23 tháng 10, 2021
https://saigonnhonews.com/muon-neo-duong-doi/ra-di-mai-hay-quay-tro-ve/
https://saigonnhonews.com/wp-content/uploads/2021/10/Claudette-Bleijenberg-1024x683.jpg
Claudette Bleijenberg/Unsplash
Người dân miền Nam nói chung, từ vĩ tuyến 17 trở
vào, khó sống dưới thể chế Cộng sản độc tài đảng trị và luôn bị nghi ngờ, bị kỳ
thị, phân biệt vùng miền vì họ là công dân của phe thất trận. Sự kỳ thị bất
công này đã có ngay từ sau 1975, kéo dài suốt mấy chục năm qua và đến nay vẫn
còn tiếp tục ở mọi lãnh vực lý lịch, học hành thi cử, cơ hội vào đời, làm ăn
kinh tế… đẩy người dân miền Nam Việt Nam vào một tâm thế ức chế, luôn muốn tìm
đường ra đi tị nạn.
Tị nạn Cộng sản nói chung và tị nạn giáo dục, tị nạn
kinh tế, tị nạn nhân quyền, dân sinh, dân chủ… Thế nhưng không phải ai ai cũng
có được sự dứt khoát, chọn lựa ra đi dễ dàng. Cũng có người đành lòng chấp nhận
ở lại Việt Nam vì nhiều lý do, trong đó cũng có những lý do mà xét cho cùng, ngẫm
suy cho kỹ thì cũng khó mà lên án họ.
Tuổi trẻ ở đâu, thời nào cũng thường thích bay nhảy,
học hành, đi lập nghiệp ở các đô thị lớn, các đất nước văn minh. Riêng người
già, hình như họ ngại thay đổi nên có một số người chấp nhận ở lại Việt Nam, và
cũng có người chấp nhận ở lại còn vì lý do tâm linh, báo hiếu… Một số thì chọn
sẽ quay về lại Việt Nam khi về già để dưỡng già, để chăm sóc mồ mả ông bà cha mẹ
hoặc chỉ để sống với những kỷ niệm từ những ngày thơ ấu…
Đi hay ở, rồi quay về hay không, cũng là chuyện đã
và vẫn cứ đang xảy ra trong nhiều gia đình Việt Nam; đôi khi còn gây ra nhiều bất
hòa ngang trái trong nhiều gia tộc. Đi hay ở, và nếu đã đi rồi thì có còn nghĩ
đến, có còn chấp nhận chuyện quay về lại Việt Nam khi vẫn còn Cộng sản hay
không cũng là một câu hỏi dai dẳng, vẫn còn gây nhức nhối cho nhiều người, mà với
gia đình tôi cũng thế!
Huế từ sau thập niên 90 nổi lên nhiều khu nghĩa trang lộng lẫy do những người
Việt ở nước ngoài, nhiều nhất là ở Mỹ mang tiền về xây; đã gây ra nhiều dư luận
trái chiều. Khen có và chê có, mà đa phần là chê sao người đã chết rồi mà mồ mả
lại được xây cất quá công phu tốn kém… Nhưng có lẽ chỉ có chính người Huế, hay
những người từng sống ở Huế, hiểu nhiều về Huế, chắc mới có thể hiểu hết và
khen chê đúng mực trước hiện tượng này; hiểu cái ranh giới giữa đâu là hiếu đễ,
là nỗi lòng của con cháu tha hương đối với ông bà cha mẹ anh em ở cõi âm; và
đâu là mê tín dị đoan, là phô trương hoang phí…
Có điều ai cũng biết Huế là vùng đất sống nhiều
cho tình cảm và tâm linh… và đa phần người Huế xem trọng trách nhiệm với gia
đình, gia tộc; và giữa người chết với người sống như vẫn còn nhiều kết nối, như
thể chưa hề ly biệt; và Huế cũng nổi tiếng với rất nhiều lăng tẩm, chùa chiền…
Cũng như nhiều người Huế khác, ba tôi cũng là một người rất coi trọng đời sống
tâm linh. Ông rất chú trọng việc thờ cúng ông bà tổ tiên, đến mức tôi nghĩ hình
như là ông dành thời gian, công sức chăm lo cho người chết và cúng giỗ, chăm
sóc mồ mả… còn nhiều hơn là thời gian, công sức, tiền của ông bỏ ra để lo cho
người sống; như chính tụi tôi, là con, cháu… của ông!
