Hồ
sơ đen tối của Uber: Bí mật kinh doanh phi đạo đức
12 tháng 7, 2022
https://saigonnhonews.com/thoi-su/the-gioi/ho-so-den-toi-cua-uber-bi-mat-kinh-doanh-phi-dao-duc/
Vén màn hồ sơ đen tối
của Uber
Truyền thông quốc tế đang dậy sóng với hàng loạt
bài tiết lộ bí mật kinh doanh không mấy sạch sẽ của một công ty khá quen thuộc
với người dân nhiều nước: Uber.
Hai mặt của
Uber
Ra đời năm 2009 tại thành phố San Francisco,
Hoa Kỳ như một dịch vụ kết nối người lái xe và khách cần đi xe thông qua một ứng
dụng điện toán (app) trên điện thoại di động, Uber đã lớn nhanh như thổi. Theo
Wikipedia, đến cuối năm 2021, Uber đã có hoạt động tại 10,500 thành phố thuộc
72 quốc gia; có 118 triệu khách hàng thường xuyên sử dụng dịch vụ Uber hàng
tháng và mỗi ngày thực hiện 19 triệu “cuốc” xe. Nhiều người cho rằng, Uber là
công ty vận tải hành khách lớn nhất thế giới dù không sở hữu chiếc xe nào mà chỉ
“ăn chia” tiền huê hồng mỗi chuyến xe mà Uber kết nối thành công.
Đáng chú ý là mô hình kinh doanh của Uber đặt
nền móng cho sự ra đời của một phương thức kinh doanh mới mà các nhà kinh tế học
gọi là “kinh tế chia sẻ”. Rất nhiều công ty khác đã bắt chước mô hình của Uber,
cả trong dịch vụ vận tải khách bằng xe hơi, xe gắn máy lẫn giao nhận thực phẩm,
nhu yếu phẩm, chia sẻ phòng nghỉ, xe đạp và nhiều lĩnh vực khác. Ở một số thị
trường như Việt Nam, sau thời gian thành công ban đầu Uber rút đi và đổi lấy cổ
phần trong các công ty địa phương mới mọc lên theo mô hình của Uber.
Cũng như nhiều công ty khác, Uber thường xuyên
bị phê phán về cách đối xử với những người lái xe – mà công ty gọi là “các nhà
thầu độc lập” hoặc “nhân viên hợp đồng” (gig worker) để tránh
bảo đảm phúc lợi cho họ – làm sụp đổ các doanh nghiệp taxi truyền thống và làm
gia tăng nạn tắc đường ở các đô thị. Uber cũng bị lên án về những cung cách làm
ăn phi đạo đức như dùng tiền mua chuộc các chính trị gia, các ông chủ tổ chức
truyền thông, từ đó thao túng các chính sách điều hành thị trường sao cho có lợi
nhất cho công ty v.v… Tính chất hợp pháp của Uber bị nghi ngờ và tại nhiều nước,
công ty đã bị cấm hoạt động.
https://saigonnhonews.com/wp-content/uploads/2022/07/pexels-freestocksorg-34239-1024x683.jpg
Ảnh: pexels-freestocksorg
Mới đây, Mark MacGann, cựu giám đốc quan hệ với
chính phủ của Uber tại Châu Âu, Trung Đông và Châu Phi đã trao đổi với
báo The
Guardian (Anh quốc) 124,000 tài liệu về hoạt động của Uber tại 40
quốc gia, từ 2013 đến 2017; trong đó tiết lộ những cách thức mà công ty vi phạm
pháp luật, lừa gạt cảnh sát và các cơ quan quản lý, lợi dụng tình trạng bạo lực
đối với người lái xe và bí mật vận động chính phủ trên toàn thế giới.
