Michael Getler
Cập nhật:
24/11/2015
Giám
sát viên Michael Getler của PBS vừa cho đăng bài
viết nói trên trong trang Blog của PBS.
19/11/2015
Vào
ngày 3 tháng Mười Một, loạt phóng sự điều tra được kính trọng của Frontline thuộc
PBS, cùng với ProPublica - một tổ chức điều tra độc lập từng thắng nhiều giải
thưởng, đã trình chiếu một phóng sự dài một tiếng đồng hồ mang tựa đề “Khủng Bố
tại Little Saigon”, và được kèm theo nhiều dữ liệu trên mạng.
Chương
trình xem xét lại các vụ sát hại, trong khoảng 1981 đến 1990, năm ký giả người
Mỹ gốc Việt làm việc cho các tờ báo nhỏ tiếng Việt tại California, Texas và
Virginia phục vụ cho các cộng đồng người tỵ nạn đến quốc gia này sau khi Sài
Gòn sụp đổ vào năm 1975. Không có vụ giết hại nào bị truy tố hay được giải
quyết.
Và, như
Frontline và ProPublica trình bày trong thông cáo báo chí, có “một mẫu số
chung: nhiều tờ báo đó đã chỉ trích một tổ chức chống cộng nổi tiếng mang tên Mặt
Trận Quốc Gia Thống Nhất Giải Phóng Việt Nam hay “Mặt Trận” – mà mục tiêu tối hậu
là khởi động lại cuộc chiến Việt Nam.” Chương trình đặt câu hỏi, và tìm cách trả
lời: “Ai chịu trách nhiệm cho tình trạng khủng bố - và tại sao câu hỏi đó
không được trả lời trong một thời gian dài?”
Ý chính
của câu trả lời cung cấp bởi ký giả A.C. Thompson, cũng là người tường thuật
phóng sự và, cùng với đạo diễn Richard Rowley, bỏ ra hai năm để điều tra lại
các vụ việc này, là, như Thompson trình bày trong phóng sự: “… đến đây, tôi đã
xem đủ tài liệu và phỏng vấn đủ các cựu thành viên của Mặt Trận để biết là tổ
chức này có một đội sát thủ” mà ông ấy tường thuật, có tên gọi là “K-9.”
Theo
dòng phóng sự, Thompson kể lại cách làm việc lơ là hay tệ hơn của cảnh sát địa
phương và sự sợ hãi trong cộng đồng người Việt tỵ nạn là những yếu tố để ngăn
chận việc kết án. Nhưng ông ấy còn kể về cuộc điều tra của FBI mà theo ông hồ
sơ “tiết lộ một thời kỳ khủng bố trên toàn quốc - bảy vụ giết người và hàng chục
vụ bạo hành, nhiều vụ nhắm vào các ký giả chỉ trích Mặt Trận.” Tuy nhiên công tố
viên không thể truy tố được vụ nào và FBI đóng lại cuộc điều tra vào cuối thập
niên 90.
Chương
trình này còn có nhiều hơn nữa, kể cả một mối liên hệ gợi nhiều lưu ý giữa một
cựu lãnh đạo Mặt Trận và một cựu viên chức có tiếng tăm của chính phủ Hoa Kỳ.
Chương
trình này, không ngạc nhiên lắm, đã gây sôi nổi trong cộng đồng người Mỹ gốc
Việt và đưa đến hai quan điểm trái ngược nhau trong các cộng đồng người Việt địa
phương ở quốc gia này và có hai kiến nghị đụng độ nhau trên trang web
Change.org, nơi lưu trữ các chiến dịch kiến nghị.
Mở lại
cuộc điều tra
Một kiến
nghị, với hơn 500 chữ ký cho đến nay, trưng dẫn tài liệu mới của PBS và một bản
tường trình trước đây vào năm 1994 của Ủy Ban Bảo Vệ Ký Giả (Committee to
Protect Journalists), kêu gọi Bộ Tư Pháp Hoa Kỳ mở lại cuộc điều tra.
