Đăng
ngày 22-11-2016
Thắng lợi của phe « Brexit »
tại Anh quốc và chiến thắng của nhà tỷ phú Mỹ Donald Trump trong bầu cử tổng thống
Mỹ đã đưa thế giới vào tình trạng bấp bênh. Tất cả các mối quan hệ song phương
và đa phương, về kinh tế hay quốc phòng sẽ phải được xem xét lại theo một
phương cách khác. Trên đây là nhận định của nhật báo kinh tế Pháp Les Echos
ngày 18/11/2016, trong bài viết đề tựa « Trump và Brexit làm chao đảo mối tương quan lực lượng thế
giới ».
Năm
2015 được đánh dấu bằng những cuộc tấn công khủng bố đẫm máu, kéo dài sang cả
năm 2016. Những sự kiện đó làm nổi lên một loạt các câu hỏi : Ai bảo vệ ai, với
giá nào ? Liệu chúng ta có thể đánh bại tổ chức Nhà nước Hồi giáo và chống lại
quân khủng bố hay không ?
Bất
ổn về an ninh đã làm gia tăng các rủi ro chính trị. Hơn bao giờ hết chủ nghĩa
dân túy lên cao trên hầu như khắp địa cầu. Đi kèm theo đó là làn sóng bài người
tị nạn và hiện tượng chối bỏ toàn cầu hóa đe dọa đến các thỏa thuận trao đổi tự
do mậu dịch. Nhật báo kinh tế đặt ra 10 vấn đề địa chính trị được cho sẽ là những
thách thức của thế giới trong năm 2017. RFI Việt ngữ giới thiệu một vài câu hỏi
nổi bật nhất trong số 10 vấn đề trên.
Đệ
tam thế chiến bùng nổ?
Tác
giả bài viết, Jacques Hubert-Rodier, đặt câu hỏi : Liệu lãnh đạo các nước có
rơi vào trạng thái « mộng du » như hồi trước khi xẩy ra Đệ Nhất
Thế Chiến (1914-1918) để rồi dẫn đến Đệ Tam Thế Chiến trong năm 2017 ? Theo tác
giả, dường như là không, cho dù Liên Hiệp Quốc, cũng như Hội Quốc Liên trong thời
kỳ Đệ Nhất Thế Chiến, tỏ ra bất lực trong việc ngăn chặn các cuộc xung đột quân
sự đang và sẽ còn làm chao đảo thế giới trong năm 2017.
Đương
nhiên, hiếm khi nào, kể từ 70 năm qua, thế giới lại tạo ra cảm giác là đang ở
bên bờ vực thẳm. Khái niệm về một cuộc chiến tranh thế giới chống khủng bố đã nở
rộ, nhưng dường như thường được sử dụng để mọi người chấp nhận ý tưởng duy trì
tình trạng khẩn cấp trong nhiều quốc gia phải hứng chịu những hành động khủng bố.
Để
tố cáo những vụ khủng bố nhân danh tổ chức Nhà Nước Hồi Giáo - Daech - tại
Pháp, thủ tướng Manuel Valls nói : « Chúng ta đang ở trong tình trạng một
dạng một thế chiến » chống khủng bố. Tổng thống Mỹ Barack Obama thì tỏ
ra có lý khi khẳng định rằng các chiến binh của Daech không phải là một mối đe
dọa đối với sự tồn tại của nước Mỹ, của châu Âu, mà đó chỉ là những kẻ thần
kinh bệnh hoạn, một mối đe dọa lớn đối với người dân.
Hơn
nữa, nếu như các căng thẳng trên thế giới lên cao, nhưng các cuộc chiến tranh
giữa các nhà nước thù địch hiếm khi xảy ra và có tác động hạn chế. Điều này làm
giảm nguy cơ tiềm tàng xẩy ra một cuộc chiến tranh thế giới giữa các cường quốc.
Tác
giả điểm lại những điểm nóng hiện nay trên thế giới, như tại Syria, nơi đối đầu
giữa một bên là Nga cùng với Iran, lực lượng Hezbollah Liban và bên kia là Hoa
Kỳ cùng với các đồng minh châu Âu ; tại Yemen với căng thẳng leo thang giữa Ả Rập
Xê Út và Iran ; tại châu Âu với cuộc khủng hoảng Ukraina.
