MÁY BAY KHÔNG NGƯỜI LÁI : VŨ KHÍ ĐÁNG SỢ CỦA CHIẾN TRANH HIỆN ĐẠI (Anh Vũ – RFI)

 

Máy bay không người lái : Vũ khí đáng sợ của chiến tranh hiện đại

Anh Vũ  -  RFI

Đăng ngày: 14/10/2020 - 14:40

https://www.rfi.fr/vi/qu%E1%BB%91c-t%E1%BA%BF/20201014-m%C3%A1y-bay-kh%C3%B4ng-ng%C6%B0%E1%BB%9Di-l%C3%A1i-v%C5%A9-kh%C3%AD-%C4%91%C3%A1ng-s%E1%BB%A3-c%E1%BB%A7a-chi%E1%BA%BFn-tranh-hi%E1%BB%87n-%C4%91%E1%BA%A1i

 

Máy bay không người lái, loại vũ khí trên không được sử dụng rất phổ biến, nhất là Mỹ, đang được phát triển mạnh trong quân đội của nhiều nước. Phương tiện chiến tranh, có lịch sử xa xưa này giờ đang đặt ra nhiều vấn đề về sử dụng.

 

https://s.rfi.fr/media/display/56b83b30-0e12-11eb-96b2-005056a964fe/w:980/p:16x9/2020-10-13T165435Z_108081379_RC2SHJ95B7GP_RTRMADP_3_USA-TAIWAN-ARMS.webp

Máy bay không người lái MQ-9 Reaper có trang bị tên lửa của không quân Mỹ chuẩn bị làm nhiệm vụ tại Afghanistan ngày 09/03/2016. REUTERS - Josh Smith

 

Từ thời cổ đại, việc sử dụng các loại vũ khí phóng đã được nhìn nhận như là hành động xấu. Từ năm 1139, người xưa đã coi các loại cung nỏ là thứ vũ khí giết người quá tàn ác không phù hợp với tinh thần đạo đức của chiến binh. Ngày 29/07/1899, Hội nghị Quốc tế về Hòa bình ở La Haye, Hà Lan, đã ra tuyên bố đòi « cấm phóng các vật thể và quả nổ từ bóng bay trên cao hay bằng những cách thức tương tự ». Nhưng từ đó đến nay, đã có nhiều thay đổi. Việc sử dụng các thiết bị bay không người lái trong quân sự đã bước sang thời kỳ mới trong cách tiến hành chiến tranh. Nhân loại đang đối mặt với  những lo ngại và nguy hiểm của một công nghệ chiến tranh đang phát triển.

 

Máy bay có lịch sử hơn trăm năm

 

Xuất xứ của máy bay không người lái đã xuất hiện từ Thế chiến thứ nhất. Các trận chiến khi đó ác liệt chết chóc, việc đào tạo phi công mất nhiều thời gian, và thế là người ta bắt đầu nghiên cứu máy bay không người lái. Tại Anh Quốc, ngay từ năm 1916 một kỹ sư tên là Archibal Low đã có dự án chế tạo cho quân đội thiết bị Aerial Target, một loại máy bay không người lái được điều khiển từ xa bằng sóng vô tuyến TSF.

 

Tại Hoa Kỳ, năm 1917, các kỹ sư Elmer Ambrose Sperry, Lawrence Sperry và Peter Cooper nghiên cứu dự án Hewitt-Sperry Automatic Airplane. Còn tại Pháp, ngày 02/07/1917, một đại úy tên là Max Boucher đã chế tạo được Voisin, một máy bay không người lái bay được 1 km. Năm 1918, với sự hỗ trợ của kỹ sư Maurice Percheron, ông đã thành công hơn, chiếc máy bay của ông bay được 51 phút trên quãng đường 100 km. Năm 1923, họ đã đưa chiếc máy bay không người lái đầu tiên được điều khiển bằng sóng vô tuyến này vào hoạt động. Tuy nhiên thành quả của họ không được giới quân đội quan tâm nữa vì chiến tranh đã kết thúc.

 

Mối quan tâm đến máy bay không người lái hồi sinh trong Thế chiến thứ 2. Để đối phó với việc mất mát nhiều máy bay trinh sát và phi hành đoàn (gồm phi công và các nhân viên trinh sát), giới quân sự bắt đầu để ý đến máy bay không người lái. Thế nhưng việc sử dụng lại không thể được trên thực tế vì hệ thống dẫn đường rất dễ bị nhiễu sóng. Phải đợi đến khi xuất hiện công nghệ thông tin trong những năm 1960 các máy bay không người lái mới được lập trình bay không bị nhiễu sóng điều khiển.  

 

Sự ra đời các công nghệ tin học mới, tự động hóa, điện tử quanq học, hình ảnh radar hay truyền dẫn tín hiệu đã góp phần phát triển các loại máy bay không người lái được sử dụng cho vô số lĩnh vực, đặc biệt trong quân sự

 

Sử dụng quân sự quy mô rộng lớn

 

Trong chiến tranh Việt Nam, ngay từ năm 1960, quân đội Mỹ đã sử dụng các máy bay không người lái Firebee do công ty Teledyne-Ryan chế tạo để định vị các bệ phóng tên lửa đất đối không SAM-2 của Liên Xô trang bị cho quân đội Bắc Việt Nam. Trong suốt cuộc chiến tranh đó, Mỹ đã thực hiện khoảng 3500 phi vụ. Đó cũng là lần đầu tiên máy bay không người lái được sử dụng quy mô lớn trên chiến trường.

