cả những
nhận xét đều dựa vào giả thiết là kinh đào Prek Chek Funun Techo sẽ được vận
hành như những con kinh khác ở ĐBSCL, đó là nước và tàu bè có thể di chuyển tự
do. Nhưng trên thực tế thì tàu bè không thể đi lại tự do mà phải đi qua 3 âu
tàu và nước không thể chảy tự do vì sự hiện diện của 3 cửa đập. Chính 3 cửa đập
này mà ảnh hưởng của dự án đối với dòng chảy của sông Mekong và đối với ĐBSCL,
nếu có, chắc chắn sẽ rất ít.
Sơ
lược về tác giả
Nguyên là
Kỹ sư Công chánh Chuyên nghiệp (Profestional Civil Engineer) của tiểu bang
Florida và California. Tốt nghiệp Kỹ sư Công chánh tại Trung tâm Quốc gia Kỹ
thuật Phú Thọ, Sài Gòn năm 1972. Trưởng ty Kế hoạch của Ủy ban Quốc gia Thủy lợi
thuộc Bộ Công chánh và Giao thông đến tháng 4 năm 1975. Tốt nghiệp Cao học Thủy
lợi tại Đại học Nebraska năm 1985. Chuyên viên Thủy học (Hydrologist) của Sở Quản
trị Thủy lợi, Broward County, Florida đến năm 1989. Từ năm 1990, Kỹ sư Giám sát
Trưởng (Senior Supervising Enginer) của Steson Engineers, Inc, công ty cố vấn về
thủy lợi và ô nhiểm nguồn nước được thành lập vào năm 1957 ở Los Angeles. Về
hưu năm 2015.
------------------------
Tài liệu
tham khảo
1
Construction & Property. 19 May 2023. Tonle Bassac-Kep Waterway and
Logistics Initiative named “Prek Chek Funan Techo Project”, costs
US$1,7B. https://construction-property.com/tonle-bassac-kep-waterway-and-logistic-project-named-prek-chek-funan-techo-project/
2 B2B
CAMBODiA. 23 May 2023. Funan Techo Canal Approved to Link Bassac and Kep. https://www.b2b-cambodia.com/news/funan-techo-canal-approved-to-link-bassac-and-kep/
3 RFA.
October 3, 2023. Kênh đào Funan ở Campuchia: chiếc định cuối cùng đóng vào quan
tài ĐBSCL? https://www.rfa.org/vietnamese/in_depth/funan-canal-in-cambodia-the-final-nail-in-the-coffin-of-the-mekong-delta-10032023123358.html
4 RFA.
October 16, 2023. Kênh đào Đế chế Phù Nam: “âm mưu thâm độc của Bắc
Kinh”? https://www.rfa.org/vietnamese/in_depth/funan-techo-canal-a-beijing-sinister-plot-10162023111345.html
5 VOA.
October 17, 2023. Từ đế chế Phù Nam – Khmer tới con kênh lịch sử Funan
Techo. https://www.voatiengviet.com/a/7313071.html
6 Ngô Thế
Vinh. 23 tháng 10 năm 2023. Kênh dào Phù Nam và thách thức cho CSVN. Đất
Việt. https://www.datviet.com/kenh-dao-phu-nam-va-thach-thuc-cho-csvn/
7 Tô Văn
Trường. Không ghi ngày. Bình luận về Dự án giao thông thủy Funan-Techo nối sông
Mekong với biển ở Campuchia. Văn Việt. https://vanviet.info/van-de-hom-nay/bnh-luan-ve-du-n-giao-thng-thuy-funan-techo-noi-sng-mekong-voi-bien-o-campuchia/
8
Thoibao.DE. October 5, 2023. Kênh đào Funan ở Campuchia có thể làm khô kiệt Đồng
bằng sông Cửu Long. https://thoibao.de/blog/2023/10/05/kenh-dao-funan-o-campuchia-co-the-lam-kho-kiet-dong-bang-song-cuu-long
9 Lê Hoành
Sơn. 13 tháng 10 năm 2023. Kên đào Đế chế Phù Nam của Campuchia: Nỗi chết của Đồng
bằng sông Cửu Long. Quốc Dân. https://www.baoquocdan.org/2023/10/kenh-ao-e-che-phu-nam-cua-campuchia-noi.html
10 Tùng
Phong. 8 tháng 10 năm 2023. kênh đào “Đế chế Phù Nam” hay tiếng chuông báo tử
cho đồng bằng sông Cửu Long. Saigon Nhỏ. https://saigonnhonews.com/thoi-su/van-de-hom-nay/kenh-dao-de-che-phu-nam-hay-tieng-chuong-bao-tu-cho-dong-bang-song-cuu-long/
11 Prak
Chan Thul. May 19, 2023. In-depth Study into $1,7b Shipping Canal Given Green
Light. Kiripost. https://kiripost.com/stories/cambodia-in-depth-study-into-17b-shipping-canal-given-green-light
L.M.Q.
Tác giả gửi BVN
No comments:
Post a Comment