Kiến
nghị cho là, phần nào: “… cái chết của họ dường như là ám sát chính trị mà nhiều
phần được lưu ý nhiều hơn nếu nạn nhân là thành viên của giới truyền thông luồng
chính. Rất tiếc nhưng cũng không ngạc nhiên, là cuộc điều tra của cảnh sát bị
cản trở bởi thiếu sự hợp tác từ cộng đồng tỵ nạn vì sợ bị trả thù, bất đồng
ngôn ngữ và sự thiếu tin tưởng nói chung vào chính quyền. Khi thiếu manh mối cụ
thể và chứng cớ kết án, các hồ sơ này cuối cùng bị đóng lại và vẫn thế cho đến
ngày hôm nay.
“Theo
thời gian số nhân chứng đáng tin chỉ có giảm dần. Do đó, điều quan trọng là Bộ
phải hành động nhanh chóng. Cộng đồng hải ngoại ngày hôm nay rất khác xa thời
thập niên 90. Người di dân Việt Nam đã hội nhập vững chắc vào xã hội luồng
chính; thái độ của họ đối với luật pháp và tự do báo chí đã trưởng thành đáng kể.”
Không,
thay vào đó Điều tra Frontline và ProPublica
Kiến
nghị lớn hơn, có hơn 1,900 chữ ký cho đến nay và kêu gọi giám sát viên điều
tra, rất bất bình với cách làm phóng sự của chương trình. Kiến nghị dựa vào bản
lên tiếng của Việt Tân, hay Việt Nam Canh Tân Cách Mạng Đảng, một tổ chức chính
trị “được sáng lập bởi nhiều thành viên nguyên thủy của Mặt Trận Quốc Gia Thống
Nhất Giải Phóng Việt Nam, tổ chức mà FBI tình nghi là đứng sau các vụ sát hại,”
theo tường thuật của báo OC Weekly và theo sự xác nhận của chương trình phóng sự.
Tiếp
theo đây là tóm gọn những điểm chính mà Việt Tân đặt vấn đề và phản hồi của
Frontline/ProPublica. Bấm vào các đường dẫn để xem toàn bộ văn bản. Ý kiến của
tôi nằm dưới cùng của bài đăng tải rất dài này.
Lời
than phiền, phần nào, từ Duy Hoàng, phát ngôn nhân Việt Tân
Tôi ghi
nhận nỗ lực đáng quí của nhóm tường thuật để soi rọi những vụ sát hại ký giả
người Mỹ gốc Việt chưa tìm ra hung thủ. Nhưng quý vị không thể giải quyết một sự
việc bất công – tức sự sát hại không thể tha thứ các ký giả trong thập niên
1980 - bằng cách tạo ra một bất công khác. Khi viết chỉ để tạo sản phẩm hấp dẫn,
dòng nội dung của phóng sự điều tra này có vấn đề…. “Mặt Trận” (cũng được gọi
là "the Front" trong chương trình) không hề có chính sách dùng bạo lực
để bịt miệng những người chỉ trích. Tổ chức chúng tôi không bao giờ có một đội
sát thủ hay một danh sách ám sát. Mặt Trận được thành lập từ sự kết hợp của nhiều
nhóm người Việt trong cộng đồng hải ngoại và tại Việt Nam… Mục tiêu của Mặt Trận
là huy động người dân Việt Nam vào một cuộc đấu tranh quần chúng để có tự do
chính trị… Phóng sự điều tra này được xây trên toàn những giả thuyết và trình
bày méo mó.
Dựa
vào lời đồn đãi và cái gọi là chứng cớ mới
Tài liệu
quảng cáo bảo rằng có năm cựu thành viên Mặt Trận ám chỉ tổ chức này liên can đến
vụ sát hại. Nhưng trong số năm người được phỏng vấn, người duy nhất bảo rằng Mặt
Trận có dính đến việc sát hại lại là một nguồn ẩn danh… Phóng sự sau đó rút kết
luận từ bốn nguồn khác, đưa lời đồn ra như dữ kiện.
Ông
Nguyễn Đăng Khoa tuyên bố rõ trước ống kính là ông không biết gì về K-9. Lời phủ
nhận được nghe rõ bằng tiếng Việt nhưng không dịch ra trên màn hình.
Ông Trần
Văn Bé Tư chỉ tham gia Mặt Trận một thời gian ngắn và bị trục xuất năm 1984 vì
quan điểm của ông quá cực đoan. Các câu trả lời của ông về K-9 là những tuyên bố
vô căn cứ của một người chưa hề thuộc về K-9. Thompson hỏi ông ta: “Gia đình Đạm
Phong nghĩ là Đạm Phong vì chỉ trích Mặt Trận thế mà bị giết. Điều đó có chính
xác đối với ông không?” Câu trả lời của Trần Văn Bé Tư là một lời đồn: “Tôi
nghe như thế.”
