Hỏi
– Đáp: Chuyện gì đang xảy ra ở Thái Lan?
Huỳnh Minh Triết - Luật
Khoa
25/08/2020
https://www.luatkhoa.org/2020/08/hoi-dap-chuyen-gi-dang-xay-ra-o-thai-lan/
Hàng nghìn người Thái đang đồng loạt giơ ba ngón
tay thẳng lên trời. Chuyện gì đang xảy ra mấy tuần nay?
Sinh viên biểu tình
ở Đại học Mahidol, tỉnh Nakhon Pathom ngày 18/8/2020. Ảnh: Lillian
Suwanrumpha/AFP.
Mục lục
·
Chính
quyền phản ứng như thế nào?
·
Có
ai phản đối biểu tình không?
***
Chuyện gì đang xảy ra?
Hôm 16/8, 10.000 người biểu tình tập
trung ở thủ đô Bangkok để đòi hỏi cải tổ dân chủ. Họ thậm chí dám chỉ trích nhà
vua – hành vi phạm tội khi quân ở Thái Lan. Đây là cuộc biểu tình có quy mô lớn
nhất tại đất nước này kể từ cuộc đảo chính năm 2014 đưa ông Prayut Chan-o-cha
lên nắm quyền.
Từ đầu tháng Tám, các cuộc
biểu tình đang diễn ra gần như mỗi ngày trên khắp Thái Lan.
Ai tham gia biểu tình?
Phần lớn người biểu tình
là học sinh, sinh viên. Tuy vậy, làn sóng biểu tình gần đây đã lan ra khắp đất
nước, thu hút sự tham gia của đông đảo các thành
phần khác, và trở thành mối quan tâm chung của xã hội. Cũng giống như
biểu tình Hong Kong, người biểu tình Thái Lan tự nhận là họ không có lãnh đạo
và chỉ tập hợp nhờ truyền thông xã hội.
Học sinh trường
Samsen Wittayalai (Bangkok) che mặt bằng giấy trắng và giơ biểu tượng ba ngón
tay trong cuộc biểu tình ngày 18/8/2020. Ảnh: Sakchai Lalit/AP Photo.
Lý do biểu tình là gì?
“Chúng tôi mơ về một chế
độ quân chủ cùng tồn tại với nền dân chủ”, luật sư nhân quyền Anon
Nampa, một thủ lĩnh biểu tình nói hôm 16/8 ở Bangkok. “Chúng ta phải đạt
được ước mơ này trong thế hệ của chúng ta”.
Khát vọng dân chủ đã luôn
tồn tại trong những người trẻ Thái Lan. Tuy nhiên, có ba lý do trực tiếp vì sao
phong trào lại diễn ra vào thời điểm này:
Bất mãn với chính quyền Prayut
Người biểu tình coi cuộc
bầu cử vào tháng 4/2019 là một sự dàn xếp để thủ tướng phe bảo hoàng Prayut
Chan-o-cha tiếp tục kéo dài quyền lực. Vào tháng 2/2020, Đảng Tương lai mới
(FFP) bị Toà án Tối cao giải
thể. Quyết định giải thể tổ chức đảng vốn được nhiều người trẻ ủng hộ này
đã châm ngòi cho làn sóng biểu tình thứ nhất, sau đó phải dừng lại do dịch
COVID-19.
Bất an trước đại dịch COVID-19
Thái Lan không phải chịu
tình trạng virus lan truyền rộng, tuy nhiên, dịch bệnh đã tàn phá ngành du lịch
trọng điểm của nước này và khiến hàng triệu người thất nghiệp. Hồi tháng Bảy,
hai “khách
VIP” nước ngoài được chính quyền Bangkok bỏ qua khâu kiểm dịch khi nhập cảnh,
sau đó họ được phát hiện nhiễm virus. Sự kiện này cũng đã dẫn đến một cuộc biểu
tình vào lúc đó. Người dân tức giận, đồng thời lo sợ về làn sóng lây nhiễm thứ
hai cũng như hậu quả nặng nề hơn về kinh tế.
Phẫn nộ trước sự xa hoa của
nhà vua
Vị tân vương Maha
Vajiralongkorn vốn là một tay
chơi đầy tai tiếng. Từ khi được thừa kế ngôi vua năm 2016, ông đã ra sức
tập trung quyền lực: biến Sở Tài sản Hoàng gia thành tài sản cá nhân, đưa các lực
lượng quân đội ở Bangkok vào dưới quyền điều khiển trực tiếp của mình.
Trong tình cảnh cả nước
hoạn nạn vì đại dịch, vị vua này đem theo đoàn tuỳ tùng 100
người sang Đức để cách ly trong một khách sạn sang trọng. Tuần trước,
ông cùng hoàng hậu Suthida (vợ thứ tư, cựu đội trưởng đội cận vệ) về Thái để mừng
sinh nhật mẹ, rồi bay đi ngay ngày hôm sau.
Trên Twitter, hashtag tiếng
Thái “Chúng ta cần một vị vua để làm gì?” được chia sẻ hơn một triệu lần.
