https://www.facebook.com/t.nguyen.2016/posts/1331805840600063
Phải nói sự xuất hiện của các 'youtuber' là một
hiện tượng truyền thông làm thay đổi cách mà nhiều người trong chúng ta nhận và
chuyển tải thông tin. Nhưng hiện tượng này cũng sản sinh ra quá nhiều youtuber
chỉ làm nhiễu thông tin. Sự kiện ca sĩ Phi Nhung qua đời cho chúng ta thấy rõ
nhưng youtuber chỉ chuyên trò gây nhiễu đó.
Thật ra, tôi cũng chỉ biết đến youtuber gần
đây thôi. Hôm kia, trong một lần tán gẫu trên bàn tiệc, một anh bạn nói rằng
tôi là một 'youtuber', làm tôi rất ngạc nhiên. Tôi không biết youtuber là gì và
nó có nghĩa gì. Hoá ra, vì tôi có một kênh youtube nói về chuyện loãng xương, dịch
tễ học, phân tích dữ liệu, v.v. và có hơn 10 ngàn người theo dõi [1]. Anh bạn
tôi nói rằng tôi đã là một youtuber mà không biết đó thôi.
Tôi làm cái kênh đó từ hơn 5 năm trước khi tôi
ngã bệnh. Ở nhà một mình không có chuyện gì làm, tôi bèn nghĩ ra cách thu thanh
những kinh nghiệm của tôi về phương pháp nghiên cứu khoa học, về chuyên ngành
loãng xương, về y học thực chứng, v.v. Tôi chỉ tải lên youtube như là một cách
giúp cho vài bạn. Nhưng điều làm tôi không ngờ được là số bạn vào xem và theo
dõi càng ngày càng tăng. Có những bài thu hút hơn 100,000 lượt xem. Hầu như tuần
nào tôi cũng nhận được email vừa cảm ơn vừa khuyến khích. Và, cho đến nay, tôi
đã làm hơn 100 video, mỗi cái chừng 30 phút đến 60 phút. Nhưng tôi không bao giờ
nghĩ mình là youtuber, vì những bài này có thể nói là khô khan và tôi không hề
nghĩ đến chuyện 'câu like' hay 'câu view'. Không bao giờ. Tôi làm chỉ vì muốn
giúp người thôi.
Tìm hiểu trong wiki thì mới biết chữ
'youtuber' này mới xuất hiện năm 2006. Và, vẫn theo định nghĩa, Youtuber là người
sản xuất video nhằm mục đích chia sẻ trên website YouTube. Hiểu theo nghĩa này
thì tôi đúng là một ... youtuber. Nhưng tôi muốn thêm là 'một youtuber tài tử',
bởi vì những bài của tôi được sản xuất bằng 'công nghệ' rất đơn giản. Tôi chỉ
dùng QuickTime hay Zoom để thu thanh bài giảng, và không có hình tôi.
Nhưng trong cộng đồng người Việt (trong và
ngoài nước) có nhiều Youtuber chuyên nghiệp. Họ thường là những người hay chia
sẻ những vấn đề thời sự và chánh trị - xã hội, giải trí, du lịch, và thế giới
showbiz.
Ở nước ngoài (như Úc của tôi và bên Mĩ), Có những
youtuber chuyên về mảng thời sự và chánh trị thường xuyên chia sẻ tin tức và
bình luận y như là một kênh truyền hình. Tôi phải nói là họ làm rất tốt. Họ nổi
tiếng đến nổi kênh của họ thu hút hàng triệu người theo dõi, tức hơn hẳn những
kênh youtube của các đài truyền hình Việt Nam (như VTV chẳng hạn).
Đặc điểm của những youtuber bàn về thời sự và
chánh trị là họ duyên dáng và bình dân (gần với khán giả); họ không có cái air
cứng nhắc như mấy người xướng ngôn viên chuyên nghiệp. Họ dùng những chữ phản ảnh
cảm xúc của đa số công chúng, và do đó ngữ vựng của họ có khi hơi thô chớ không
'văn hoa' như các xướng ngôn viên truyền thống. Và, chính vì đặc điểm này mà
các youtuber thời sự và chánh trị có khả năng hấp dẫn cao hơn hẳn các xướng
ngôn viên thuộc các đài truyền hình của đảng và nhà nước.