Ông
“Johnny” Nguyễn Văn Xung liên tục khẳng định ông ta không biết gì về việc Mặt
Trận dính líu đến việc sát hại những người chỉ trích.
Ông
Nguyễn Xuân Nghĩa đã nhiều lần phủ nhận lời cáo buộc về bạo hành bất kể nỗ lực
của A.C. Thompson cố “dí ông” qua nhiều giờ phỏng vấn. Ấn bản trên web bảo rằng
ông Nghĩa, phát biểu khi không quay phim, có biết những cá nhân trong Mặt Trận
nghĩ đến chuyện dùng bạo lực. Ông Nguyễn Xuân Nghĩa đã lên tiếng sau đó rằng lời
ông đã bị kể lại sai lệch.
Phóng sự
cho rằng Mặt Trận đeo đuổi một chính sách dùng bạo lực chống lại giới chỉ trích,
nhưng họ chẳng tìm ra hay trưng ra tài liệu nào của Mặt Trận ra lệnh tấn công
như vậy.
Ấn bản
trên web nói rằng các điều tra viên “tin là Mặt Trận đã gửi ra những bản thông
báo nhận trách nhiệm về các vụ phạm pháp.” Nhưng bản “thông báo” duy nhất được ký
bởi một nhóm khác, gọi là VOECRN. Phóng sự cũng nói rằng FBI “đặt giả thuyết”
có thể có mối liên hệ giữa VOECRN và Mặt Trận. Nhưng nhóm tường thuật dù không
có chứng cớ gì vẫn chấp nhận giả thuyết đó như một dữ kiện thật. Cả phóng sự
này lẫn FBI đều không có bằng chứng gì về Mặt Trận vi phạm các tội này
Thực
tế về đơn vị K-9
Phóng sự
cho rằng Mặt Trận điều hành một đội ám sát, bao gồm thành viên từ mỗi phân bộ.
Nhưng lại không trưng dẫn một chứng cớ, tài liệu, mệnh lệnh, hoặc dữ kiện nào để
minh chứng cho cáo buộc này. Ông Thompson dường như không hiểu hoặc cố tình lờ
đi nguồn gốc của tên gọi K-9, để tự khán giả tự liên tưởng đến các ý nghĩa nặng
nề của từ này trong tiếng Anh
Cốt
chuyện đã định trước của phóng sự này
Cốt
chuyện sai lạc này dám tự tin bảo rằng “Mục tiêu tối hậu của Mặt Trận là khởi động
lại cuộc chiến tranh Việt Nam.” Trong phóng sự, những người Việt yêu nước bị đẩy
lùi thành những cựu chiến binh đầy thù hận chỉ muốn kiếm lại địa vị xã hội đã mất.
Đây là sự bóp méo trắng trợn về động cơ của rất nhiều nhà hoạt động. Lối mô tả
đầy khinh thường về người Mỹ gốc Việt tràn lan khắp phóng sự và tạo hình ảnh ác
ôn về những người mưu tìm tự do cho Việt Nam.
Cốt
chuyện này càng đầy gượng ép nếu nhìn kỹ trường hợp đầu tiên của năm ký giả bị
sát hại, ông Dương Trọng Lâm bị giết vào tháng 7 năm 1981. Mặt Trận chưa hoạt động
tại Hoa Kỳ cho đến năm 1982. Ông Nguyễn Xuân Nghĩa – một “lãnh đạo thượng tầng”
của Mặt Trận xuất hiện trong phóng sự – phủ nhận những cáo buộc về sát hại. Vậy
mà A.C. Thompson vẫn thuật lại: “Khó mà cột ông Nghĩa vào điểm nào, nhưng đến
lúc này thì tôi đã thấy đủ tài liệu và phỏng vấn đủ các cựu thành viên Mặt Trận
để biết tổ chức này có một đội ám sát.”