Vua Maha
Vajiralongkorn và Tướng Suthida Vajiralongkorn, nay là Hoàng hậu Suthida trong
lễ cưới tại Bangkok, Thái Lan vào ngày 1/5/2019. Ảnh: Reuters.
Sự bất mãn ngày càng tăng
cao. Vấn đề là ở Thái Lan, công khai chỉ trích hoàng gia là phạm tội khi quân (lese-majeste), một trọng tội được quy định trong Luật Hình
sự với hình phạt có thể lên đến 15 năm tù.
Những người biểu tình
đang bất chấp rủi ro, đứng lên chống lại điều luật hà khắc này.
Phong trào phản kháng có
tên chính thức là Thanh niên Tự do (Free Youth).
Sinh viên Panusaya
Sithijirawattanakul nói trong buổi tập trung của họ hôm 10/8 tại đại học Thammasat:
“Trong quá khứ, người ta đã lừa dối chúng ta rằng những
người sinh ra trong hoàng tộc là thần linh và thiên sứ tái sinh. Với tất cả sự
tôn trọng, xin hãy tự hỏi, bạn có chắc các vị thần có nhân phẩm như thế
không?”
Nhà hoạt động sinh
viên 21 tuổi Panusaya Sithijirawattanakul hôm 10/8 tại Đại học Thammasat. Ảnh:
Prachatai English.
Ba ngón tay có nghĩa là gì?
Ba ngón tay tượng trưng
cho ba yêu sách của phong trào biểu tình, được công bố
ngày 18/7. Đó là:
1. Tổ chức lại bầu cử.
2. Soạn hiến pháp mới, đảm
bảo nền quân chủ lập hiến.
3. Chấm dứt đe dọa những
công dân phê phán chính quyền.
Ba đòi hỏi này được hình
tượng hóa thành ba ngón tay hướng thẳng lên trời. Những người quen thuộc với
tác phẩm Hunger Games sẽ
nhận ra ngay biểu tượng này: đó là dấu hiệu phản kháng của những người chống lại
chế độ hà khắc tại đất nước Panem hư cấu. Giờ đây, nó đang được tái hiện trong
đời thực, mỗi ngày, ở Thái Lan.
Hôm 10/8, nhà hoạt động 21 tuổi Panusaya Sithijirawattanakul đã
đọc bản tuyên ngôn 10 điều trước khoảng 4.000 người tại Đại học
Thammasat. Bản tuyên ngôn này xoáy sâu vào yêu cầu cải cách thể chế quân chủ,
đòi hỏi hoàng gia phải ở dưới Hiến pháp; tách bạch tài sản cá nhân của vua và
nhà nước; yêu cầu vua không được nắm quyền điều động quân đội, tránh xa chính
trị và không được phê chuẩn các cuộc đảo chính tương lai.
“Chúng tôi cần nền
dân chủ thật” – một người biểu tình cầm khẩu hiệu ngày 16/8 ở Bangkok. Ảnh:
AFP/Getty Images.
Chính quyền phản ứng như thế
nào?
Trong bài phát biểu trên
truyền hình hôm 13/8, ông Prayut nói chính phủ đã “kiềm
chế” trong việc xử lý người biểu tình. Ông cho biết nhà vua đã yêu cầu
không áp dụng luật tội khi quân để bắt người biểu tình trong lúc này. Ông cũng
nói rằng người biểu tình đã “đi quá xa” khi đòi hỏi cải tổ chế độ quân chủ.
Tư lệnh quân đội Hoàng
gia Apirat Kongsompong cáo
buộc người biểu tình là những người có lòng “căm thù dân tộc”. Và trái
với COVID-19, đây là “căn bệnh không chữa được”, ông cảnh báo.
Ít nhất chín người biểu
tình đã bị bắt vì tội xúi giục nổi loạn (sedition) trong tuần qua. Tất cả đều
được bảo lãnh tại ngoại sau đó. Luật sư Anon và nhà hoạt động sinh viên Parit
Chiwarak bị tố phạm tội khi quân. Các chuyên gia cho rằng chính
quyền đang nhắm tới các thủ lĩnh của phong trào với hy vọng phong trào này sẽ dần
biến mất.
Có ai phản đối biểu tình
không?
Có. Những người trung
thành với hoàng gia cũng tổ chức biểu tình để phản
đối phong trào của Free Youth. Họ tuyên bố ba trụ cột của Thái Lan là “quốc
gia, tôn giáo và quân chủ”, và cho rằng việc những người biểu tình công khai chỉ
trích hoàng gia là không thể chấp nhận được.
Một sinh viên biểu
tình hoá trang với phấn trắng và băng keo đen dán miệng ở trường Mahidol ngày
18/8. Ảnh: Jorge Silva/Reuters.
Chuyện gì sẽ đến tiếp theo?
Không ai biết. Biểu tình
chống hoàng gia là chưa từng có tiền lệ ở Thái, do đó mọi khả năng đều có thể xảy
ra.
Chia sẻ với Luật Khoa từ
Bangkok, nhà hoạt động thuộc tổ chức Amnesty International Nguyễn Trường Sơn
nói rằng anh có nhiều hy vọng khi nhìn thấy sự ủng hộ của cộng đồng với cuộc phản
kháng.