https://saigonnhonews.com/wp-content/uploads/2021/10/Kha-Vo-1024x1365.jpg
Kha Vo/Unsplash
Đó là một sự thật, là ông vì người chết nhiều
hơn, vì thế giới tâm linh nhiều hơn… nên vào những ngày gần 30 Tháng Tư 1975,
dù chính ông từng động viên cả nhà là đừng có lo; ông nói rằng chỉ cần một ba
lô đồ cổ thoát ra được nước ngoài rồi thì tha hồ sống khỏe; thế nhưng, ông nói
vậy mà rồi cuối cùng ông đã không làm như vậy, dù tôi biết là ông có dư điều kiện,
có nhiều cơ hội để làm. Cũng chính vì vậy mà sau 75, khi ông bị lùa đi cải tạo,
lúc cả nhà phải sống bế tắc, quá cùng cực khổ đau thì lứa con cháu tụi tui đã từng…
“hận” ông. Hận vì nghĩ là do ông chỉ biết lo cho “người cõi âm, vì trách nhiệm
với những người đã chết, với thế giới linh thiêng mơ hồ nào đó“ mà đã không làm
tròn trách nhiệm với những người đang sống, với con cháu; ông chọn không ra đi
nên con cháu ông, những người sống chúng tôi mới bị kẹt lại, mới khổ đau bế tắc.
Lúc còn trẻ, ít nhất thì tôi cũng từng nhiều
năm dài, vẫn cứ luôn bất mãn ông về chuyện này, nhất là khi còn ở trong nước,
những lúc bị kỳ thị, đói khổ nhất. Còn bây giờ, khi đã ra sống ở nước ngoài rồi,
khi cũng đã lớn tuổi rồi thì tôi lại có chút thay đổi, có đôi phần cảm thông và
cả nể trọng… Vì hình như tôi lờ mờ nhận ra là ông cũng có lý, ông chọn sống cho
tâm linh, ông yêu nước theo cách của ông; và có khi cũng nhờ có những người như
ông mà Việt Nam mình vẫn còn giữ lại được nhiều cổ vật, nhiều di sản quý giá…
Quay lại cuốn phim gia đình, từ hồi còn rất nhỏ,
tôi đã chứng kiến cảnh ông tháng nào cũng mấy lần vào các ngày rằm, mồng một và
nhất là trong các lần giỗ chạp, ông đều chay tịnh, tắm rửa sạch sẽ, mặc quốc phục
áo dài khăn đóng chỉnh tề, thắp hương khấn vái trước bàn thờ ông bà. Bằng một
thái độ vô cùng kính cẩn và thiêng liêng, ông cầm mấy cây hương đã đốt, chắp
hai tay trước ngực, cúi đầu, mắt lim dim khấn vái tường trình về các sự kiện lớn
trong gia đình và dòng họ thân tộc trong thời gian vừa qua như ai còn ai mất,
ai đi lính đang đóng ở đâu, ai thi đậu thi rớt… rồi cầu nguyện xin phù hộ cho
con cháu sức khỏe, may mắn.