Phóng sự
điều tra này không tìm được công lý cho những ký giả Mỹ gốc Việt bị sát hại
trong thập niên 1980. Điều mà phóng sự đã làm là thoả mãn một cốt chuyện đã định
sẵn rằng cộng đồng người Mỹ gốc Việt bị khủng bố bởi những người chống cộng cực
đoan. Đó không phải là cái cộng đồng mà nhiều người Mỹ gốc Việt còn nhớ. Hình ảnh
châm biếm này mang tính sỉ nhục đối với cộng đồng chúng tôi, cùng lúc lại tiếp
tay loan tải sai lạc về cái gọi là “dấu vết khủng bố” để ám chỉ một tổ chức chống
cộng mạnh của thời đó.
Trong một
đoạn phim đăng trên kênh Youtube của ProPublica, chính A.C. Thompson kết luận:
“Tất cả những vụ án mạng này vẫn chưa ngã ngũ, dù đã 30 năm rồi. Chúng tôi
không biết chắc ai là thủ phạm.” Mặc dù chính Thompson nhìn nhận như thế, quý vị
vẫn cho phát đi phóng sự và đăng tải một bài viết chứa đựng những quy kết trách
nhiệm trực tiếp đối với việc sát hại năm ký giả người Mỹ gốc Việt.
FRONTLINE
và ProPublica trả lời
Cuốn
phim của FRONTLINE, Khủng Bố tại Little Saigon, và bài báo đính kèm của
ProPublica, quay trở lại một giai đoạn đau đớn kinh qua của người Mỹ gốc Việt.
Từ khi phổ biến, chúng tôi được nghe từ nhiều khán giả và độc giả bày tỏ sự tri
ân sâu sắc về phóng sự của chúng tôi về cái chết của năm ký giả người Mỹ gốc Việt
và sự bạo hành rộng lớn hơn trong cộng đồng tỵ nạn lớn lên tại Hoa Kỳ sau cuộc
chiến Việt Nam. Cuốn phim và bài viết cho thấy FBI tin rằng một tổ chức do các
cựu sĩ quan quân đội Nam Việt Nam sáng lập, Mặt Trận Quốc Gia Thống Nhất Giải
Phóng Việt Nam, có liên hệ đến sự bạo động.
Trong
tuần qua, chúng tôi còn được nghe lời phê bình, đặc biệt đến từ một tổ chức hoạt
động người Mỹ gốc Việt được gọi là Việt Tân. Việt Tân, mà các sáng lập viên là
lãnh đạo của Mặt Trận Quốc Gia Thống Nhất, đã khẳng định là phóng sự của chúng
tôi không chứng minh được mối liên hệ giữa tổ chức họ và sự bạo động, và ở một
số khía cạnh khác, sỉ nhục văn hóa đối với người Mỹ gốc Việt. Việt Tân xác nhận
là Mặt Trận Quốc Gia Thống Nhất, thường được gọi là Mặt Trận, là một nhóm chủ
trương tạo thay đổi chính trị tại Việt Nam, và họ là đích nhắm của những lời đồn
đãi và cáo buộc sai lệch trong nhiều năm.
Tường
thuật của ProPublica và FRONTLINE bao gồm việc xem xét chưa từng xảy ra về
các điều tra của cảnh sát địa phương và FBI về các vụ sát hại tại California,
Texas và Virginia. Hồ sơ cảnh sát và FBI được bảo mật trong nhiều thập niên cho
đến khi chúng tôi lấy được qua Đạo Luật Tự Do Thông Tin. Ngày nay quần chúng
Hoa Kỳ, kể cả cộng đồng người Mỹ gốc Việt có thể đánh giá về thực chất và
thiếu sót của nhiều năm điều tra… Các hồ sơ điều tra đó cho thấy nhân viên
FBI được thuyết phục là Mặt Trận đứng sau một chiến dịch giết hại, đốt phá và
đánh đập, và hồ sơ cho thấy sự bực tức khó chịu của nhân viên điều tra khi
không đêm được thủ phạm ra công lý. Cạnh đó, năm cựu lãnh đạo của tổ chức
này kể cho chúng tôi là tổ chức họ điều hành một tổ ám sát để đối phó với những
người chỉ trích hay tình nghi là Cộng sản.