Thế
nhưng, ít có khả năng là các đồng minh trong Liên Minh Bắc Đại Tây Dương lại hỗ
trợ Ukraina chống lại Nga. Hơn nữa, tổng thống tân cử của Mỹ, Donald Trump, lại
hứa hẹn sưởi ấm quan hệ Washington-Matxcơva. Từ Syria cho đến châu Âu, người ta
có cảm giác là nước Mỹ của Donald Trump phó mặc cho Nga tự do hành động, chứ
không phải là sẽ tiến hành chiến tranh chống lại Nga.
Căng
thẳng tại Biển Đông, giữa Trung Quốc với các láng giềng, vẫn rất cao. Nhưng
ngày nay, ít có khả năng Trung Quốc lao vào một cuộc phiêu lưu quân sự trên quy
mô lớn. Tuy nhiên, không phải lúc nào cũng có thể nhìn thấy được nguy cơ bùng nổ
xung đột tại đây.
Với
Trump, kinh tế Mỹ khởi sắc ?
Theo
Lucie Robequain, các kinh tế gia Mỹ đã tăng mức dự báo tăng trưởng, kể từ khi
Donald Trump thắng cử. Họ dự báo tăng trưởng là 2,3% trong năm 2018, cao hơn dự
báo đưa ra hồi tháng 10/2016 (2%), theo một cuộc thăm dò được « Wall Street
Journal » đăng ngay sau cuộc bầu cử tổng thống.
Sự
lạc quan này dựa trên hai lời hứa hẹn : Donald Trump sẽ giảm mạnh thuế và chi
1.000 tỷ đô la cho các công trình lớn. Chuyên gia Ajay Rajadhyaksha, thuộc ngân
hàng Barclays, thẩm định : « Chúng tôi không mong đợi có một bước nhẩy
vọt mạnh mẽ về tăng trưởng. Nhưng chúng tôi nghĩ rằng nguy cơ suy thoái kinh tế
đang lùi xa ».
Điều
nghịch lý là việc chống đối các thỏa thuận tự do mậu dịch, mối đe dọa về một cuộc
chiến tranh thương mại giữa Trung Quốc và Hoa Kỳ cũng như việc giảm dòng người
nhập cư dường như ít được chú ý đến trong kịch bản của các kinh tế gia. Thế
nhưng, đây là những biện pháp mà tổng thống độc quyền quyết định – chứ không phải
Quốc Hội lưỡng viện – và do vậy rất dễ được áp dụng. Cải cách thuế khóa và việc
thực hiện các dự án lớn đòi hỏi phải có thời gian.
Chuyên
gia Jan Hatzius, thuộc ngân hàng Goldman Sachs, lưu ý là hai chương trình nói
trên phải mất toàn bộ cả năm tới thì mới được Quốc Hội lưỡng viện thông qua và
sẽ không thể mang lại hiệu quả gì trước cuối năm 2017, thậm chí năm 2018. Vẫn
theo chuyên gia này, thị trường đã có phản ứng hứng khởi quá mức. Chương trình
của Donald Trump sẽ không được thực hiện một cách toàn bộ và không nên mong đợi
gì nhiều trong ngắn hạn.
Thương
mại : Tự do mậu dịch hết thời ?
Nước
Anh ra khỏi Liên Hiệp Châu Âu vì lý do dân nhập cư, nước Mỹ bầu Donald Trump
làm tổng thống, người vốn có những phát biểu chống đối mạnh mẽ các thỏa thuận
thương mại, công luận châu Âu hừng hực chống lại chính sách thương mại của Ủy
Ban Châu Âu… Trong những tháng gần đây, viễn cảnh tự do mậu dịch đột nhiên u
ám. Đến mức mà một số người bi quan dự báo là tự do thương mại sẽ chấm dứt. Nói
vậy là hơi vội vàng đấy.
Tuy
nhiên, theo Richard Hiault, tác giả bài viết, nhiều lắm thì người ta có thể nêu
ra khả năng tái sắp xếp cảnh quan, chứ không thể nói là tự do mậu dịch và toàn
cầu hóa chấm dứt. Ông Donald Trum muốn đàm phán lại thỏa thuận tự do mậu dịch Bắc
Mỹ (ALENA), vốn tồn tại từ 20 năm qua. Trước mắt, khả năng này ngày càng rõ
nét. Canada và Mêhicô đã tuyên bố sẵn sàng thảo luận lại nội dung văn bản này.