Thường ông hay bắt tôi là trưởng nam phải cùng đi thăm mộ, rồi về phụ ông làm vệ
sinh bàn thờ ông bà, cắm bình hoa… và những lúc đó ông kể cho tôi nghe nhiều
chuyện về những người đã mất; giảng giải cho tôi về nguồn gốc gia đình, thân thế
những người trong họ tộc; cả người sống và cả những người đã mất, lăng mộ họ ở
đâu, chạp, cúng giỗ lúc nào… và dạy tôi phải nhớ thật kỹ, để sau này còn thay
ông trong việc giữ gìn chăm sóc mồ mả ông bà, cúng kỵ tổ tiên…
Ngay khi tôi còn học tiểu học ông cũng vẫn hay
chở tôi vào Đại Nội… là nơi ông làm việc, để dạy tôi cách thờ cúng và phụ ông
lau chùi các điện thờ, ngai vàng cùng các loại đồ cổ trên các bàn thờ, mà một số
những đồ thờ cúng đó cũng là những thứ mà khi còn trị vì các vị vua vẫn dùng. Lớn
lên, và bây giờ nghĩ lại, tôi vẫn thấy là chế độ VNCH rất hay khi tuyển dụng những
người như ông, là con cháu trong Nguyễn Phước Tộc cho vừa làm công chức ăn
lương của Cơ quan Bảo Tồn Di tích Lịch Sử Huế (thời VNCH thuộc Viện Khảo cổ, Bộ
Giáo Dục) để quản lý chăm sóc Đại Nội và các lăng tẩm triều Nguyễn, gìn giữ cổ
vật và các di tích lịch sử quốc gia ở Huế. Vì như vậy thì họ vừa có trách nhiệm
của một viên chức ăn lương chính phủ, vừa có trách nhiệm tâm linh nên rất chu
đáo. Họ có được niềm tin thiêng liêng và sự trung thành tuyệt đối với thế giới
bên kia, với cả các cổ vật, di tích của quốc gia, cũng là của chính tổ tiên
dòng họ.
Tôi dám khẳng định điều này vì tôi hiểu trong
thời loạn lạc chiến tranh, nếu không tin vào đời sống tâm linh, nếu tham lam, nếu
muốn trộm cắp cổ vật thì những viên chức được giao trách nhiệm quản lý cổ vật rất
dễ hành động. Vì trừ Thành Nội Huế là an ninh, chỉ có thể đổ thừa cho thất
thoát, mất mát cổ vật tài sản… trong Tết Mậu Thân 1968 ra thì còn lại, hầu hết
các lăng lớn ở Huế như Gia Long, Minh Mạng, Khải Định, Tự Đức… đều ở trong tình
trạng mất an ninh, đánh nhau liên tục; và trong điều kiện đó thì việc quản lý cổ
vật, nhất là những đồ cổ mà các vua chúa khi sống vẫn dùng, thường vẫn được cất
giấu ngay trong lăng và dùng thờ cúng trên bàn thờ các vị vua đó chỉ dựa vào
chính sự trung thực, trung thành của các viên chức trực tiếp quản lý.
Ba tôi cũng là một viên chức như vậy. Ông còn
có được nhiều khả năng hơn để gian dối vì vừa được Chính phủ VNCH phân công quản
lý nhiều lăng và các khu vực Đại Nội, Lầu Ngọ Môn, Tử Cấm Thành… vừa được chính
Đức bà Từ Cung (mẹ vua Bảo Đại) tin tưởng ủy nhiệm thay mặt bà để giám sát, kiểm
tra và chăm lo việc tế tự thay cho bà ở các Lăng Tự Đức, Khải Định, Minh Mạng…
Vừa là viên chức của Chính phủ VNCH được giao
trách nhiệm trực tiếp quản lý cổ vật, vừa có được sự ủy thác của Đức bà Từ
Cung; vừa là con cháu Nguyễn Phước Tộc có sự trung thành và tín nhiệm của dòng
tộc nên ba tôi là một trong vài người biết cổ vật triều Nguyễn còn lại những
gì, được cất giấu ở đâu. Vậy mà 1975, trước khi mất nước ông đã chọn… không ra
đi, không chạy ra nước ngoài cùng cổ vật, dẫu cho thú thật là trước đó, có lúc
ông cũng đã từng dự tính!