Việt
Tân đồng thời khẳng định là một hay nhiều cựu thành viên Mặt Trận xuất hiện
trong phim và bài viết hoặc là bị trích dẫn sai lệch hoặc như thế nào đó bị
trình bày méo mó. Chưa có ai có mặt trong phim hay bài viết liên lạc với chúng
tôi để nói như vậy. Việt Tân bảo là một cựu lãnh đạo Mặt Trận, Nguyễn Xuân
Nghĩa, bây giờ khẳng quyết là ông ấy không bao giờ nói với phóng viên A. C.
Thompson và đạo diễn Richard Rowley, rằng ông ấy có mặt trong một buổi họp với
các thành viên Mặt Trận bàn về việc giết một nhà xuất bản báo. Chúng tôi sẵn
sàng trả lời trực tiếp ông Nghĩa nếu ông ấy muốn nêu vấn đề phản đối với
chúng tôi.
Việt
Tân nói rằng Mặt Trận không có một đội ám sát. Tuy nhiên hồ sơ của FBI thì đầy
những thảo luận về Mặt Trận và đơn vị, được gọi là K-9 - những thành viên tình
nghi và danh sách nạn nhân. Những mục này được lập nên phần nào dựa vào lời kể
của các cựu thành viên Mặt Trận. Katherine Tang-Wilcox, một nhân viên FBI đã về
hưu từng giúp điều tra Mặt Trận, đã nói thẳng trong phim và bài viết: “K-9 được
thành lập như một nhánh ám sát của Mặt Trận.”
…
ProPublica và FRONTLINE theo vết phóng sự mà nó dẫn dắt chúng tôi. Nơi mà nó dẫn
chúng tôi đến nhiều lần là Mặt Trận. Chúng tôi không bao giờ có ý muốn tạo hình
ảnh ác ôn người tỵ nạn Việt Nam, và những gian khổ sâu thẳm họ phải chịu đựng
trong cuộc chiến và di tản sau đó. Chúng tôi vạch trần việc làm của kẻ cực
đoan, và dữ kiện là dữ kiện: Mặc dầu có thể có những khía cạnh khác của Mặt Trận,
nó được lập ra với mục tiêu minh định lật đổ chế độ Cộng sản Hà Nội, và họ gây
quỹ tại Hoa Kỳ để thực hiện nỗ lực đó. Họ lập ra một đội quân tạm thời và ba lần
tìm cách tiến vào Việt Nam. Một nỗ lực như thế thu hút được những người tỵ nạn
chiến tranh phải di tản và bị chấn thương không là điều ngạc nhiên. Điều đó
lại phạm luật của Hoa Kỳ.
Điều
đáng ghi nhận là chúng tôi bỏ giờ ra sinh hoạt với các cựu chiến binh của quân
đội Nam Việt Nam trong lúc làm phóng sự, ở nghĩa trang vào ngày Memorial Day, ở
quán cà phê, ở nhà họ, và chúng tôi biết ơn họ đã dành thời giờ cho chúng tôi.
Hai phó chủ nhiệm của dự án này là nhà làm phim Tony Nguyễn và Jimmy Tòng Nguyễn,
một thông dịch viên và cựu chiến binh của Quân Lực Việt Nam Cộng Hòa, phụ trợ
phóng sự giúp chúng tôi hiểu về bối cảnh lịch sử thích hợp và tế nhị văn hóa …
Câu
chuyện của những vụ sát hại có động cơ chính trị không được giải quyết và đã bị
lãng quên có thể không phải là câu chuyện mà Việt Tân muốn xuất bản trên toàn
quốc, và quả thật nó là một chương ác nghiệt, chưa giải quyết trong lịch sử
phong phú của một cộng đồng năng động. Nhưng đó là câu chuyện được thuật lại
qua chính tài liệu, điều tra viên và phỏng vấn trong cộng đồng người Mỹ gốc Việt…
Chúng tôi hy vọng là phóng sự mà chúng tôi thực hiện có thể dẫn đến những đầu mối
phanh phui các vụ án lạnh tanh này. Không có thời hạn hủy tiêu cho vụ án giết
người, và như bà Tang-Wilcox, nhân viên FBI về hưu, có nói, “Có người nào đó biết
ai mang trách nhiệm cho từng hành động này.”