Hiệp
định Đối tác xuyên Thái Bình Dương – TPP – mà chính quyền Obama ký kết, sẽ phải
đợi. Barack Obama đã đình chỉ quy trình xin Quốc hội phê chuẩn. Donald Trump sẽ
từ bỏ hiệp định này như ông ta đã từng tuyên bố. Dự án thỏa thuận quan hệ đối
tác xuyên Đại Tây Dương (TTIP) với Liên Hiệp Châu Âu chắc chắn sẽ không được nhắc
tới trong vài năm.
Nếu
như Hoa Kỳ kém hào hứng ký kết các thỏa thuận thương mại, thì các khu vực địa
lý khác lại không tính tới việc từ bỏ những dự án này. Hiệp định Đối tác Kinh tế
Toàn diện Khu vực (RCEP) do Trung Quốc dẫn đầu, có thể thay thế TPP. Liên Hiệp
Châu Âu không có ý định từ bỏ các thỏa thuận thương mại đã ký (với Nhật Bản, với
thị trường Mercosur, Úc, Ấn Độ…).
Với
các dây chuyền sản xuất được triển khai từ 15 năm nay, với cuộc cách mạng công
nghệ trong lĩnh vực kinh tế số, kinh tế thế giới không thể quay trở lại thời kỳ
cũ. Tự do trao đổi mậu dịch không thể biến mất, nhưng phải được điều chỉnh phù
hợp để giảm bớt chênh lệnh giầu nghèo do chính nó tạo ra. Đây là quan điểm của
G20 và Quỹ Tiền Tệ Quốc Tế.
«
Phải chăng NATO có nguy cơ bị khai tử ? »
Yves
Bourdillon bi quan nhận định sau 67 năm tồn tại, chưa bao giờ sinh mệnh của
NATO lại hiểm nghèo như hiện nay. Hoa Kỳ dưới thời ông Donald Trump tuyên bố
không muốn can dự nhiều vào khối Liên Minh này. Tổng thống vừa đắc cử phản đối
điều khoản số 5 – điểm trọng yếu trong hiến chương của khối, theo đó một cuộc tấn
công nhắm vào bất kỳ nước nào trong số 28 thành viên của khối cũng được xem như
là chống lại cả khối. Washington cho rằng châu Âu nên nâng mức chi cho quốc
phòng, vốn dĩ đã xuống dưới mức 2% của GDP để đổi lấy sự bảo trợ vững chắc từ
Hoa Kỳ. Và mối ngờ vực đã nảy sinh.
Ngay
chính bản thân NATO cũng không mấy đồng thuận. Thổ Nhĩ Kỳ, thành viên quan trọng
của khối trấn thủ sườn đông nam chơi theo một nhịp riêng. Các nước đến đến từ
khối Vacxava cũ trước đây như Hungary hay Bulgari lại quay về với Nga. Rồi đến
Pháp cũng sẽ khập khiễng nếu như chủ tịch đảng cực hữu Marine Le Pen thắng cử.
Do
đó, khối NATO, vốn từng đánh bại Liên Xô cũ sẽ phải chứng tỏ có đủ can đảm và sự
thống nhất. Ít ra là khối này chiếm đến 52% chi tiêu quốc phòng thế giới.
Tập
Cận Bình : Một Mao Trạch Đông « bis » ?
Thông
tín viên báo Les Echos tại Bắc Kinh, Frédéric Schaeffer quan ngại về một đất nước
Trung Quốc ngày càng lớn mạnh dưới thời Tập Cận Bình, đặt câu hỏi : « Phải
chăng Tập Cận Bình đang củng cố quyền hành của ông? ». Hiện ông
được xem là một lãnh đạo quyền lực nhất kể từ thời Đặng Tiểu Bình và người khởi
xướng chiến dịch chống tham nhũng nghiêm khắc nhất từ sau Mao Trạch Đông.
Bên
trong hậu trường, ông Tập đang chuẩn bị cho đại hội đảng Cộng sản Trung Quốc lần
thứ XIX, phải diễn ra vào cuối năm 2017 và cho phép ông Tập tiếp tục nắm quyền
lãnh đạo thêm 5 năm nữa. Tác giả bài viết trích phân tích của nhà nghiên cứu
Alice Ekman thuộc Viện Quan hệ Quốc Tế Pháp IFRI cho rằng : « (…) Chiến
dịch chống tham nhũng thường được sử dụng như là một công cụ để thanh trừng nội
bộ mỗi lần sắp đến kỳ đại hội hay có bổ nhiệm lãnh đạo mới. Câu hỏi đặt ra là
chiến dịch chống tham nhũng hiện nay sẽ đi đến đâu và tầm mức của chiến dịch
này đang dần tạo ra một cảm giác lo sợ ngay trong lòng đảng cộng sản, quân đội,
các doanh nghiệp nhà nước và chức năng nhà nước nói chung ».