 

Kể từ đó trở đi, máy bay không người lái các kiểu khác nhau ngày càng xuất hiện nhiều trong tất cả các vùng xung đột và chiếm lĩnh một vị trí trọng yếu trong các chiến dịch quân sự. Cùng với Hoa Kỳ, Israel là nước sử dụng máy bay không người lái nhiều nhất. Ngay từ 1973 họ đã sử dụng đến phương tiện này trong các chiến dịch quân sự tại khu vực Trung Đông.

 

Mỹ đã sử dụng một cách có hiệu quả máy bay không người lái nhiều nhất : Trong cuộc chiến tranh vùng Vịnh 1991, cuộc xung đột Nam Tư cũ, kéo dài đến 1999 và cuộc chiến tranh Irak lần 2 vào năm 2003. Giờ đây, máy bay không người lái đã trở thành thứ vũ khí ưa dùng của quân đội Mỹ. Một số loại còn được trang bị tên lửa và bom có laser dẫn đường. Quân đội Mỹ phối hợp với CIA đã đưa vào hoạt động thường xuyên tại Afghanistan, Pakistan, Yemen, Somalia và nhiều vùng xung đột khác hàng trăm máy bay không người lái các loại.

 

Ngày nay,  hầu hết quân đội các nước đều sử dụng thứ vũ khí lợi hại này và máy bay không người lái đang được dùng rất nhiều trong tất cả các vùng xung đột lớn ( Yemen, Syria, Afghanistan, Somalia, Libya, Gaza, Sahel hay Thượng Karabakh…). Tất cả quân đội các nước trên thế giới đều tìm kiếm trang bị các loại máy bay không người lái khác nhau, chủ yếu dùng trong trinh sát , nhưng chỉ có khoảng chục nước được tra bị ( Mỹ, Israel, Anh, Pháp, Ả Rập Xê  Út, Thổ Nhĩ Kỳ, Nga…)

 

 Loại vũ khí có hiệu quả đáng sợ

 

Cùng với thời gian và sự tiến bộ của công nghệ, máy bay không người lái ngày càng được giới quân sự cần tới. Người ta có thể xếp thành nhiều loại : Các thiết bị bay không người lái thu nhỏ có tầm hoạt động khoảng vài chục mét ; loại máy bay không người lái tầm ngắn tức dưới 20 km, các máy bay không người lái chiến thuật tầm hoạt động từ 30 km đến 500 km ; máy bay không người lái có độ cao trung bình, thời gian hoạt động dài (HALE) với trường hoạt động từ 500 đến 1500 km và có khả năng bay cao tới 15 nghìn mét và hoạt động liên tục từ 12 đến 36 giờ ;  loại máy bay không người lái UCAV  có khả năng hoạt động xa từ 3 nghìn đến 4 nghìn km và mang bom hoặc tên lửa.

 

Các loại máy bay không người lái như vậy, ngoài hiệu quả kỹ thuật, còn cho phép những người tham gia tác chiến không phải xuất hiện trên chiến trường, có thể điều khiển từ các địa điểm an toàn xa vùng chiến sự. Thí dụ như người Mỹ có thể điều khiển các máy bay không người lái, thực hiện các vụ không kích và chiến dịch quân sự khác nhau trên khắp thế giới từ các căn cứ ở Mỹ. Khái niệm xung đột «  không tử vong » đang được các nhà chính trị Mỹ khuyến khích nhằm hạn chế tổn thất sinh mạng binh sĩ.

 

Nhưng việc dùng đến thứ vũ khí mới, dù được cho là hiệu quả và chính xác, vẫn không ngăn được nhiều thảm họa đối với thường dân. Việc sử dụng dày đặc các máy bay không người lái trang bị vũ khí trong các vùng xung đột và việc gia tăng các chiến dịch quân sự, đặc biệt như ở Afghanistan đã làm không ít người thiệt mạng, cả binh lính cũng như thường dân. Theo trang tin Mediapart, Văn phòng điều tra báo chí  BIJ (Bureau of Investigative Journalisme) đã thống kê tất cả các cuộc tấn công của bằng máy bay không người lái tại Afghanistan, Pakistan, Yemen và Somalia cho thấy đã có khoảng từ 910 đến 2200 thường dân có thể đã bị thiệt mạng ở 4 nước nói trên trong 15 năm qua. Airwar, một tổ chức phi chính phủ chuyên về các vấn đề này đưa ra con số 2214 thường dân đã bị giết hại ở Syria, Irak, Libya và Somalia vì các máy bay không người lái của Mỹ, Thổ Nhĩ Kỳ, Ả Rập Xê Út hay Israel.

 

Thượng nghị sĩ đảng Cộng Hòa Mỹ, Lindsey Graham, năm 2013 đã khẳng định rằng các cuộc tấn công bằng máy bay không người lái của CIA đã giết chết 4700 người, mà người ta vẫn dùng mỹ từ gọi đó là «  thiệt hại liên lụy ».

 

Nhiều nhân chứng, phóng sự và báo cáo của ủy ban điều tra đã tiết lộ là các máy bay không người lái có vũ trang của Mỹ đã gây ra nhiều tội ác nghiêm trọng đối với thường dân, nhất là dưới thời tổng thống George Bush. Điều này đã bị dư luận quốc tế lên án mạnh mẽ nhiều lần.

 

Việc sử dụng các máy bay không người lái có vũ trang đang dấy lên nhiều câu hỏi về luật pháp quốc tế và nhân quyền, trong đó có nhiều vấn đề không có câu trả lời. Để minh bạch hơn, việc mở nhiều cuộc điều tra, tranh luận xung quanh vấn đề đạo đức trong sử dụng máy bay không người lái đang được dư luận đòi hỏi, nhưng vẫn thường vấp phải lý do bí mật quân sự.

 

(Trích dịch từ : « L'histoire pas si récente des drones armés dans les conflits » của FRI Pháp ngữ đăng ngày 11/10/2020)