Không chỉ vậy, không chỉ làm tròn vai trách
nhiệm của một viên chức bảo tồn di tích lịch sử Huế và bảo quản tốt các cổ vật…
mà trong chiến tranh, ông từng còn nhiều lần còn dám liều mạng, xông vào những
nơi đang có bom đạn phi pháo hủy diệt; đang đánh lớn, chiến sự đang giằng co
lan rộng chỉ để mong bảo tồn các di tích, và di chuyển, cứu các cổ vật quý.
Tôi đã có một lần đi cùng, trực tiếp chứng kiến
cảnh ông liều lĩnh, bất chấp nguy hiểm để kịp thời xông thẳng vào một căn cứ
pháo binh dã chiến Mỹ khi họ kéo đến, đặt súng ngay sau đầu lăng Minh Mạng để bắn
đi, yểm trợ cho các đơn vị lính Mỹ đang hành quân, đánh nhau với Việt cộng gần
đó; vì mỗi lần họ bắn đi là cả khu vực lăng bị chấn động, cột kèo lung lay và
mái ngói của lăng Minh Mạng bị rung, nứt… Mà trong thời chiến tranh, việc xông
vào khu vực chiến sự để đòi hỏi dời cả một đồn lính Mỹ đi nơi khác, đòi lính Mỹ
ngưng bắn trọng pháo, ngưng yểm trợ cho lính Mỹ đang đi hành quân, đang dụng trận
là điều tưởng như không thể; vậy mà ông dám làm và đã làm được; nhờ có được sự
hỗ trợ từ Đức bà Từ Cung thông qua nhiều kênh, và qua nhiều chính khách, tướng
tá VNCH khác cùng can thiệp với quân đội Mỹ, chính phủ Mỹ.
Ông là như vậy, dám nhiều lần liều mình vì
trách nhiệm nên Đức bà Từ Cung đã hứa thưởng cho con trai đích tôn của ông tức
là tôi, được một suất du học do bà bảo trợ, tiếc là 75 đến nhanh khi tôi mới
còn đang học lớp 12, nên tôi chưa kịp nhận được suất học bổng du học đại học từ
bà. Riêng ba tôi, dù dưới chế độ nào, lúc nào cũng vì mồ mả ông bà, lúc nào
cũng chú trọng đời sống tâm linh, nên sau 75, nhất là sau khi đi “học tập cải tạo”
về, sau khi đã lớn tuổi, ông lại thường xuyên yêu cầu tôi là trưởng nam thay
ông để lo việc tế tự, chăm lo mồ mả ông bà… Cũng do bị ảnh hưởng nhiều từ ông về
đời sống tâm linh, về trách nhiệm với những người đã khuất, về cúng giỗ và chăm
lo mồ mả tổ tiên dòng họ nên tôi cũng từng đã có nhiều lấn cấn về chuyện đi ở.
Bởi vậy thật lòng mà nói, khi có điều kiện và
ngay cả khi đã ra nước ngoài rồi, nhất là trong những ngày đầu mới rời bỏ Việt
Nam tôi vẫn cứ nghĩ là sẽ cố gắng thu xếp thật nhanh, rồi khi hai con đã nhập học,
ăn ở ổn định rồi, tôi sẽ quay về lại Việt Nam.
Vì thực sự mà nói, lúc còn ở trong nước và
ngay cả khi vừa mới ra đi, tôi cũng đâu có đã hình dung được cuộc sống ở Mỹ,
Canada là như thế nào, khác biệt với cuộc sống dưới chế độ Cộng sản ra sao đâu…
Tôi chỉ quyết tâm là phải đưa hai đứa con đi cho tụi nó được sống trong một xã
hội tự do, văn minh, bình an, môi trường ít mầm bịnh ung thư; luật pháp và tình
người được tôn trọng hơn; và nhất là giúp cho con mình thoát khỏi một nền giáo
dục Cộng sản nhồi sọ phản động, ngày ngày bóp méo nhân cách, đày đọa, hủy diệt
tuổi thơ… của chúng.