Ý kiến
của tôi
Tôi có
nhiều ý kiến về chương trình và sự tranh cãi này. Tôi không thể điều tra hay
tái tường trình một cuộc điều tra dài hai năm trên nhiều tiểu bang và hai quốc
gia. Nhưng, sau khi bỏ khá nhiều thời giờ ra với các dữ liệu trình bày cho khán
giả trong phóng sự được trình chiếu, và cũng như với những dữ liệu đính kèm
trên mạng, và sau khi đọc những lời phê bình và phản hồi, đặt một số câu hỏi của
riêng tôi, và đồng thời liên lạc với một số bạn đồng nghiệp trước đây tại Việt Nam
trong khoảng thời gian tôi làm ký giả ở đó năm 1965 và 1972, đây là ý kiến của
tôi:
Thứ nhất,
đây là một chương trình quan trọng, một việc phục vụ công chúng thật sự để tạo
chú ý và rọi đèn trở lại những vụ án nghiêm trọng mà vì một số lý do gì đó, mà
chương trình này đã nêu ra thích đáng, đã không được khởi tố. Phóng sự kết thúc
với một bản lên tiếng của FBI với Thomspon cho biết rằng sau 15 năm điều tra,
FBI và Bộ Tư Pháp kết luận rằng “cho đến giờ không có đủ bằng chứng để đeo đuổi
việc truy tố.” Có thể có những yếu tố khác liên quan. Và những vụ sát hại ký giả
này rõ ràng là những tội ác chống lại tự do ngôn luận cũng như đối với các cá
nhân. Đây cũng là nỗ lực phóng sự kiên trì của ký giả A.C. Thompson.
Yếu
tố “Nhưng”
Nhưng,
như độc giả của cột báo này đã từng biết, hầu như luôn có một chữ “nhưng” trong
cột báo của giám sát viên.
Tôi sẽ
suy xét chính yếu nơi đây về chương trình truyền hình bởi vì đó là sự kiện
chính; là điều mà người ta xem. Đó là điều mà người ta có phản ứng. Trong số
ho có người lên mạng để đọc thêm các dữ liệu hay không thì không thể nào biết
được. Dữ liệu trên mạng, được đề cập đến ngắn gọn ở cuối phim phóng sự, có tính
bổ sung và có nhiều chi tiết hơn về hồ sơ FBI hơn trong phim chiếu. Một số dữ
liệu rất dài. Bài viết đính kèm trên mạng của Thompson, làm thí dụ, là mạch văn
chính trên mạng, dài 63 trang.
Tang-Wilcox
là chìa khóa
Cảm nhận
của tôi là ý chính của phóng sự là chính xác, phần nào đó vì uy tín chất lượng
cao và quá trình của Frontline, ProPublica và Thompson.
Nhưng
quan trọng hơn - quả thật, tối quan trọng về độ tin cậy – là cuộc phỏng vấn trước
ống kính và sự lên tiếng của nhân viên FBI về hưu Katherine Tang-Wilcox. Nếu
không có bà Tang-Wilcox, tôi nghĩ là điểm tập trung của phóng sự về cái chết của
các ký giả - và những cuộc phỏng vấn trước ống kính với những người được cho là
bạn Việt Nam, là kẻ tình nghi, là cựu thành viên Mặt Trận và điềm chỉ viên, cộng
với việc Thompson đề cập đến một cựu lãnh đạo cao cấp khác của Mặt Trận mà
tên thì không thể tiết lộ nhưng lại “chắc chắn” là K9 giết ký giả tại San
Francisco và Houston - thì không thể đứng vững dưới sự duyệt xét phải
gặp.
Đây là
điều Tang-Wilcox nói khi được hỏi: “K9 được thành lập như nhánh ám sát của Mặt
Trận để giải quyết những người hoặc là mối đe dọa cho họ và phong trào chống cộng
của họ, hoặc được xem là cộng sản.” Còn đối với VOECRN, bà nói: “Tôi nghiêng
về việc tin rằng VOECRN chỉ là tên do lãnh đạo Mặt Trận hay K9 đặt ra để nhận
trách nhiệm – cho hành động.”
Bà nói
tiếp: “Chúng tôi không bao giờ có đủ thông tin lúc đó bởi vì người ta vẫn còn sợ
hãi để xác định ai trong K9. Tôi có suy nghĩ là, đặc biệt với [chủ báo] Nguyễn
Đạm Phong tại Houston, có sự tin tưởng dứt khoát là Mặt Trận có trách nhiệm…
Không có động cơ nào khác được khai triển, ngoài việc những bài viết mà ông đã
đăng tải. Và còn cách sát hại được tiến hành - vỏ đạn được thu lại… Đó là một vụ
ám sát.”