Phải
chăng ông Tập Cận Bình muốn củng cố quyền lực của ông đến mức không chỉ định
người kế nhiệm nhân kỳ đại hội sắp tới và đang thách thức quy tắc ngầm muốn rằng
chủ tịch Trung Quốc không làm quá hai nhiệm kỳ ? Đó chính là tin đồn đang lan
truyền tại Bắc Kinh hiện nay.
Vương
quốc Hồi giáo : Đầu có thể mất, nhưng chân rết sẽ còn
Liên
quan đến cuộc chiến chống khủng bố, liệu thế giới có triệt tiêu được tổ chức
Nhà nước Hồi giáo hay không ? Les Echos tỏ ra không mấy chắc chắn. Một mặt, nhật
báo hy vọng các chiến dịch tái chiếm Mossoul (Irak) và Raqqa (Syria) sẽ sớm kết
thúc vào cuối năm 206, trễ nhất là sau thời điểm tổng thống tân cử Mỹ tuyên thệ
nhậm chức. Phóng viên Yves Bourdillon lưu ý là một sự cạnh tranh giữa ba liên
minh chống thánh chiến cũng có thể làm hỏng các chiến dịch.
Nhưng
có một điều chắc chắn là dù mất những thành trì đó, Daech có thể sẽ bị mất đi
thanh thế nhưng vẫn chưa phải đến hồi cáo chung cho tổ chức khủng bố này. Hệ tư
tưởng và những người nối tiếp tại phương Tây vẫn sẽ sống sót. Bởi vì những kẻ
khủng bố đang hoạt động tại châu Âu đều được sinh ra và lớn lên tại đây. Họ chẳng
cần trung tâm huấn luyện hay chờ lệnh của ai từ Syria để tiếp tục các cuộc tấn
công tại châu Âu.
Brexit
: « Hard » hay là « Soft » ?
Cuối
cùng là hồ sơ Brexit. Theo thông tín viên nhật báo tại Luân Đôn, Vincent
Collen, tuy cương quyết không tiết lộ chiến lược đàm phán vì cho rằng một sự
minh bạch như thế có thể làm tổn hại đến lợi ích quốc gia, nhưng các đường hướng
chỉ đạo do thủ tướng Theresa May đưa ra có vẻ như là Luân Đôn đang chuẩn bị cho
một « hard Brexit ». Một sự đoạn tuyệt dứt khoát và rõ ràng với
Liên Hiệp Châu Âu.
Thủ
tướng Anh trên thực tế đã vạch ra bốn đường đỏ bao gồm « 3 không – 1 có »
cho mối quan hệ Anh Quốc – Liên Âu hậu Brexit. Đó là : Không tự do lưu thông
cho người lao động, Không đóng góp bắt buộc vào ngân sách Liên Âu, Không chịu sự
giám sát của Tòa Tư Pháp Châu Âu và cuối cùng là tự do quy định các mối quan hệ
thương mại với phần còn lại trên thế giới.
Để
có thể đáp ứng được 4 điều kiện đó, Anh Quốc bắt buộc sẽ phải rời khỏi khu vực
thị trường chung châu Âu. Nước Anh sẽ không thể là thành viên của Không Gian
Kinh Tế Châu Âu như Na Uy hiện nay, cũng như là trong liên minh hàng rào thuế
quan như Thổ Nhĩ Kỳ, theo như giải thích của ông Michael Gasiorek, chuyên gia về
chính sách thương mại, đại học Sussex.
Theo
vị chuyên gia này, « Giả như đường hướng này vẫn được duy trì, cả Anh
và Liên Hiệp Châu Âu đều bị thua thiệt ». Do đó, cả hai phía sẽ « được
kêu gọi » đi đến một « thỏa hiệp »… và như vậy,
Brexit có thể sẽ « soft » hơn điều mọi người đang nghi ngại
như hiện nay.
No comments:
Post a Comment