Còn chuyện về hay ở thì tính sau vì về kinh tế
thì ở Việt Nam, tôi và vợ đều có công việc ổn định và thu nhập cũng khá. Vợ tôi
chỉ là giáo viên cấp một nhưng lương rất cao vì cô ấy dạy giỏi, được tăng lương
hết mức nhờ có hơn 20 năm là giáo viên dạy giỏi cấp Quận, cấp thành phố và đạt
nhiều danh hiệu như Viên phấn Vàng, giáo viên dạy giỏi môn Tiếng Việt và môn
Toán…; được chọn làm giáo viên dạy lớp điểm để dạy mẫu cho sinh viên các trường
đại học, Cao Đẳng Sư phạm về kiến tập.
Còn tôi thì sau khi nói không, dứt khoát không
vào đảng, chấp nhận bỏ nghề biên tập, viết báo, làm báo bưng bô mà thu nhập rất
cao, trả thẻ nhà báo… xong ra ngoài “lăn lộn bụi đời kiếm sống” đã được bạn bè
giúp tìm giao cho một công việc cũng nhẹ nhàng thích hợp. Hàng năm được đi thăm
viếng, tham gia tổ chức sự kiện… ở vài hội chợ ở nước ngoài và trong nước; tổ
chức và tham gia các sự kiện thể dục thể thao quốc tế và vài ba giải golf, bóng
đá, bóng chuyền, liên kết đối ngoại với các báo đài; viết lách chút đỉnh và điều
hành một câu lạc bộ thể thao chuyên nghiệp gồm cả một đội bóng chuyền nữ lớn,
nhiều lần vô địch quốc gia… Nói chung là lo việc PR cho một thương hiệu có sản
phẩm bán mạnh ở Việt Nam và khu vực đang làm ăn tốt; công việc thú vị, thu nhập
khá…
Bởi vậy ra đi nhưng luôn ở trong tâm thế tiếc
nuối và vẫn nghĩ có thể sẽ nhanh quay về và lãnh đạo cơ quan cũng thích, đồng ý
chờ, cho phép một năm để quay lại. Cũng bởi vậy ra đi nhưng nhà không bán, hộ
khẩu không cắt, không tiệc tùng tạm biệt bạn bè, cũng chẳng nói lời chia tay với
gia đình và bè bạn vì luôn nghĩ rất đơn giản rằng mình có nhiều khả năng sẽ
quay về Việt Nam trong thời gian sớm nhất.
https://saigonnhonews.com/wp-content/uploads/2021/10/Claudette-Bleijenberg-1-1024x1519.jpg
Claudette Bleijenberg/Unsplash
Thế nhưng cuộc đời hình như luôn có những biến
chuyển từ những hoàn cảnh mới, hiểu biết mới… Kiểu như một con ếch sau khi tình
cờ nhảy ra khỏi giếng cạn mới thấy được ngoài cái giếng cạn mà cứ vẫn tưởng đã
là thiên đàng thì còn có cả… bầu trời; mới biết tự lâu rồi mình cũng chỉ là con
ếch; và khi đã nhảy xa ra khỏi giếng rồi mới thấy được trời cao đất rộng, mới
thấy thế giới là bao la là vĩ đại là xinh đẹp; và thấy loài người ở các nước
văn minh, ở thế giới tự do họ đã sống rất Người, rất hạnh phúc bình an… đến dường
nào.
Nhảy lại vào giếng với chút ít thuận lợi về
kinh tế và với bổn phận tâm linh, chăm lo cho những người đã mất và mồ mả của họ
như trách nhiệm của một trưởng nam, một người cháu đích tôn ư!? Có nên không,
khi mà phải chăng chính những con người còn sống, chính những đứa con đứa cháu,
cho dù chúng sống ở đâu trên thế giới này thì chúng vẫn còn là gốc gác Việt
Nam, vẫn là huyết thống-mạch nối của dòng tộc; mới chính là sức sống, là tương
lai của cả gia tộc, cần phải chăm lo trước nhất!