Tang-Wilcox
nói là bà cảm thấy “rất tiếc là tôi không thể đem kẻ nào đó ra công lý, mang lại
kết cuộc… có nhiều điều hơn là việc tôi điều tra các vụ này.” Bà trả lời “đúng
vậy” khi được Thompson hỏi, những vụ này nên được mở lại “nếu có thông tin mới
được khai triển. Có ai đó biết người trách nhiệm cho từng vụ này.”
Yếu
tố Armitage
Một phần
khác lôi cuốn của phóng sự dường như đáng được mở lại hay ít nhất là xem xét
thêm, là việc người được xem là lãnh tụ của Mặt Trận có căn cứ ở Thái Lan,
Hoàng Cơ Minh, và tiết lộ của Thompson là trong đơn xin nhập tịch Hoa Kỳ của
ông Minh, “một cái tên ngạc nhiên hiện ra, Richard Armitage, [lúc đó] là một
viên chức cao cấp của Ngũ Giác Đài” và tài liệu cho thấy “Ngũ Giác Đài yêu cầu
đơn nhập tịch của Hoàng Cơ Minh được xúc tiến nhanh.”
Điều
thiếu sót mà tôi cảm thấy làm yếu sự trình bày của chương trình
này là như sau. Cuộc phỏng vấn với một "người bạn cũ" của
nhà xuất bản bị giết có tính cách cáo buộc thì lại ẩn danh. Những
người cựu lãnh đạo khác của Mặt Trận thì nói về những vụ giết
người này với những điều như :" Tôi không nghe thấy nhưng có người
nói với tôi... Tôi không muốn chỉ vào ai...Đó là những điều tôi nghe
thấy." Những người khác thì phủ nhận có liên can. Một cựu phóng
viên của báo Los Angeles times thì nói " Có một vài điều gần như
đồng thuận...có người nghĩ rằng". Tất cả có vẻ tự nhiên cho
một cuộc điều tra như loại này, nhưng nó đã không mang thêm sự khả
tín cho một câu chuyện không có phân giải ngay từ khởi đầu.
Chưa đến
nửa phim phóng sự, Thompson nói, “Nhưng sau nhiều cuộc gặp, một số cựu lãnh đạo
Mặt Trận xác nhận điều tinh nghi trong hồ sơ FBI, rằng K9 là đơn vị bí mật mà Mặt
Trận dùng để nhắm vào kẻ thù.”
Điều đó
ở đâu ra vậy? Dựa vào đâu để bảo rằng các cựu lãnh đạo Mặt Trận xác nhận điều
này? Tới điểm đó, những người duy nhất nói điều đó trong phóng sự là “người bạn
cũ” ẩn danh và nhân viên FBI về hưu Tang-Wilcox. Ở cuối chương trình, Thompson
bảo với người con trai của nhà báo bị sát hại là: “Mặt Trận có một đội sát thủ.
Nó có tên là K9. Các thành viên của tổ chức bảo với chúng tôi là K9 giết chết bố
anh.” Điều đó có thể đúng, và trong vai trò khán giả đó là điều mà bạn nghĩ là
đúng. Nhưng đối với tôi dường như phóng sự không xác định được “các thành
viên của tổ chức” đã nói gì trước ống kính.
Thêm
câu trả lời
Khi tôi
hỏi các nhà làm phim câu hỏi của tôi “điều đó ở đâu ra vậy”, đây là câu trả lời
của họ:
“Mặc dầu
một số cựu thành viên Mặt Trận được xác định danh tính trong phim và bài viết,
như Trần Văn Bé Tư chẳng hạn, chúng tôi đồng ý không làm rõ danh tính đa số các
cựu lãnh đạo nói trên; họ sợ là sẽ gây nguy hiểm cho họ cũng như sợ bị truy tố.