“Hồ sơ Uber” là một cuộc điều tra toàn cầu dựa trên
kho tài liệu đó. Báo The Guardian đã chia sẻ dữ liệu với 180 nhà báo ở 29 quốc
gia thông qua Hiệp hội các nhà báo điều tra quốc tế (ICIJ). Các nhà báo từ 29
quốc gia đã tham gia nỗ lực phân tích các hồ sơ trong vòng bốn tháng và đã công
bố thành những loạt bài tường thuật gây chấn động trên các tờ báo lớn The Guardian, The
Washington Post...
Trong một tuyên bố, Uber cho biết: “Chúng
tôi không và sẽ không bào chữa cho những hành vi trong quá khứ rõ ràng không
phù hợp với giá trị hiện tại của chúng tôi. Thay vào đó, chúng tôi yêu cầu công
chúng đánh giá chúng tôi bằng những gì chúng tôi đã làm trong 5 năm qua và
chúng tôi sẽ làm gì trong những năm tới.”
Những hành vi không thể bào chữa trong quá khứ
của Uber là gì?
“Bạo lực bảo đảm
thành công”
Sự xuất hiện của dịch vụ Uber với những tiện
ích mới như khách dễ dàng đặt xe bằng vài cú chạm trên màn hình điện thoại, giá
cước rẻ và được báo trước cho khách, khách biết họ tên, loại xe, bảng số của
tài xế… thật sự là cơn ác mộng đối với những người lái xe taxi truyền thống trước
viễn cảnh nồi cơm của họ bị đập bể.
Trong hậu trường, các giám đốc điều hành Uber
đang bơm hàng tỷ đôla tiền của nhà đầu tư vào một chiến lược có mục đích rõ
ràng là hạ gục các “Big Taxi” và đánh bại các đối thủ khác. Theo tiết lộ, mỗi
khi khai trương hoạt động ở một thành phố mới, Uber đã đốt hàng triệu đôla để
lôi kéo lái xe và người đi xe đến với dịch vụ của mình. Ở một số nơi, lúc đầu
Uber trả gần 90% thu nhập của các tài xế, về cơ bản là tạo ra các chuyến đi xe
miễn phí để lôi kéo khách hàng. Sau đó khi hoạt động đã ổn định, Uber đột ngột
thay đổi cách tính giá cước và tỷ lệ “ăn chia”. Số tiền khổng lồ trợ cấp cho
tài xế bị rút lại làm giảm mạnh thu nhập của những người lái xe đã mua hoặc
thuê xe ô tô để làm việc cho công ty.
Các tài xế taxi truyền thống càng tuyệt vọng
hơn sau khi khách đi xe đã quen với dịch vụ gọi xe của Uber. Xung đột giữa các
lái xe taxi truyền thống và lái xe Uber đã diễn ra ở nhiều thành phố, tiêu biểu
là Paris, thủ đô nước Pháp, một thị trường quan trọng của Uber.
Khi lái xe của các hãng taxi Paris xuống đường, làm
tắc nghẽn đường phố, bạo lực đã bùng nổ giữa hai nhóm tài xế taxi và Uber. Tổng
Giám đốc điều hành lúc đó của Uber, Travis Kalanick, nhắn tin cho các giám đốc
điều hành “bạo lực đảm bảo thành công” và coi bạo lực đối với các tài xế Uber
là một điều tốt mà Uber phải tận dụng để giành được sự ủng hộ và thiện cảm của
các cơ quan quản lý và công chúng.
Tài liệu cho thấy đằng sau hậu trường, Uber đã
cung cấp thông tin chi tiết cho các nhà báo về bạo lực của cánh tài xế taxi đồng
thời kích hoạt các nhà vận động hành lang thúc đẩy các chính trị gia thay đổi
quy định để làm cho hoạt động của công ty trở nên hợp pháp. Uber đã không màng
tới mối nguy hiểm mà các tài xế phải chịu trong các vụ xung đột, coi họ như những
“con tốt” (pawn) trong việc thực hiện tham vọng của Uber.