Quay về chỉ vì chuyện tâm linh, báo hiếu ư; vì
những người đã mất ư… Xin được thật lòng mà nói, chú ếch nay đã dứt khoát rồi,
vừa không nỡ bỏ con cháu lại vừa không đành lòng chọn quay về… dù chú ếch vẫn
mang nặng ơn nghĩa sinh thành dưỡng dục, vẫn còn nhớ mãi quê hương nơi mình đã
được mẹ cha sinh ra và lớn lên, với biết bao nhiêu là kỷ niệm…
Chú ếch vẫn nhớ da diết cái giếng cạn xưa với
nhiều buồn vui, nhớ từng người thân cha mẹ anh em bạn bè vẫn đang còn sống ở Việt
Nam; nhớ những khuôn mặt những dáng hình… đã khắc sâu vào tim óc; nhưng giờ đây
đành xin được mang theo trong tâm đến vùng quê hương mới và xin được nói lời tạ
tội. Ếch kia nay đã chọn kiếp tha hương để lo cho những người còn sống, lo cho
chính bản thân và cho các thế hệ tương lai; hơn là quay về chỉ vì tâm linh hiếu
đễ, vì để chăm lo cho mồ mả ông bà, cúng giỗ tế tự… cho những người đã mất! Còn
trách nhiệm với ông bà cha mẹ, với những người còn sống và cả những người đã mất,
ếch tôi cũng xin hứa sẽ hết sức cố gắng để làm bổn phận con cháu từ xa, như
đóng góp chi phí xây cất, sửa sang lăng mộ, cúng giỗ… riêng chuyện quay về lại
Việt Nam, thì đã là bất khả.
Thời gian luôn cứ trôi và cuộc đời luôn vẫn
trôi cùng với những day dứt lo toan, nhưng hình như một khi ta đã có được một sự
chọn lựa dứt khoát thì với thời gian, rồi ta cũng sẽ có được sự an bình trong
tâm tưởng… Thấm thoát như vậy mà cũng đã hơn hai mươi năm trôi qua rồi, những mầm
non ngày nào nay cũng đã lớn khôn, đã mạnh mẽ sống khỏe và đâm chồi nảy lộc, đã
mọc rễ cứng cáp luôn ở đất mới rồi. Nên thôi thì đã quá xa vời, đã hết thật rồi
mọi mộng mơ hò hẹn quanh chuyện quay về nên nay cũng xin được một lần nói lên lời
tạ lỗi cùng gia tộc, xin được chính thức từ chối các danh hiệu nào là trưởng
nam, nào là đích tôn… và cả các quyền lợi đất đai, nhà cửa… kèm theo vẫn luôn
được nhắc đến khi được mời gọi quay về để thừa tự.
Chớp mắt mà cô gái, chàng trai tràn đầy sức sống
ngày ra đi nay cũng đã chớm bạc đầu; nên thôi đã quá trễ tràng rồi cho một kiếp
người trước muôn nẻo đường đời phải cân nhắc và chọn lựa, mà trong đó có cả những
ước mơ cho một đời sống tâm linh mà nay đã không còn hy vọng gì thực hiện.
Tháng Mười 2021,
Ontario, Canada
*****
Muôn nẻo đường đời (những chuyến ra đi và những điều
kể lại) – cuộc thi do báo Saigon Nhỏ tổ chức, dành cho mọi người Việt ở mọi nơi
trên thế giới, với giải nhất $5,000 trong tổng giải thưởng gần $30,000. Bài vở
xin gửi về bientap@saigonnhonews.com.
Vui lòng xem Lời mời cuộc thi
để biết thêm chi tiết.
No comments:
Post a Comment