Chúng tôi biết họ là ai, và thông tin họ cung cấp tương ứng với tài liệu và các
phỏng vấn khác. Như chúng tôi đã tường thuật, hồ sơ FBI cho thấy nhiều người bảo
rằng K-9 là một đơn vị của Mặt Trận nhắm vào kẻ thù của họ, và cũng như những
người được phỏng vấn trong phim và trong bài viết, kể cả Trần Văn Bé Tư và bạn
của Đạm Phong. Hồ sơ FBI có chi tiết về các kẻ sát thủ tình nghi trong K-9, những
người lãnh đạo có thể của K-9, và nhân viên đề cập đến K-9 như là nhánh vũ lực
của Mặt Trận. Chúng tôi đề cập đến các hồ sơ này nhiều lần trong phim và một
trong những nhân viên điều tra chính của vụ này, lần đầu tiên lên tiếng công
khai, không thể nào nói trực tiếp hơn nữa khi bảo là “K-9 được lập ra như
nhánh ám sát của Mặt Trận.”
Hồ
sơ FBI
Ghi nhận
công của Thompson đã thành công để lấy được hồ sơ FBI qua yêu cầu Đạo Luật Tự
Do Thông Tin. Có thấy thoáng qua một số chữ trên màn ảnh nhưng hầu hết là trang
trắng hoặc trang bị bôi đen. Trong phim phóng sự có đề cập đến dữ liệu trong hồ
sơ FBI. Nhưng dữ liệu đính kèm trên mạng, đặc biệt là bài viết dài của
Thompson, thật sự có nhiều chi tiết hơn về các hồ sơ này và tạo ra độ tin cậy
hơn cho chủ đề chính của chương trình. Tại sao hầu hết những thứ này không được
dùng trong phim có vẻ khó hiểu đối với tôi.
Thompson
còn là người tường thuật của chính phóng sự của ông, như thế, có lúc nó mang
nét một cuộc chinh phạt cá nhân và xin lỗi, không những cho những người ký
giả bị sát hại, “đồng nghiệp của tôi” theo cách nói của ông, nhưng cho luôn cả
truyền thông tiếng Anh đã không làm tròn nghĩa vụ với gia đình nạn nhân.
Frontline?
Đây rõ
ràng là một cảm nhận sâu sắc nhưng tôi muốn thêm một ý kiến kết thúc về chương
trình này và, thật ra, một chương trình Frontline khác được chiếu hồi tháng rồi
về những đấu đá trong chuyện di trú tại Quốc Hội. Cả hai chương trình này không
phải là những tường trình truyền thống của Frontline. Cả hai được thực hiện với
sự cộng tác của một tổ chức khác. Vietnam được làm chung với ProPublica. Chương
trình di trú, phim dài hai tiếng, được thực hiện với sự cộng tác của một chương
trình PBS khác, Independent Lens (Ống Kính Độc Lập).
Một
kết quả là thiếu vặ́ng tiếng nói và vai trò quen thuộc cố hữu của
người xướng viên Frontline. Là khán giả lâu năm của Frontline, tôi nghĩ
rằng, một người dẫn chuyện không là ký giả Thompson sẽ giúp rõ rệt
cho chương trình Việt nam, đặt mọi chuyện vào đúng bối cảnh của nó,
với khoảng cách giữa người phóng viên và chủ đề, nêu rõ được những
gì thực sự mới mẻ và có thể kiểm chứng khi (lọc lựa) phát hình
và trong những chỗ khác nữa, rằng cuộc chinh phạt và góc cạnh chĩa
mũi dùi cá nhân sẽ không quá nổi cộm, và một cách nào đó, đã tạo
ra lệch lạc.
Trong
chương trình di trú, người đạo diễn phim cũng là người tường thuật, và lúc đó
trong vai trò khán giả tôi nghĩ cũng không hữu hiệu; việc thuyết minh có vẻ
theo tôi không ích lợi như theo hình thức truyền thống của Frontline. Tôi
cũng nghĩ là chương trình thiếu kỹ năng trình bày của một chương trình
Frontline tiêu biểu, với nhiều cảnh quay bằng tay nhảy giựt, khó theo dõi, quá
nhiều trao đổi vụn vặt không dứt của người trong cuộc và nhiều khúc phim quay
từ phía sau, của Dân biểu Louis Gutierrez (D-Ill), đang đi trong hành lang quốc
hội với các phụ tá.
Được
đăng lúc 3:58 chiều ngày 19, tháng 11, 2015
--------------------------------
Dương
Hoài Linh 24/11/2015
No comments:
Post a Comment