Sử dụng công nghệ
qua mặt cơ quan điều tra
Khi lấn sang các thị trường địa phương, Uber
đã chuyển sang sử dụng các công cụ công nghệ để phá vỡ các cuộc kiểm tra và che
giấu hoạt động của mình trước cơ quan thực thi pháp luật.
Tài liệu cho biết Uber đã khai thác các công cụ
được gọi là “công tắc tiêu diệt” (kill-switch) có tên Greyball
và Casper để cản trở các cơ quan chức năng đang điều tra hoạt động của họ.
Trong một số trường hợp, công tắc tiêu diệt được bật lên để cắt quyền truy cập
từ xa vào các hệ thống nội bộ của Uber khi các cơ quan quản lý đột kích các văn
phòng công ty.
“Hãy nhấn công tắc tiêu diệt càng sớm càng tốt”, Kalanick viết trong email, ra lệnh cho cấp dưới cắt đứt các thiết bị
khác khỏi hệ thống của công ty sau khi cảnh sát đột kích văn phòng ở Amsterdam
vào tháng Tư năm 2015. “Quyền truy cập phải bị tắt ở AMS”, mã hiệu
ba chữ cái chỉ thành phố Amsterdam của Hà Lan.
Ông Mark MacGann, người tiết lộ Hồ sơ Uber,
còn kể lại kinh nghiệm cá nhân của ông, cho thấy Uber sử dụng những công cụ
công nghệ có biệt danh là “God View” để theo dõi hành vi của khách hàng sử dụng
dịch vụ của hãng, vi phạm quyền riêng tư của những người họ nhắm phục vụ.
Vũ khí bí mật:
Emmanuel Macron
Một trong những đồng minh đáng tin cậy của
Uber ở Châu Âu chính là Tổng thống Pháp Emmanuel Macron.
Khi Emmanuel Macron tranh cử tổng thống Pháp
vào năm 2017, một trong những lời hứa trong chiến dịch tranh cử của ông là đưa
Pháp trở thành một quốc gia khởi nghiệp và thực tế ông Macron đã coi Uber và
các công ty đa quốc gia khác là một phần của kế hoạch đó. Nhưng các tài liệu
cho thấy Macron, khi còn là Bộ trưởng Kinh tế Pháp, đã đi xa hơn nhiều để đạt
được mục tiêu của mình. Thông điệp nội bộ của các giám đốc điều hành công ty từ
năm 2013 đến năm 2017 cho thấy sự ủng hộ của Macron đôi khi đã mâu thuẫn với
các chính sách của chính phủ cánh tả mà ông phục vụ.
Các nhà quản lý Uber và các nhà vận động hành
lang tin rằng Macron sẵn sàng hỗ trợ họ bằng cách thúc đẩy các nhà quản lý “bớt
bảo thủ hơn”, nới lỏng các quy tắc hạn chế hoạt động của công ty. Đôi khi,
trong chương trình truyền thông nội bộ chính các giám đốc của Uber cũng phải ngạc
nhiên về mức độ hậu thuẫn mà ông Macron dành cho họ. Có người nói Macron chính
là vũ khí bí mật của Uber ở châu Âu.
Bắt tay với tài
phiệt Nga
Hồ sơ Uber cho thấy công ty đã ký kết các hợp
đồng đầu tư với các nhà tài phiệt Nga trong nỗ lực kết thân với Tổng thống
Vladimir Putin. Hồ sơ Uber cung cấp một cái nhìn chi tiết về nỗ lực của Uber
trong việc hợp tác với một số người giàu nhất nước Nga cũng như người đứng đầu
có ảnh hưởng của ngân hàng lớn nhất đất nước, ngay cả sau khi Nga sáp nhập
Crimea vào năm 2014 và chủ nghĩa độc tài ngày càng tăng ở Nga.
Uber còn thuê cả một chuyên gia vận động hành
lang với số tiền lên tới $650,000 để vận động cho việc mở rộng hoạt động của
Uber tại Nga, bất chấp các luật sư của Uber lo ngại việc đó phải chịu rủi ro
theo luật cấm vận của Mỹ. Cuối cùng, thành công của công ty Uber tại Nga
cũng bị giới hạn, mà không được như các giám đốc mong muốn.