“Biểu tình xảy ra khắp nơi, chứ không chỉ bó hẹp trong
các trường đại học có truyền thống ở Bangkok. Bên cạnh hai tổ chức sinh viên
phát động phong trào, vừa có thêm bảy tổ chức công đoàn cùng tham gia. Trong
các rạp chiếu phim, ngày càng có nhiều người từ chối đứng dậy lúc mở màn để bày
tỏ sự tôn kính với nhà vua. Lần đầu tiên, người Thái không biểu tình để chống
phe này hay ủng hộ phe khác, mà là để nói rằng họ muốn xây dựng lại nền dân chủ,
từ đầu”.
Sau bài phát biểu gây chấn
động hôm 10/8, Panusaya Sithijirawattanakul tin chắc rằng mình sẽ bị bắt,
nhưng đến nay cô vẫn an toàn và đang lên kế hoạch cho cuộc biểu tình tiếp theo ở
trường Thammasat. Một số cựu sinh viên Thammasat sống sót sau thảm sát 1976 nói
rằng quân đội sẽ không manh động vì thời nay khác với thời trước.
Nhưng rủi ro xảy ra xung
đột là hiện hữu, và bóng ma của cuộc thảm sát sinh viên 1976 bởi phe bảo hoàng vẫn còn
bao trùm ngôi trường này.
Giáo sư sử học Thongchai
Winichakul tại Đại học Wisconsin, một người sống sót sau thảm sát 1976 đưa ra một
dự đoán u ám với BBC:
“Hung thần đã ra khỏi chai. Xã hội sẽ không đứng
yên, sự thay đổi sẽ không dừng lại. Điều duy nhất chúng ta có thể làm là cẩn trọng
để thay đổi diễn ra với ít đổ vỡ nhất có thể. Người Thái đã dèm pha với nhau về
hoàng triều trong nhiều năm qua, rồi lại dạy con cháu họ phải công khai ca ngợi
công đức hoàng tộc, thật là đạo đức giả. Tất cả những gì mà những thanh niên
này đã làm chỉ là đưa câu chuyện bí mật kia ra công khai mà thôi”.
Trong khi đó, người biểu
tình đã ra hạn chót cho chính phủ phải thay đổi vào tháng
Chín, nếu không muốn tình hình leo thang.
-----------------------
Các nguồn tin chính:
·
BBC, Thailand
protests: Risking it all to challenge the monarchy.
·
Time, Why
Are Thai Protesters Risking Up to 15 Years in Prison to Criticize the Monarchy?
·
The New York Times, Protests Take On Thai Monarchy, Despite Laws Banning Such
Criticism.
·
Al Jazeera, In Pictures: Thai students’ ‘Hunger Games’ protests spread.
======================================
.
Thái
Lan: Một nhà hoạt động bị bắt vì biểu tình kêu gọi cải cách chế độ quân chủ
VOA
Tiếng Việt
25/08/2020
Hôm 25/8, Cảnh sát ở Thái Lan cho biết đã bắt giữ
luật sư nhân quyền Anon Nampa với cáo buộc biểu tình gây bạo loạn mà thông qua
đó ông kêu gọi cải cách chế độ quân chủ, theo Reuters.
https://gdb.voanews.com/8f43f3c0-5957-4ea6-a86d-aa5ba4e618b5_cx0_cy8_cw0_w650_r1_s.jpg
Luật sư nhân quyền Anon
Nampa bị cảnh sát Thái Lan áp giải hôm 7/8/2020.
“Cảnh sát đã đưa Anon đến đồn cảnh sát để đọc cáo buộc
về các cuộc biểu tình ngày 10/8 và sẽ thẩm vấn ông trước khi đưa ông ra tòa để
tống giam,” Trung tướng cảnh sát
Amphol Buarabporn cho Reuters biết.
Luật sư nhân quyền Anon
Nampa sẽ bị giam giữ cùng với một nhà hoạt động chính trị khác, Panupong
Jadnok, người đã bị bắt hôm 24/8 trong cuộc biểu tình chống lại Thủ tướng
Prayuth Chan-ocha.
Cảnh sát cho biết cả ông
Anon và Panupong đều phải đối mặt với cáo buộc vi phạm điều 116, điều khoản về
xúi giục bạo loạn (sedition) và vi phạm quy định hạn chế tập trung đông người
trong việc quản lý dịch bệnh COVID-19.
Luật sư Anon, 36 tuổi,
người đi đầu trong các cuộc biểu tình gần như hàng ngày trong tháng qua ở Thái
Lan. Ông là người đầu tiên công khai kêu gọi thay đổi vai trò của Quốc Vương
Maha Vajiralongkorn, vi phạm một điều cấm kỵ lâu đời tại đất nước này.
Trước đó, hôm 10/8, hàng
nghìn đã tham gia cuộc biểu tình tại một trường đại học ở ngoại ô Bangkok, đưa
ra kế hoạch cải cách 10 điểm, đồng thời kêu gọi Thủ tướng Prayuth từ chức.
No comments:
Post a Comment