Nhưng như là một qui luật: cái gì càng phổ biến
thì càng dễ bị lạm dụng. Youtube đang bị nhiều (phải nói là 'nhiều') người lạm
dụng để phát tán những thông tin giả, những thông tin hoàn toàn bịa đặt, những
khía cạnh đồi truỵ của con người. Có thể nói không ngoa rằng những người
'youtuber xấu' này đang làm vẩn đục xã hội khá nghiêm trọng.
Tiêu biểu về sự nhiễu loạn thông tin là sự kiện
ca sĩ Phi Nhung qua đời. Ngay từ khi chị ấy được điều trị trong bệnh viện, đã
có không ít youtuber đưa tin khẳng định rằng ca sĩ đã qua đời! Có youtuber thì
đưa tin rằng Phi Nhung đã mướn máy bay về Mĩ! Đến khi Phi Nhung trút hơi hở sau
cùng, lại có những youtuber phịa ra những hình ảnh về hoả táng! Điều kinh tởm
là có những youtuber phịa ra những thông tin về đời tư của Phi Nhung. Có những
youtuber ác độc hơn là gán ghép những thông tin bịa đặt để nói xấu cô ca sĩ quá
cố. Thật khó tưởng tượng nổi trong xã hội có những kẻ bệnh hoạn bất chấp luân
thường, đạo lí như thế.
Đa số những youtuber độc địa đó còn khá trẻ,
và chắc chắn là lớn lên sau 1975. Họ có vẻ sống trong thế giới ảo hơi nhiều. Đối
với họ, đơn vị tiền tệ là 'Like' hay 'View', bởi vì con số này làm ra tiền.
Theo tôi biết thì càng có nhiều người 'Like' họ càng có nhiều tiền. Rất có thể
chính vì động cơ này, mà họ không ngần ngại sản xuất ra những thông tin giật gân
để có nhiều người vào xem (view) và 'like'. Và, họ lớn lên trong một môi trường
học đường không bao giờ học môn "Công dân giáo dục" như thời trước
1975, nên họ không rõ chuẩn mực đạo đức xã hội là gì. Đổ thừa cho nền giáo dục
thì quá dễ, nhưng cũng đừng quên các kênh như youtube đã tạo ra những con người
như thế.
Điều nguy hiểm là đa số công chúng không phân
biệt được những youtuber độc địa và những youtuber nghiêm chỉnh. Những youtuber
độc địa thường sử dụng những cái tên nghe lên có vẻ chánh thống (kiểu 'Tin tức',
'Kênh truyền hình', 'Đài'). Họ thường đan xen những tin thật bên cạnh những tin
bịa đặt để làm ra vẻ như là một kênh điểm tin thật!
Do đó, nhiều người không có kinh nghiệm về
truyền thông xã hội sa vào bẫy của bọn youtube bẩn. Có nhiều khi gặp nhau, bạn
bè người nói là lấy từ bản tin của kênh này, người nói lấy từ bản tin của kênh
kia, và rồi bạn bè tiêu ra thì giờ để cãi cọ chung quan những ... thông tin giả.
Mỗi ngày, có nhiều bạn gởi cho tôi những đường link đến những youtuber loại này
và bảo 'nên xem' hay 'nên đọc', nhưng dĩ nhiên là tôi xoá bỏ mà không cần đọc
hay xem.
Cái hay của Youtube là nó mở một cánh cửa lớn
cho truyền thông xã hội và làm cho thế giới phong phú hơn, giúp cho công chúng
có tiếng nói trước sự chuyên quyền và chuyên chế. Nhưng cũng như trong xã hội,
thế giới youtuber bao gồm những người good, bad, và ugly (tốt, bất lương, và xấu
xí). Điều đáng quan tâm là cái quần thể bất lương và xấu xí càng ngày càng nhiều
như quần thể youtuber tốt. Thế giới truyền thông xã hội càng ngày càng giống
như kĩ nghệ sản xuất thuốc lá, tức là nó khai thác sự bất an của xã hội, làm
cho người ta nghiện, và đồng thời tạo ra những chia rẽ.
Do đó, một trong những kĩ năng quan trọng
trong thế kỉ 21 là sàng lọc và xử lí thông tin. Thông tin quá nhiều, thật giả lẫn
lộn, nên kĩ năng sàng lọc thông tin rất quan trọng. Cho dù là thông tin thật
hay 'chánh thống' thì vẫn cần phải có kĩ năng để đánh giá mức độ tin cậy của
thông tin.
___
[1] https://www.youtube.com/user/drnguyenvtuan
.
No comments:
Post a Comment