Biến các các công
ty truyền thông thành đối tác chiến lược
Khi gặp phải trở ngại trong việc mở rộng sang
các thị trường mới, Uber đã theo đuổi một chiến dịch gây ảnh hưởng toàn cầu để
cố gắng định hình chính sách của chính phủ và quan điểm của công chúng. Dấu hiệu
nổi bật của chiến dịch đó là mời những người và tổ chức có ảnh hưởng trong các
thị trường, bao gồm chủ sở hữu của một số tổ chức truyền thông lớn – hợp tác với
tư cách “nhà đầu tư chiến lược”, với hy vọng khai thác các mối quan hệ cấp cao
của họ để truyền đi thông điệp có lợi.“Chúng tôi không thực sự cần tiền,
chúng tôi tin rằng chúng tôi đang giúp họ bằng cách lấy tiền của họ, bởi vì
chúng tôi muốn có quyền tiếp cận chính trị cấp cao nhất và ảnh hưởng đi kèm với
tiền,” một cựu quan chức hàng đầu của Uber nói với The Washington Post
với điều kiện giấu tên.
Tại Đức, Uber thiết lập quan hệ đối tác với tờ
báo lá cải nổi tiếng Bild, tin rằng qua đó họ có thể tiếp cận Thủ tướng Angela
Merkel và các quan chức chính phủ hàng đầu khác. Sau khi công ty mẹ của Bild đầu
tư vào Uber, Tổng giám đốc Kalanick đã gây được chú ý tại một hội nghị ở Berlin
do công ty truyền thông Bild tài trợ, nơi ông ta được phỏng vấn trên sân khấu bởi
nhà xuất bản của Bild, một sự kiện thu hút sự chú ý trên toàn cầu.
Uber cho biết công ty tìm kiếm quan hệ đối tác
với các nhà lãnh đạo truyền thông để “có thể giúp chúng tôi hiểu một số
thị trường nhất định và phát triển doanh nghiệp của mình”, nhưng nói rằng
các hợp đồng giữa công ty với các phương tiện truyền thông không nhằm dẫn đến
việc đưa tin hoặc viết bài thuận lợi cho Uber. Các đối tác truyền thông của
Uber cũng cho biết những giao dịch này là các khoản đầu tư do các bộ phận kinh
doanh của công ty thu xếp mà không ảnh hưởng đến tính độc lập trong các hoạt động
tin tức của họ.
Sau năm 2017, người sáng lập kiêm Tổng giám đốc
Uber Travis Kalanick bị đẩy khỏi công ty; giá trị vốn hóa thị trường của
Uber giảm mạnh từ khoảng $50 tỷ xuống còn $19 tỷ hiện nay và vẫn liên tục bị lỗ
suốt nhiều năm qua. Các giám đốc điều hành của Uber gần như đã được thay thế
toàn bộ bằng lớp người mới, hành xử đúng pháp luật và đạo lý hơn. Uber vẫn là một
ông lớn trong lĩnh vực kinh tế chia sẻ. Tại thị trường Mỹ, đến tháng Giêng
2022, Uber vẫn chiếm 71% thị phần dịch vụ vận chuyển hành khách bằng kết nối
công nghệ, 27% thị phần dịch vụ giao thức ăn. Vụ bùng nổ Hồ sơ Uber chắc chắn sẽ
khiến các cơ quan quản lý và thi hành pháp luật để ý và có thể dẫn tới những tổn
thất cho công ty trong những ngày tới.
--------------
Đọc thêm:
·
Tài
xế Uber và Lyft phải mặc áo giáp chống đạn tại nhiều tiểu bang!
·
Mỹ
kiện Uber vì tính phí “thời gian chờ” với người khuyết tật
No comments:
Post a Comment